Тысячы беларусаў атрымалі «лісты шчасця» з-за самазахопу зямлі. Што цяпер будзе з парушальнікамі?
Гэтай восенню тысячы беларусаў, якія некалі «прыхапілі» дзяржаўныя соткі і тым самым павялічылі свае ўчасткі, сталі атрымліваць «лісты шчасця», у якіх гаварылася, што іх раскрылі і мірыцца выканкам з гэтым не мае намеру. Ці магчыма трапіць у спіс парушальнікаў памылкова і што будзе, калі праігнараваць ліст, Onliner разбіраўся разам са спецыялістамі.
Фота: Аксана Красоўская / архіў Onlíner
Раз кавалачак, два кавалачак
Беларусы любяць капітальныя платы — такія, каб з вуліцы не было відаць ніводнай гаспадарскай травінкі, а сама агароджа магла вытрымаць смерч, тайфун і цунамі разам узятыя. Праўда, не заўсёды гэтыя «платы-крэпасці» атачаюць толькі тое, што ім належыць. Бо спакуса ссунуць мяжу на метр-другі вялікая.
Але сёлета ўсё змянілася. Дакладней, падрыхтоўчая праца пачалася яшчэ недзе ў 2020-м, цяпер жа мы бачым вынікі маштабнага і працаёмкага працэсу.
Прыкладна тры гады таму спадарожнікі і квадракоптары сістэматычна вывучалі адзін населены пункт за другім (у спрэчных сітуацыях спецыялісты выязджалі на месца), каб устанавіць сапраўдныя межы абсалютна ўсіх участкаў і выявіць «захопнікаў» дзяржаўнай зямлі.
Але навошта гэта трэба: жылі ж неяк усе гэтыя гады, і тут раптам такая актыўнасць?
— Вядома, самазахопы былі заўсёды, гэта не адкрыццё апошняга часу, — гаворыць Андрэй Мацкевіч, старшыня Астрашыцка-Гарадоцкага сельскага выканаўчага камітэта. — І іх дастаткова шмат: хтосьці па няведанні, а хтосьці і цалкам мэтанакіравана прыразае сабе кавалачак «нічыёй» зямлі, маляўнічы ўчастак лесу, гаспадарчы праезд. Прычым не заўсёды гэта робіцца ад таго, што ўласных сотак не хапае (іх можа быць і ўсе 25): проста ў чалавеку спрацоўвае нейкі механізм — бяры, каб было.
Апісаць партрэт самазахопніка не атрымаецца: «паправіць» межы на сваё меркаванне могуць як пажылыя людзі, якія ўсё жыццё пражылі ў адным месцы, так і вельмі маладыя, якія толькі што набылі першы ўчастак.
Чаму цяпер дзяржава занялася гэтым пытаннем? Паводле ўладаў, усё проста: краіна развіваецца, упарадкоўваюцца многія сферы і паралельна прыводзіцца заканадаўства ў адпаведнасць з жыццём, сучаснымі рэаліямі. У прыватнасці, новы Зямельны кодэкс якраз і прымаўся для таго, каб у ім былі адлюстраваны і прадуманы ўсе моманты.
— Прадугледжана ў ім у тым ліку і магчымасць легалізацыі захопленых зямель.
І калі раней выявіць парушальнікаў было няпроста, то цяпер дзякуючы сучасным тэхнічным сродкам гэта робіцца дастаткова хутка і лёгка. У большасці выпадкаў нават няма неабходнасці, як раней, выязджаць на месца: спадарожнік дае вельмі дакладную карцінку з каардынатамі, відэа і фота з дрона яе дапаўняюць.
У 99% выпадкаў выяўленае спадарожнікам парушэнне пацвярджаецца. Хоць людзі, якія атрымалі «лісты шчасця», прыходзяць у сельвыканкам, абсалютна ўпэўненыя ў зваротным. І толькі калі ў спецыяльнай праграме паказваеш ім сапраўдныя межы ўчастка і тое месца, дзе стаіць плот, пачынаюць згадваць, што некалі нехта са сваякоў мог памыліцца, — гаворыць старшыня.
Узор «ліста шчасця»
У спадарожнікаў і квадракоптараў сапраўды зоркія вочы: нават калі мяжа адсунутая ўсяго на паўметра, гэта будзе заўважана. І прадʼяўлена. Асноўны «аблёт» ужо завяршыўся, але хто дасць гарантыю, што паўтораў не будзе. Напэўна будуць. Так што калі хтосьці набыў участак зусім нядаўна і разумее, што пад «рэйд» трохгадовай даўніны не патрапіў, хай не паслабляецца.
Таксама не варта разлічваць, што масіў звестак, які цяпер ёсць у выканкамах, дапаможа ў суседскіх войнах. Спецыялісты высвятлялі, дзе адбыўся захоп дзяржаўнай зямлі, а не ці парушыў адзін уласнік межы другога. Так што для аднаўлення праўды давядзецца выклікаць ліцэнзаванага спецыяліста, які на месцы перамярае і акрэсліць межы.
А што цяпер рабіць?
Праца па аналізе і сістэматызацыі інфармацыі, атрыманай спецыялістамі, ужо праведзена. «Лісты шчасця» парушальнікам адпраўленыя.
— Людзі, вядома, часам абураюцца: маўляў, дзесяцігоддзямі так жылі і нікому не перашкаджалі. Але, прабачце, чаму ў суседа «ўзяць» кавалак зямлі нельга, а ў дзяржавы — можна? Мы жывем пры рынкавай эканоміцы, дзе ўсё мае свой кошт. Карыстаешся — плаці, афармляй.
У нашым жа выпадку самазахопнік можа вырашыць пытанне двума спосабамі — на выбар.
Калі дадатковы ўчастак быў «прырэзаны» без парушэння горадабудаўнічых і будаўнічых нормаў, то грамадзянін можа яго легалізаваць па спецыяльнай працэдуры. Альбо ж ён павінен вярнуць плот на рэальную мяжу ўчастка (і знесці пабудовы, якія паспеў узвесці на «лішніх» сотках — бывае і такое).
Калі асноўны ўчастак аформлены ў пажыццёва спадчыннае валоданне, то гаспадар павінен будзе заплаціць толькі за працэдуру легалізацыі дадатковага кавалачка зямлі. Калі ж гаворка ідзе аб прыватнай уласнасці, то, па-першае, не забываем пра аплату пошлінаў.
А па-другое, трымаем у галаве, што дзяржаўную зямлю прыйдзецца выкупіць — сума будзе налічвацца зыходзячы з кадастравага кошту.
— Разумею, што ў Мінскім раёне гэта можа быць і 20 000—30 000 рублёў, што дастаткова шмат, але ад «лішняй» зямлі заўсёды можна адмовіцца, вярнуўшы плот на месца. Механізм растэрміноўкі для такіх сітуацый не прадугледжаны, але, думаю, заўсёды можна пракрэдытаваць у банку.
Да таго ж працэс легалізацыі не такі і хуткі, а ўносіць плату за зямлю трэба ў самым канцы — за некалькі месяцаў можна паспець нешта паднакапіць, — тлумачыць Андрэй Мацкевіч.
Адміністрацыйная адказнасць за захоп зямлі не прадугледжана.
Бюракратычны шлях для тых, хто вырашыў не расставацца з захопленымі соткамі, выглядае наступным чынам:
- перш за ўсё трэба будзе атрымаць заключэнне «архітэктуры» аб тым, што самазахоп не парушае горадабудаўнічых і будаўнічых нормаў;
- затым узгадненне давядзецца атрымаць у аблвыканкаме;
- маючы два «за», ужо можна будзе звяртацца ў сельсавет па землеўпарадкавальную справу, у якой спецыялісты пакажуць памеры і межы канкрэтнага самазахопленага ўчастка;
- і толькі пасля гэтага будзе вынесена рашэнне выканкама аб выдзяленні зямельнага ўчастка грамадзяніну;
- амаль усё зроблена — засталося аплаціць квітанцыю за зямлю, якая пяройдзе ў прыватную ўласнасць.
Але ці ёсць магчымасць увогуле пакінуць усё як ёсць?
— Цяжар адказнасці нясе той, хто валодае ўчасткам прама цяпер. Тэарэтычна можна потым прадʼявіць прэтэнзіі былым уласнікам, але наўрад ці ў рэальнасці нехта гэтым будзе займацца, — кажа рыэлтар Кацярына Красніцкая. — Таму перад пакупкай варта вывучыць участак з усіх бакоў, не выпусціўшы з-пад увагі і гэты аспект. Зразумела, што кожны ўпадабаны абʼект не перамяраеш — усё ж паслугі ліцэнзаваных спецыялістаў каштуюць грошай.
У такім выпадку ўспамінаем пра рыэлтараў — яны дапамогуць атрымаць неабходную інфармацыю.
Па законе адна фізічная асоба не мае права запытаць звесткі такога кшталту аб іншым. Гэта значыць пакупніку ніяк не даведацца аб магчымым самазахоп (толькі калі прадавец сам скажа), рыэлтар ж мае доступ да падобных даных. Удакладню, што пры выяўленні самазахоп на ўчастак не ставіцца «чорная пазнака»: ён можа быць у продажы — здзелку аформяць, і права ўласнасці пяройдзе на пакупніка. І менавіта ў яго інтарэсах высветліць усю паднаготную.
Колькі ў мяне ёсць часу?
Што будзе, калі не адрэагаваць на «ліст шчасця», а пакласці яго ў далёкую скрыню і забыцца. У Зямельным кодэксе не прапісаны меры ўздзеяння на няпамятлівых грамадзян, але гэта не значыць, што іх няма.
— Я асабіста ведаю людзей, якія, атрымаўшы апавяшчэнне, вырашылі, што не будуць нічога рабіць, пакуль іх яшчэ раз не тузануць з выканкама. Каб ужо напэўна. Але зразумейце, ніхто тузаць не будзе: прывесці справы ў парадак — у інтарэсах уласніка.
І закрыць пытанне трэба да 2025 года.
Калі ж ва ўказаны тэрмін нічога не зменіцца, будуць прымацца меры. Калі на прадпісанні не рэагуе чалавек, рэагаваць даводзіцца дзяржаве. На месца проста прыедзе тэхніка і вызваліць захопленую зямлю ад агароджы. Уладальніку ж будзе выстаўлены рахунак, які не атрымаецца не аплаціць. Карыстацца чужым — гэта парушэнне, а парушэнні трэба ўстараняць, — папярэджвае Андрэй Мацкевіч.
Зрэшты, не трэба думаць, што раз ужо пайшла такая «амністыя» для «захопнікаў», легалізаваць можна будзе ўсё.
Не варта спадзявацца і на тое, што ўлады пакінуць за «захопнікам» кавалачак лесу, поля ці прыбярэжнай паласы, які яму спадабаўся.
— Другі варыянт развіцця падзей — не афармляць участак, а знесці плот. На гэта таксама даецца час: не будзе такога, што сёння грамадзянін атрымалі ліст, а ўжо праз тыдзень пад вокнамі ў яго стаіць злы старшыня і пытаецца, чаму нічога не зроблена. Тры-шэсць месяцаў даюцца дакладна, каб чалавек мог падрыхтавацца, наняць тэхніку і працоўных. Кожная гісторыя разглядаецца індывідуальна.
Калі ж на захопленым участку стаіць пабудова, а грошай на набыццё зямлі па кадастравым кошце няма, прапануем людзям усё ж знесці плот — тады плошча захопленага будзе значна менш, па контурах будынка. А значыць, і сума заўважна скароціцца.
Яшчэ раз паўтаруся: на тое, каб легалізаваць самазахоп, спатрэбіцца нямала часу. Таксама трэба ўлічваць, што зараз утвараецца цэлая чарга з жадаючых, пры гэтым штат супрацоўнікаў усіх ведамстваў застаецца ранейшым. Таму я раю не зацягваць і падаць дакументы ў найбліжэйшы час. Па сутнасці, застаўся адзін год, а час ляціць хутка. Пачынайце дзейнічаць ужо цяпер, — настойвае старшыня Астрашыцка-Гарадоцкага сельскага выканаўчага камітэта.
Чытайце таксама:
У Беларусі запрацаваў новы сэрвіс анлайн-браніравання гатэляў
Улады перадумалі ўводзіць некаторыя змены па падатках. Яны тычацца кватэр і замежных рахункаў
