Majontak u ahraharadku. Što treba zrabić, kab inicyjatyva pra rodavyja hniozdy zapracavała
Na minułym tydni až dva razy na vysokich uzroŭniach było pramoŭlena pra novy pryjarytet rehijanalnaha administravańnia. Spačatku było zajaŭlena, što ŭ Biełarusi nabyvaje «papularnaść» i «šyroki rezanans» ruch «rodavych majontkaŭ», u miežach jakoha ludzi viartajucca «ŭ vioski, dzie, naprykład, raniej žyli ich baćki», ci «prosta addajuć pieravahu tamu, kab być bližej da pryrody». U subotu, na dziaržaŭnym śviatkavańni Kupalla ŭ Aleksandryi, «zamožnym ludziam», jakija naradzilisia ŭ «maleńkaj viosačcy i nie zabylisia na jaje», było prapanavana zrabić «dla hetych viosačak, račułak, dla maleńkich haradkoŭ i pasiołkaŭ toje, što my možam zrabić».
Treba skazać, što ideja pierastać napampoŭvać Minsk usio novymi i novymi žycharami dy pieraklučycca na raźvićcio rehijonaŭ vielmi svoječasovaja i karysnaja. Bolej za toje, niama, zdajecca, u Biełarusi zamožnych ludziej, jakija nie chacieli b pierabracca z katedžnych pasieliščaŭ vakoł stalicy ŭ miescy, dzie možna žyć, nie majučy vysokaha susiedskaha płota ŭ siabie pad bokam. Ideja hetaja adpaviadaje i histaryčnym praktykam, kali mahnaty VKŁ dbali pra terytoryi, na jakich sialilisia, raźvivali ich, dziakujučy čamu harady i miastečki byli bolš-mienš roŭnyja adno adnamu, a takich miehapolisaŭ, jak Minsk, dzie pražyvaje 20 adsotkaŭ nasielnictva ŭsioj krainy, u siaredniaviečnyja i reniesansnyja časy skłaścisia nie mahło.
Ale dla paśpiachovaha vykanańnia hetaj zadumy treba ŭličyć niekalki akaličnaściaŭ, jakija nie dazvolać joj ździejśnicca siońnia.
Pa-pieršaje, pasielišča pačynajecca ź infrastruktury. I ciapier nie CHIII stahodździe, kali ŭsio patrebnaje, uklučna z teatram, klaštaram, biblijatekaj, źmiaščałasia ŭnutry zamka i ładziłasia na hrošy jahonaha ŭładara. Kolki b srodkaŭ z saboj ni prynieśli [niedadušanyja] zamožnyja biełarusy ŭ rehijony, pačynać treba ź dziaržaŭnych prahram ich raźvićcia. Adzin «mahnat», navat kali jon niekali mieŭ kvitok na naftaapracoŭku i naftahandal pa dziaržaŭnych kvotach, nie zdoleje pabudavać dziciačy sadok, škołu, darohi i špital la «svajoj račułki». A biez hetaha ŭ siońniašnim śviecie ludzi niejak nie sielacca.
Usie vyšejpaznačanyja abjekty roznaj stupieni adnaŭleńnia prysutničajuć u miescach, dzie ŭ minułym dziesiacihodździ byli «Dažynki». Ale ŭ astatnich miescach Biełarusi, dzie «Dažynak» nie było, źnikli nie toje što kłuby i biblijateki — zaniapali navat kramy! Značnaja častka terytoryi absłuhoŭvajecca ciapier aŭtałaŭkami, što vandrujuć pa raskładzie. Dyk jak možna žyć u miastečku, u jakim navat kramy niama? Ci kramu ŭ im treba budavać razam z «rodavym hniazdom»?
Pa-druhoje, ideja raźvivać rehijony prosta pryŭkrasnaja, ale jak jana stasujecca z užo ahučanymi płanami ŭviadzieńnia vielizarnaj kolkaści novych žyłych kvartałaŭ u Minsku? To bok, chto — pry hetkaj demahrafii — budzie žyć u Asmałoŭcy?
Adkul voźmucca ludzi? I što ŭsio ž u pryjarytecie: raskiłbas centra horada ŭ imia ŭźviadzieńnia «ylitnaha pasielišča» nievialikaj pavierchavaści abo delehavańnie patencyjnych žycharoŭ hetaha «ylitnaha pasielišča» «da račułak, na pryrodu»? Bo, viedajecie, rodavy majontak — jon ža tym i adroźnivajecca ad lecišča, što na im žyvuć uvieś čas. Ci žychary majontkaŭ pavinnyja adnačasova zasialać i Asmałoŭku i ŭvieś prajekt skiravany na toje, kab padatkovaja chutčej vyznačyła tych, da kaho treba prychodzić u pieršuju čarhu (bo kali nie, dyk vyhladaje, što našaja tendencyja — kab 90 adsotkami smačnych miescaŭ u krainie vałodali 10 adsotkaŭ nasielnikaŭ hetaj krainy)!
I potym, kali razmova idzie pra ludziej, jakija mienavita naradzilisia tam, «u maleńkaj viosačcy», «la račułki» i h. d., dyk zrazumieła, što majucca na ŭvazie zusim nie zamiežnyja inviestary, pra važnuju rolu niedaśviedčanaści jakich u vykanańni biełaruskich horadabudaŭničych fantazij skazana voś tut. Prajekt skiravany na biełarusaŭ, jakija zdoleli ci to zarabić tut, siarod usioj našaj śpiecyfiki, ci to źbiehli ad našaj śpiecyfiki za miažu i zarabili tam.
I dla taho, kab takija ludzi niešta ŭkładali ŭ raźvićcio rodnych «račułak», treba jasna i biez chitrykaŭ paviedamić im ich status. I pravavy status taho, što jany źbirajucca budavać.
Kali im, jak u vypadku sa šmat jakimi leciščami, učastki buduć pradavacca pa damovach arendy ci ŭ abmiežavanuju ŭłasnaść, dyk chto za heta voźmiecca? Chiba ŭ nas mała prykładaŭ ludziej, jakija paśpieli ŭkłaści dziasiatki, sotni tysiač dalaraŭ u pabudovu šlachieckaha «rodavaha hniazda», a potym pryjšoŭ vykankam i vyrašyŭ, što tut budzie, naprykład, daroha?
Pa drenny vopyt nie treba vielmi daloka chadzić, voś raskazvajecca historyja pra anansavany znos 34 katedžaŭ u Baraŭlanach. Dyk jakoje hniazdo tut možna budavać?
Kali ŭviadzieńnie ŭ Biełarusi kłasa bujnych ziemleŭładalnikaŭ nie płanujecca, dyk davajcie nazyvać rečy svaimi imionami: tym, chto naradziŭsia ŭ addalenych miescach našaj słaŭnaj krainy, prapanavali na śpiecyjalnych umovach pabudavać u hetych miescach leciščy. I atrymać pad hetyja leciščy nadzielčyki na kryšačku lepšych, čym raniej, umovach.
Ale heta buduć nie rezidencyi Radziviłaŭ u Niaśvižy, nie Hieranionski zamak Haštoldaŭ i nie pałac Sapiehaŭ u Ružanach. I kali raptam rajvykankamu dziubnie ŭ hałavu zdać u arendu tuju samuju «račułku» — jak heta litaralna dniami adbyłosia z 91-m kiłamietram (!) Prypiaci, dyk «šlachcie» z «rodavaha hniazda» treba budzie ŭciercisia dy chadzić ploskacca ŭ susiedniaje voziera. Bo tak voś pabudavany śviet biełaruskich inviestycyjnych prapanovaŭ. Spačatku šmat paezii, račułki, aziory i handaljery ŭ «Majaku Minska» (pryčym handoły «zakazanyja» ŭ Italii ŭžo ŭ 2016-m hodzie), a na vychadzie — ahidny kvartał adnolkavych murašnikaŭ z samym dzivackim pa vyhladzie (IMCHO) mołam u siaredzinie.
U ahraharadku majontak nie pabudavać.
Adzinaje, što možna zładzić pasiarod kałhasa, dzie navakolle naležyć usim i nikomu, — vialiki pryjomny pakoj jaho dyrektara. Usie astatnija hramadzianie — navat kali jany pačuvajucca šlachtaj, vartaj «arystakratyčnych» «balaŭ» u Niaśvižy, — prosta kałhaśnički. Jakija ničym nie vałodajuć i ad jakich ničoha nie zaležyć.
