Biełarus z Taronta: «Ja baču, što ludzi stali žyć horš, navat u Minsku»
Viačasłaŭ Kavaloŭ pierajechaŭ ź siamjoj u Kanadu ŭ 2001 hodzie. Padčas druhoha naviedvańnia svajoj radzimy jon padzialiŭsia z «NN» cikavymi faktami z žyćcia zamiežnikaŭ i nazirańniami za Biełaruśsiu.
Pieršaj spravaj nie samaloty
Da pavarotnaha momantu ŭ svaim žyćci Viačasłaŭ pracavaŭ u Minsku inžynieram: paśla zakančeńnia palitechničnaha instytuta pa śpiecyjalnaści «mietałaznaŭstva» spačatku — u Abjadnańni paraškovaj mietałurhii, u 1988-m pastupiŭ u aśpiranturu Akademii navuk, dzie prykładvaŭ z kalehami ŭsie namahańni, kab źnizić vahu savieckich samalotaŭ. Kali razvaliŭsia Saviecki Sajuz, bolšaści stała nie da avijacyi: nastupili hałodnyja 90-ja hady.
«Dobra, kali inžynier u tyja časy atrymlivaŭ 10-20 dalaraŭ. Na hetyja hrošy pražyć było niemahčyma, ale samaje horšaje, što, na žal, ja nie bačyŭ nijakich pierśpiektyŭ na budučyniu», — uspaminaje Viačasłaŭ.
Jany pradali trochpakajoŭku na Paŭdniovym Zachadzie za 15 tysiač dalaraŭ, i razam z žonkaj Vijaletaj, jakaja tady pracavała karektarkaj u haziecie, i małymi dočkami Kamiłaj i Daminikaj pierabralisia ŭ Taronta.
«Du ju śpik inhliš?»
«Čamu mienavita Kanada? Kraina pravodziła vielmi łajalnuju da emihrantaŭ palityku. Navat ź nie samaj dobraj anhlijskaj movaj možna było raźličvać na toje, što ŭdasca atrymać pracu. Łohika prostaja: emihranty — heta dziaržaŭny biźnies. Siamja z čatyroch čałaviek pavinna była ŭnieści minimalny emihrancki depazit u 10 tysiač dalaraŭ, i hetyja hrošy my, tak ci inakš, pakidali ŭ ich krainie. U našym vypadku, ščyra kažučy, jany vielmi chutka prajelisia».
Viačasłaŭ pryhadvaje, što ŭ 90-ja ŭ Biełarusi składana było znajści dobraha repietytara pa anhlijskaj movie. Na viečarovyja kursy pry Instytucie zamiežnych movaŭ, kudy jon zapisaŭsia, nastaŭnik časta prychodziŭ pjany i adkrytym tekstam tłumačyŭ, što jamu ad hetaj pracy amal nijakaj vyhady niama (voś kali b płacili niepasredna jamu, dyk tady byŭ by ŭzrovień). U Kanadzie taksama było składana vučycca: dzień zajmała praca, a ŭviečary ŭvahi patrabavali dziaŭčynki.
«Kanadskija nastaŭniki ŭ škole anhlijskaj movy dla novych imihrantaŭ nas suciašali: «Vy ŭsim avałodajecie, kali pačniacie stała pracavać». Ale, kali ty ŭładkoŭvaješsia ŭ praletarskaje asiarodździe, sapraŭdnaj anhielskaj navučycca niemahčyma, bo tam internacyjanał: italjancy na italjanskaj šparać, łacinasy na ispanskaj, kitajcy — na svajoj movie. Ja i ciapier nie mahu skazać, što dobra avałodaŭ zamiežnaj movaj, bo pracavaŭ to budaŭnikom, to zvarščykam, to ślesaram».
Kudy lahčej movu schapili dočki: u Taronta jany stali vydatnicami. Dobraja praktyka była i ŭ žonki: niahledziačy na toje, što spačatku na jaje akcent navat skardzilisia naviedniki hramadskaha centru, dzie jana padpracoŭvała niekalki hadzin u dzień, Vijaleta z časam padciahnuła anhlijskuju i atrymała pasadu miedycynskaj sakratarki.
«Tut taksama šmat prablem z pracaj»
Z pačatku śniežnia Viačasłaŭ znoŭ aficyjna biespracoŭny. Čamu znoŭ? Tamu što miascovym nievialikim budaŭničym kantoram ułaściva prypyniać pracu nie ŭ siezon: «Heta tolki ŭ nas u Biełarusi da hetaha času mohuć kłaści asfalt u doždž. Tam nichto nie budzie zajmacca takim poźniaj vosieńniu ci zimoj. Pradpryjemstvy na hety čas začyniajucca, skaračajučy byłych supracoŭnikaŭ. Moj asabisty rekord — heta 3,5 hady ŭ adnoj kampanii. Ale kali pracy niama, u Kanadzie chacia b možna padacca na biespracoŭje, i znachodzicca ŭ takim statusie hod. Dapamoha pa biespracoŭi składaje 55 pracentaŭ ad zarobku, ale nie moža pieravyšać 780 dalaraŭ za dva tydni».
Viačasłaŭ na pracy, 2008 hod.
Viačasłaŭ pryznaje, što ŭ Kanadzie chapaje svaich prablemaŭ. Naprykład, šmatuzroŭnievaja biurakratyčnaja sistema pryvodzić da taho, što lubyja źmieny patrabujuć praciahłaha času, navat sastarełyja zakony i praviły nie tak lohka skasavać. Ale dla Kanady, jakaja štohod prymaje bolš za 100 tysiač aficyjnych novych imihrantaŭ, heta možna ličyć i stanoŭčym faktaram.
Biełarusy ŭ Taronta
«Paślavajennyja emihranty ź Biełarusi ŭ 1948 hodzie zakłali Zhurtavańnie biełarusaŭ Kanady, a ŭ kancy piacidziasiatych kupili ciapierašni budynak Biełaruskaha hramadska-relihijnaha centra. Tut voś užo 16 hadoŭ maja žonka kiruje falkłornym hurtom «Javarovy ludzi». Paŭtara hoda tamu, pa inicyjatyvie Iryny Toŭścik, u nas pačalisia kursy «Mova Nanova» — źjava ciapier vielmi papularnaja: štomiesiac źbiraje nie tolki biełarusaŭ, ale i ŭkraincaŭ, ruskich, časam zavitvajuć i anhłamoŭnyja hości».
Falkłorny hurt «Javarovy ludzi», jakim kiruje Vijaleta Kavalova.
A jašče ŭ kanadskich biełarusaŭ jość letniaja baza adpačynku «Słucak», jakaja znachodzicca na adnym z azioraŭ za 250 km na poŭnač ad Taronta, i mienavita tam «Javarovy ludzi» štohod ładziać Kupalle (nie vyklučana, što ciapier heta samaje masavaje śviatkavańnie Kupalla ŭ Paŭnočnaj Amierycy). Uvieś toj aziorny rajon, jaki atrymaŭ nazvu «kraina katedžaŭ», uvohule źjaŭlajecca vielmi papularnym u žycharoŭ Taronta: letam tempieratura tam kudy nižej, čym u paŭdniovaj častcy Antaryjo, dzie zvyčajna sapraŭdnaje piekła i saŭna.
Śviatkavańnie Kupalla.
Niahledziačy na šmathadovuju kulturna-aśvietnickuju dziejnaść Zhurtavańnia biełarusaŭ Kanady, abjadnać usich suajčyńnikaŭ naŭrad ci mahčyma — zanadta roznyja ŭ ich pohlady.
Spadar Viačasłaŭ adznačaje, što jašče da pačatku rasijskaj ahresii va Ukrainie biełarusy Kanady byli padzielenyja na dva łahiery (nacyjanalna śviadomaja častka i prychilniki dziejnaj biełaruskaj ułady), i ŭkrainskija padziei abvastryli hety padzieł.
Što kinułasia ŭ vočy na Radzimie?
«Kali ŭ 2011 hodzie, pryjechaŭšy ŭ Biełaruś, ja jašče sustrakaŭsia ź niekalkimi «prapahandonami», jakija pytalisia ŭpeŭnić mianie ŭ biełaruskim roskvicie, to ciapier amal nie. Ja nie ekanamičny ekśpiert, ale ja baču zakinutyja zavody z zabitymi voknami, jakija stajać, byccam pryvidy ź minułaha stahodździa. Maje znajomyja raskazvajuć, što ŭ Instytucie paraškovaj mietałurhii zastalisia usiaho dźvie łabaratoryi, jakija majuć pracu i stałych zakazčykaŭ, u Instytucie zvarki i achoŭnych pakryćciaŭ skaracili apošniaha pastajannaha zvarščyka…».
«Ja baču, što ludzi stali žyć horš, navat u Minsku. Čuju zakłapočanaść biełarusaŭ nakont mahčymaj rasijskaj ahresii… Ale razam z tym vyrazna baču častku aktyŭnych, kulturnych ludziej, jakuju nie spyniaje dziaržaŭnaja prapahanda, i ich śmieła možna nazvać hramadstvam. Heta dobry znak».
