Viktar Marcinovič: Navošta nam paŭmiljona kamier?
Što vymušaje mianie znoŭ i znoŭ natapyrvacca, kali ja čytaju naviny ź Biełarusi, dyk heta biudžetavańnie. Na maju dumku, u pryjarytecie raźmierkavańnia hrošaj, jakija źbirajucca z našych z vami padatkaŭ, a potym addajucca dziaržavie dla našaj z vami biaśpieki, zdaroŭja i dabrabytu, jość siurrealistyčnych pamieraŭ chiba. Byccam prahramu, jakaja składaje pieralik śfieraŭ, padlehłych pieršapačatkovamu finansavańniu, pažor virus. I ciapier jana raskidvaje hrošy randomna.
Kali ja pabačyŭ, što jany źbirajucca ŭstalavać na stadyjonie «Dynama» sistemu videanazirańnia koštam $4,5 miljony, maja dumka była tolki pra adno: chalera, novy aparat MRT kaštuje ŭ dziesiać razoŭ mienš. Na hrošy, jakija niechta źbiracca vydatkavać, kab padhladać, jak my z vami hladzim futboł, možna było nabyć dziesiać aparataŭ MRT i raskidać ich pa špitalach u stalicy. Kali vy dumajecie, što aparaty MRT — štuka mienš karysnaja, čym sistema videanazirańnia na stadyjonie, dyk prosta pačakajcie, kali jaki-niebudź vaš rodny budzie mieć patrebu ŭ tym MRT. Vy adrazu daviedajeciesia šmat cikavaha pra biełaruskuju miedycynu. Pryčym jak pra biaspłatnuju, tak i pra płatnuju.
Ale navina pra abstalavańnie stadyjona «Dynama» była tolki pačatkam. Pra 500 tysiač kamier, jakija nieŭzabavie źjaviacca na vulicach, kab kantralavać našy pierasoŭvańni, našy kantakty, toje, jak my kirujem mašynami i navat jak my «biazmetna badziajemsia ŭ adnym kvadracie», vy, napeŭna ž, užo čytali. Pałova miljona kamier na krainu, u jakoj žyvie 10 miljonaŭ. Pa adnoj kamiery nazirańnia na dvaccać čałaviek.
Kolki aparataŭ MRT možna było b nabyć za hetyja hrošy, ja navat nie pytajusia. Mnoha, bo tyja kamiery zmohuć jašče i «identyfikavać luboha», to bok pad hetuju hulku spatrebicca jašče i soft. I heta ŭ dadatak da tych socień tysiač «vočak», jakija ŭžo panatyrkanyja la kožnaha padjezda.
Učora ja mianiaŭ hrošy ŭ minskim abmieńniku. U im byŭ sastareły pryntar, jaki strakataŭ, by cvyrkun, ale nad dziaŭčynaj-kasirkaj visieła ažno dźvie kamiery. Dźvie, razumiejecie?! Adna kantralavała jaje dziejańni, druhaja — maje. I jašče byŭ dyktafon, jaki zapiša ŭsiu našu kamunikacyju «ŭ metach majoj biaśpieki», pra što pasłužliva papiaredžvała asobnaja šyldačka.
Vam nie padajecca, što heta ŭsio niejak užo krychu chvaravita? Vy nikoli nie adčuvali siabie hierojami realici-šoŭ, jakoje stvarajuć pra vas usie hetyja kamiery, pryčym stvarajuć niemaviedama dla kaho (i heta jakraz samaje tryvožnaje)?
Vy kali-niebudź ličyli kolkaść kamier, što rasstaŭlenyja na vašaj darozie z pracy dadomu? U najbližejšym da vas pierachodzie mietro? Uzdymicie hałavu, kali prachodzicie, naprykład, pad płoščaj Pieramohi. Uzdymicie hałavu i prosta padličycie.
U minułuju viasnu ŭ centry Ciurycha zabili čałavieka. Ja daviedaŭsia pra heta tamu, što palicyja na dziesiać chvilin spyniła ruch tramvajaŭ pa centry. Ja vyjšaŭ i spytaŭsia ŭ palicejskaha: navošta spyniać ruch? Toj patłumačyŭ: čatyry vulicy ačeplenyja, my viadziom pošuk złačyncy. Ja ździviŭsia: našto ž pračesvać zavułki? Možna ž prosta źniać videastryminh z kamier nazirańnia.
Ale palicejski mianie ahałomšyŭ: u Ciurychu niama videanazirańnia za miežami pryvatnych pamiaškańniaŭ. U pamiaškańniach pryvatnyja asoby mohuć zapisvać što zaŭhodna, na vulicy — nie. Ni jany, ni dziaržava. Bo heta ŭmiašańnie ŭ pryvatnaje byćcio hramadzian.
Videanazirańnia z «vočkami» na kožnym rahu niama ŭ Vienie. Bolš za toje, u Vienie ŭstalavańnie videarehistratara na mašynu zabaroniena zakonam. Kab ni adzin sabaka nie zapisaŭ vypadkova vašy asabistyja spravy ŭ horadzie.
Darečy, zabojcu znajšli ŭžo ŭviečary. Prykładna ŭ toj ža čas u Biełarusi praz Tut.baj, usioj krainaj, pačali šukać čałavieka, jaki panios z abmieńnika hrošy, nie pieraličyŭšy ich: akazvajecca, u Biełarusi, kali tabie dali bolej, čym treba, kešu — heta moža skončycca kryminalnaj spravaj (nie dla kasirki, što pamyliłasia, a dla klijenta, jaki musić dbać). I ŭ hetym kamiedyjnym siurrealnym pošuku skarystoŭvaŭsia jakraz partret, zrobleny biez zhody achviary i rastyražavany na ŭsiu krainu.
Vy, napeŭna ž, čuli pra rehłamient 2016/679 («Ab abaronie fizičnych asob u dačynieńni apracoŭki piersanalnych dadzienych»). Zhodna ź im nivodny čałaviek z 25 traŭnia hetaha hoda nie maje prava sfatahrafavać vas na vulicy i vykłaści heta ŭ svoj akaŭnt u Instahramie ci FB biez vašaj papiarovaj zhody. Prafiesijanały bjuć u zvany, bo zahinuć mohuć cełyja kirunki ŭ haradskoj partretnaj fatahrafii. Ja ž, pierakročvajučy miažu ź Jeŭrasajuzam, adčuvaju vielmi cikavaje pačućcio.
Ja adčuvaju siabie apranutym. Zrazumieła, što ŭsie tyja sotni tysiač kamier, što ŭžo stajać, i tyja paŭmiljona, što jašče źjaviacca, słužać zusim nie achovie paradku.
Kali b hetaje tatalnaje nazirańnie mahło niešta praduchilić, złačynnaść u nas była b nulavoj, a pa praśpiektach nie lotali b, plujučy na hramadski spakoj i administracyjny kodeks, matacyklisty-ravuny. Błahoje ŭsio ž zdarajecca i — jak u vypadku z «usienarodnym» pošukam «abšukanaha» ŭ banku klijenta: tyja, chto maje dostup da zapisaŭ z kamier, zusim nie zaŭsiody zdolnyja raskryć vypadak praz sačeńnie. Značyć, sačeńnie skiravanaje na niešta inšaje. Ja b skazaŭ, jano — častka palityčnaha klimatu. 500 tysiač kamier i nivodnaj — na vybarčym učastku, nasuprać urny dla hałasavańnia, z mahčymaściu padłučycca lubomu achvočamu.
Ułada — u taho, chto naziraje. Sačeńnie maje sens tolki tady, kali hramadstva vyrazna padzielenaje na suziralnikaŭ i suziralnych. Kali raptam vybudavanuju sistemu z 500 tysiač kamier niechta chaknie i ŭsie karystalniki mabilnych telefonaŭ atrymajuć mahčymaść bieśpieraškodna padłučacca da jaje, hety hłabalny vyčvar adrazu stracić usialaki sens.
Luby, chto čytaŭ «Nahladać i karać» (Surveiller et punir) Mišela Fuko, u hetym miescy musić dakładna zrazumieć, čamu my pad uvahaj. Chto mienavita na nas vytareščvajecca. I jak zavucca tyja, na kaho skiravanyja nieźličonyja kamiery.
I ŭ mianie zastajecca tolki adno pytańnie: skažycie, za što dakładna nas usich, takich składanych, hanarlivych, samaŭpeŭnienych, pakarali pazbaŭleńniem asabistaj prastory i privacy? I kali my hetaje pakarańnie narešcie adbudziem?
Tak, kab kamiery ŭ hramadskich miescach vyklučylisia, a na vybarčych učastkach uklučylisia?
