Biełarusy na słužbie CRU. AEQUOR: hrupa Vostrykava
Piša historyk Anton Rudak.
CRU pačało rychtavacca da apieracyjaŭ u BSSR jašče ŭ 1949 hodzie. Letam 1951-ha, kali byŭ raspačaty prajekt AEQUOR, Barys Rahula prapanavaŭ amierykanskaj raźviedcy skłaści śpis z 200 maładych biełarusaŭ, što pražyvali ŭ krainach Zachodniaj Jeŭropy, dla padrychtoŭki na vypadak amierykanska-savieckaj vajny. Infarmacyju pra mierkavanych kandydataŭ musili sabrać dziesiać biełarusaŭ studentaŭ Luvenskaha ŭniviersiteta ŭ Bielhii.
Niekatorych z abranych kandydataŭ mierkavałasia rychtavać dla nieadkładnaha vykarystańnia za žaleznaj zasłonaj u jakaści raźviedčykaŭ. Amierykancy ŭskładali vialikija nadziei na ŭstalavańnie suviazi z «biełaruskim partyzanskim rucham» u BSSR, jaki stvaryŭ by adziny front razam ź litoŭskim padpollem na poŭnačy i ŭkrainskim — na poŭdni.
Inšym važnym kirunkam supracoŭnictva CRU ź biełarusami ŭ miežach prajekta AEQUOR była padtrymka vydańnia haziety «Baćkaŭščyna», jakaja musiła, pavodle zadumy amierykancaŭ, pravodzić liniju «biełaruskaha nacyjanalizmu, jaki, nie nackoŭvajučy suprać rasiejcaŭ albo fiederacyi ź imi, zapatrabuje, kab Biełarusi była dadzienaja miascovaja aŭtanomija, kiravanaja tutejšymi, volna abranymi ludźmi, a nie miašankaj rasijcaŭ z hruzinami». U lipieni 1951 hoda ŭ spravazdačy CRU adznačałasia: «Pra realnuju siłu biełaruskaha nacyjanalizmu viadoma mała, ale navat kali jon nie taki mocny, jak va Ukrainie, moža akazacca, što hetaja respublika [BSSR] źjaŭlajecca dastatkova stratehična važnaj placoŭkaj, kab varta było kultyvavać hety nacyjanalizm».
Pieršym ahientam, padrychtavanym u miežach prajekta AEQUOR, byŭ Janka Filistovič (CAMPOSANTO 1). Na žal, u apublikavanych fajłach pakul nie znajšłosia źviestak ab jaho padrychtoŭcy, a voś ab hrupie, u skład jakoj uvachodziŭ pamierły adnosna niadaŭna Cimoch Vostrykaŭ (1922—2008), zachavałasia mnostva cikavaj infarmacyi. Jak viadoma, u kančatkovuju hrupu, akramia Vostrykava, uvachodzili jašče troje čałaviek. Ale byli i inšyja kandydaty — pieršapačatkova skład hrupy musiŭ być inšym.
Desantnik Mikoła Abramčyk
Siabry Zhurtavańnia biełarusaŭ u Vialikaj Brytanii, 1949: Alaksandr Nadsan, Piotra Syč, Jakub Amor (Kastuś Kaduška), Michaś Bułyha.
Zaniatki prachodzili ŭ Zachodniaj Niamieččynie, u bavarskim horadzie Bad-Veryschofien. U vieraśni 1951 hoda, jašče da desantavańnia Filistoviča, byŭ adchileny ad udziełu ŭ prajekcie kandydat z kryptanimam CAMPOSANTO 3, jaki pakazaŭ kiepskija vyniki padčas testavańniaŭ. Rahula vykazaŭ mierkavańnie, što hety čałaviek, mahčyma, prychoŭvaje infarmacyju ab «suviaziach z SS» padčas vajny, adnak paźniej zapeŭniŭ amierykancaŭ, što całkam jamu daviaraje, jak i prezident Abramčyk. Jak adznačana ŭ raparcie supracoŭnika CRU, Rahula vyjaviŭ nieprychavanaje ździŭleńnie, kali jamu patłumačyli, što adnaha ich davieru niedastatkova, kab ličyć kandydata vartym. Tym cikaviej usprymajecca hetaja infarmacyja, kali z dalejšych dakumientaŭ robicca viadoma, što kryptanim CAMPOSANTO 3 naležaŭ… Mikołu Abramčyku — plamieńniku i padvojnamu ciozku prezidenta Rady BNR.
Napačatku 1952-ha, kali ŭ Bad-Veryschofien pryjechali Cimoch Vostrykaŭ (CAMPOSANTO 6) i Michał Kalnicki (CAMPOSANTO 4), tam užo prachodziŭ navučańnie Jakub Amor (Kastuś Kaduška, CAMPOSANTO 2). U škole kursanty navučalisia pad imionami Džym (Amor), Džo (Kalnicki) i Karł (Vostrykaŭ). Krychu paźniej da ich dałučylisia paśladoŭna Alaksandr Šaćko (Poł, CAMPOSANTO 7) i Uładzimir Hramiaka (Eryk, CAMPOSANTO 5).
Prahrama padrychtoŭki ahientaŭ praduhledžvała fizičnyja praktykavańni, skački z parašutam, navučańnie radyjosuviazi, vyžyvańniu ŭ palavych umovach, tapahrafii, samaabaronie, padrobcy dakumientaŭ, fatahrafii, kiravańniu aŭtamabilem i h.d. Siarod navučalnych dapamožnikaŭ byli savieckija «Spadarožnik partyzana» (1942) i «Daviednik padarožnika i krajaznaŭca».
Ja b ź im u raźviedku nie pajšoŭ
Jakub Amor, jaki byŭ lidaram hrupy i mierkavanym kiraŭnikom desantu, ličyŭ, adnak, što ŭsie zaniatki nie majuć sensu, a adzinaje, čym amierykancy mohuć dapamahčy chłopcam, — heta dastavić hrupu samalotam na radzimu.
Lekcyi ŭdzielnikam hrupy čytali, miž inšaha, čałaviek, jaki «niekalki hadoŭ žyŭ u Sibiry na nielehalnym stanoviščy», a taksama supracoŭnik ź liku prychilnikaŭ rasijskaha NTS (Narodna-pracoŭnaha sajuza) — apošni vykładaŭ kurs ab savieckim pobycie. Štoviečar kursanty słuchali radyjopieradačy z SSSR i čytali savieckuju presu.
Dla «nieadkładnych apieracyj» imknulisia vierbavać maładych chłopcaŭ, jakija nie byli abciažaranyja pracaj, navučańniem ci stasunkami ź dziaŭčatami — ale byvali i vyklučeńni. U śniežni 1951 hoda Jakub Amor paprasiŭ spatkańnia sa svajoj niaviestaj-niemkaj, a kali jamu było admoŭlena, zajaviŭ, što maje namier sustrecca ź joju niezaležna ad mierkavańnia amierykancaŭ, bo heta jahonaja asabistaja sprava.
Zdaralisia prablemy i inšaha kštałtu: tak, Alaksandr Šaćko paśla pieršaha tydnia navučańnia admoviŭsia skakać z parašutnaj vyški — dopyty jahonych kalehaŭ pakazali, što jon, chutčej za ŭsio, «prosta zbajaŭsia». U vyniku chłopiec byŭ adpraŭleny dadomu ŭ Brytaniju. Jahonaje miesca zaniaŭ Uładzimir Hramiaka, chacia pierš z hetym ahientam taksama ŭźnikli prablemy — jon byŭ pieradumaŭ desantavacca, zajaviŭšy, što budzie bolš karysny padčas vajny, ale ŭ vyniku jaho ŭdałosia pierakanać nie adrakacca pieršapačatkovaj zadumy. Kuratary adznačali, što Hramiaka ź ciažkaściu intehrujecca ŭ hrupu — mahčyma, z toj pryčyny, što jon byŭ prychilnikam nie Rady BNR, a apazicyjnaj da jaje arhanizacyi (Chryścijanskaha abjadnańnia biełaruskich rabotnikaŭ).
Sa «šmajsierami» ŭ rukach
Hrupa musiła być desantavanaja ŭ krasaviku, na praciahu tydnia pravieści raźviedku miascovaści i ciaham maja zbudavać u Nalibockaj puščy bazavaje schovišča. Dva ahienty zastavalisia dla ŭtrymańnia bazy i radyjosuviazi, dva — nakiroŭvalisia na raźviedku ŭ najbližejšyja harady (Lida, Maładziečna, Navahradak). Adzin ź ich musiŭ tam lehalizavacca, asieści i pačać užyvacca ŭ svaju novuju rolu, nie vyjaŭlajučy nijakaj asablivaj aktyŭnaści, a druhi — padtrymlivać suviaź pamiž hetym rezidentam i bazaj (jakaja ŭ toj čas pavinna była źmianić dysłakacyju). U kastryčniku hrupie mieli być pierakinutyja materyjały dla dalejšaj dziejnaści i dva novyja ahienty.
Desantniki byli ŭzbrojenyja pistaletami-kulamiotami MP 40 i pistaletami z hłušylnikam. Kalnicki zajaviŭ, što choča ŭziać z saboju jak maha bolej patronaŭ — kolki jaho ni pierakonvali, što hałoŭnaj zadačaj misii nie źjaŭlajecca zabojstva najbolšaj kolkaści savieckich vajskoŭcaŭ, paźniej udałosia vyśvietlić, što jon schavaŭ niekalki socień patronaŭ u svajoj vopratcy. U dakumientach taksama možna znajści poŭny śpis ekipiroŭki desantu, u jakuju, miž inšaha, musili ŭvachodzić partatyŭny teleskop, minijaciurnaja šachmatnaja doška i dźvie kałody ihralnych kartaŭ.
«Ty z Zachodniaj, ja — z Uschodniaj…»
Jak adznačałasia ŭ spravazdačy ab asabistych jakaściach ahientaŭ ad sakavika 1952 hoda: «Mierkavać ab pośpiechu apieracyi składana. Samaja ciažkaja zadača — pierakanać ahientaŭ, što naš płan padrychtoŭki varty ŭvahi. Usie jany marać viarnucca na radzimu (a pad «radzimaj» tut nasamreč majecca na ŭvazie ich rodnaja vioska)». U skład hrupy ŭvachodzili jak «zachodniki», tak i «ŭschodniki»: kali pieršyja byli dobra znajomyja z rajonam desantavańnia, to druhija lepiej aryjentavalisia ŭ savieckich realijach.
Mierkavany lidar hrupy, Jakub Amor, pachodziŭ z Zachodniaj Biełarusi, ale, chacia byŭ znajomy z savieckaj rečaisnaściu, pa śviedčańni supracoŭnikaŭ CRU, «kažučy słovami Orueła, — nie adčuvaŭ jaje nutrom».
«Savieckim» biełarusam byŭ Kalnicki — tak, kali kursantam prapanavali napisać ese ab «amierykanskim impieryjaliźmie» z savieckaha punktu pohladu, jahony vynik byŭ pryznany najlepšym. Adznačałasia taksama, što jaho dziacinstva prajšło ŭ puščach i bałotach Paleśsia, tamu jon vałodaje bazavymi navykami vyžyvańnia i nie patrabuje intensiŭnaj padrychtoŭki ŭ hetym kirunku.
Hramiaka pakazvaŭ dobryja vyniki dziakujučy svajmu dośviedu zmahańnia ŭ šerahach francuzskaha Supracivu padčas Druhoj suśvietnaj.
Cimoch Vostrykaŭ
U charaktarystycy Vostrykava adznačałasia, što jon źjaŭlajecca pa natury «čałaviekam dziei», ramantykam i, padobna, žadaje zrabicca hierojem.
Najlepšyja vyniki ŭ fizičnym płanie pakazvaŭ Vostrykaŭ, Amor mieŭ prablemy z-za kureńnia, a Kalnicki časta atrymlivaŭ vyvichi padčas fizičnych praktykavańniaŭ.
Nieŭzabavie hrupa skaraciłasia da troch čałaviek — u siaredzinie krasavika na ŭłasnaje žadańnie byŭ adchileny ad udziełu ŭ prajekcie Uładzimir Hramiaka, jaki nie daviaraŭ Jakubu Amoru jak lidaru i nie chacieŭ vypraŭlacca ź im na niebiaśpiečnuju misiju.
Vyjaviłasia taksama, što Michał Kalnicki, chacia i zrazumieŭ, što jaho rychtujuć tolki jak radysta-dublora, namahaŭsia, adnak, jak najlepiej zasvoić navyki radyjospravy, bo spadziavaŭsia, što takim čynam zdoleje razam z Vostrykavym dziejničać aŭtanomna ad Amora.
Maja chata z kraju
Amor pavodziŭsia zanadta niezaležna dy samaŭpeŭniena i byŭ hałoŭnaj pryčynaj hałaŭnoha bolu jak dla ŭdzielnikaŭ hrupy, tak i dla instruktaraŭ. Naprykład, jon nastojvaŭ na tym, kab Rahula damohsia ad CRU dazvołu vykarystoŭvać u radyjopaviedamleńniach asobnyja paroli dla Rady BNR, bo chacieŭ być upeŭnienym, što amierykancy pieradajuć emihrantam usie paviedamleńni, nie prychoŭvajučy nijakaj infarmacyi. Amierykancy z abureńniem zaznačali, što jon prapanoŭvaŭ navat uklučyć u kožnaje radyjopaviedamleńnie frazu «Da ŭradu Biełaruskaj Narodnaj Respubliki», kab «nichto nie zdoleŭ abvinavacić jaho ŭ tym, što jon źjaŭlaŭsia amierykanskim ahientam».
Tym nie mienš pry kancy navučańnia, uviesnu 1952 hoda, kursanty paśpiachova vykanali płan šaścidzionnych vučeńniaŭ u palavych umovach na palihonie Hrafenvor, adpracavaŭšy na praktycy ŭsie dziejańni hrupy paśla desantu. Adnak z nabližeńniem času desantavańnia rabiłasia ŭsio bolš vidavočnym, što kursanty nie majuć asablivaha žadańnia vykonvać płan apieracyi. Vostrykaŭ i Kalnicki płanavali viarnucca ŭ svaje vioski, a Amor chacieŭ asieści ŭ adnym z zachodniebiełaruskich haradoŭ — nikomu z desantnikaŭ nie padabałasia ideja žyć u ziamlancy siarod lesu.
«Biełarusy i amierykancy roŭnyja, ale biełarusy raŭniejšyja»
Prosta napiaredadni mierkavanaha vyletu paŭstała čarhovaja prablema ź Jakubam Amoram. Padčas finalnaj narady 27 krasavika 1952 hoda chłopiec pastaviŭ pytańnie: ci pravilna jon razumieje, što ŭ vypadku paśpiachovaha viartańnia ŭ ZŠA desantnikam budzie vypłačanaja suma strachoŭki ($ 10 000 na čałavieka)? Supracoŭniki CRU adkazali admoŭna, patłumačyŭšy, što Rahula, imavierna, niekarektna danios da ahientaŭ hetuju infarmacyju (u dakumiencie adznačajecca, što pieršapačatkova suma strachoŭki musiła skłaści $ 5000 na čałavieka, ale Rahula damohsia jaje padvyšeńnia — «heta byŭ, viadoma, vysakarodny, ale biessensoŭny žest, bo bienieficyjaram kožnaha z kursantaŭ była CAMBISTA 1 [Rada BNR]»).
Amierykancy sprabavali vypravić situacyju, śćviardžajučy, što «nie chočuć pavodzić siabie jak niemcy, ale ščyra žadajuć supracoŭničać ź biełarusami na padstavie roŭnaści», i nahadvali, što ŭdzielniki hrupy źjaŭlajucca nie špijonami ci najomnikami, a «patryjotami, jakija zmahajucca za vyzvaleńnie svajoj radzimy ad savieckaha jarma». Adzin z kurataraŭ źviarnuŭ uvahu, što amierykanskija sałdaty, jakija viartajucca z Karei, nie atrymlivajuć padobnych «bonusaŭ», i ŭ vyniku stvarajecca ŭražańnie, nibyta «biełarusy i amierykancy roŭnyja, ale biełarusy raŭniejšyja». Amor, adnak, adkazaŭ, što nie bačyć anałohii, i praciahvaŭ nastojvać na svaim, chacia inšyja desantniki jaho nie padtrymali. Stała jasna, što ŭ takim składzie hrupa lacieć nie moža. Misija była na miažy zryvu. Amor byŭ źmieščany pad vartu, a zatym vymušany pakinuć Niamieččynu. U adnym z rapartaŭ adznačałasia, što jon u značnaj stupieni byŭ zavadataram usich kanfliktaŭ u kalektyvie i, «jak Stalin, vykarystoŭvaŭ kožnaje pahadnieńnie ci kampramis u jakaści tramplina dla novaj pravakacyi». Vostrykaŭ u 1993 uzhadvaŭ: «Było zadańnie jaho zastrelić, ale što stałasia ź im, ja nie viedaju». Pavodle źviestak Aleha Hardzijenki, Jakub Amor byŭ vymušany pierabracca ŭ Braziliju, bo žyć u Jeŭropie i ZŠA jamu było zabaroniena.
Naŭkoł vorahi
Padčas naradaŭ z Rahulem i Abramčykam u pačatku červienia 1952 hoda supracoŭniki CRU skardzilisia na kiepskija vyniki padboru siarod tych samych 200 kandydataŭ dla «nieadkładnaj akcyi» — jany sutyknulisia ź vialikim adsotkam admovaŭ, «žachliva nizkim uzroŭniem» kandydataŭ, a taksama z «absalutna nieadekvatnaj finansavaj spravazdačnaściu» z boku Rahuli.
U svaju čarhu pradstaŭniki Rady BNR taksama mieli pretenzii. Rahula vykazaŭ vialikuju zaniepakojenaść dziejnaściu «Biełaruskaha vyzvolnaha ruchu» Ludviha Hałuboviča-Zarečnaha i šyrokim rozhałasam ab stvareńni im «biełaruskaj vajskovaj častki» pad apiekaj brytanskaj raźviedki — u suviazi z hetym mnohija emihranty paprakali Radu BNR za toje, što jana nie zdoleła dabicca padobnych pośpiechaŭ z amierykancami. Taksama Rahula paviedamiŭ, što Zarečny zasnavaŭ u Šatłandyi vajskovuju škołu, dzie navučajecca piać kursantaŭ, siarod jakich Radzie BNR udałosia infiltravać svajho ahienta, i nieŭzabavie jon zmoža pieradać amierykancam infarmacyju ab hetaj ustanovie.
Tym časam da hrupy kursantaŭ u Bad-Veryschofienie dałučylisia dva novyja ŭdzielniki — Hienadź Kaściuk (Ben, CAMPOSANTO 8) i Michał Arciušeŭski (Fin, CAMPOSANTO 9). Praciahvalisia zaniatki, uźnikali novyja prablemy. Admiena vyletu nie mahła nie paŭździejničać na kursantaŭ niehatyŭna. Kab palepšyć nastroj, im zładzili vakacyi i vypravili ŭ vandroŭku. Nie ŭsio, adnak, prajšło hładka: u dalejšych spravazdačach adznačajecca, što ŭ mai — lipieni 1952 hoda Vostrykaŭ pakutavaŭ ad depresii, jakaja ŭzmacniałasia tym, što ŭ toj ža čas chłopiec pieranios vienieryčnaje zachvorvańnie — z hetych pryčynaŭ jon najhorš z usich desantnikaŭ zasvoiŭ radyjospravu. Chłopiec niehatyŭna aceńvaŭ uzrovień padrychtoŭki, jaki prapanoŭvali instruktary, patrabavaŭ palepšyć kanśpiracyju i navat padumvaŭ admovicca ad palotu. Pryhniečanym byŭ nastroj usich kursantaŭ — jany skardzilisia na niehumannaje staŭleńnie z boku vykładčykaŭ, jakija, pavodle ich słovaŭ, «užyvali mietady MDB» i byli «prychilnikami vielikaruskaha impieryjalizmu», a tamu nibyta pravakavali ich na niepasłušenstva, kab sarvać misiju.
Zrešty, časam chłopcy i sami «adryvalisia» — tak, u lipieni 1952-ha ŭsie jany na niejki čas źnikali z kanśpiratyŭnaj kvatery na «spatkańni» ź dziaŭčatami, što žyli pa susiedstvie.
U kaštarysach prajekta byli prapisanyja taksama raschody na cyharety i ałkahol, jakimi zabiaśpiečvalisia kursanty.
Raśpiska Hienadzia Kaściuka
Svaja kašula bližejšaja da cieła
Ciapier desant płanavaŭsia na žnivień 1952-ha, u astatnim płan zastavaŭsia raniejšym.
U kamandzie źjaviŭsia ŭradženiec Navahradčyny, były žaŭnier bataljona Rahuli Hienadź Kaściuk, tamu, naturalna, rola rezidenta advodziłasia jamu. Jašče adnym rezidentam albo kurjeram-suviaznym musiŭ zrabicca Vostrykaŭ, jaki pachodziŭ z Homielščyny, ale, jak adznačałasia ŭ dakumientach CRU, pravioŭ peŭny čas u Zachodniaj Biełarusi padčas Druhoj suśvietnaj vajny (nastaŭničaŭ u Małaryckim rajonie, a paźniej słužyŭ u dapamožnaj čaści SS «Zonderkamanda Pflaŭma» ŭ Albiercinie pad Słonimam). Kalnicki i Arciušeŭski (byłyja palicyjant i ostarbajtar z uschodnich abłaściej Biełarusi) byli padrychtavanyja jak radysty i musili žyć na lasnoj bazie. Na praciahu hoda rezidenty mieli źbirać źviestki ab kandydatach, niezadavolenych savieckaj uładaj, a viasnoj 1953-ha raspačać ich rekrutacyju dla padpolnaj baraćby ŭ jakaści kurjeraŭ, haspadaroŭ kanśpiratyŭnych kvateraŭ, nahladčykaŭ schovaŭ i h.d. Uviesnu i ŭletku padpolnaja antysavieckaja sietka musiła być pašyranaja za košt jak naboru miascovych žycharoŭ, tak i dałučeńnia novych desantnikaŭ. Pašyracca było pažadana ŭ zachodnim kirunku, kab atrymać vychad da miažy z PNR. U spravazdačach adznačajecca, što płan zadavolvaŭ usich udzielnikaŭ hrupy, akramia Vostrykava, jaki ličyŭ, što lehalizavacca musiać usie desantniki, a naviedvać bazu možna tolki zredku dla radyjosuviazi. Jamu patłumačyli pamyłkovaść takoj «jeretyčnaj» idei, ale nie było nijakaj peŭnaści, što jon pahadziŭsia ščyra.
Usim udzielnikam hrupy pa-raniejšamu była pryznačanaja strachoŭka, ad jakoj kožny adpisaŭ rozny adsotak na karyść Rady BNR (kali Kalnicki adpisaŭ 25 %, to Arciušeŭski — tolki 6,5 %).
Kalnicki i Vostrykaŭ pryznačyli svaimi bienieficyjarami Radu BNR, a Kaściuk i Arciušeŭski — svaje siemji ŭ BSSR. Jasna ŭśviedamlajučy, što ŭ sučasnaj palityčnaj situacyi pieradać hetyja hrošy ŭ SSSR nie atrymajecca, Arciušeŭski prasiŭ, kab suma pierachoŭvałasia na rachunkach amierykanskaha ŭrada, a nie Rady BNR.
Kanśpiracyja pieradusim
Rahula pa-raniejšamu nastojvaŭ, što radyjopaviedamleńni hrupy musiać utrymlivać paroli Rady BNR, pierakonvajučy amierykancaŭ, što hetaje mierkavańnie padtrymlivajuć udzielniki hrupy — apytańnie, adnak, pakazała, što desantniki staviacca da hetaj idei indyfierentna i navat admoŭna, a Kalnicki naohuł cikaviŭsia, jak jamu varta dziejničać, kali jon zachoča dasłać paviedamleńnie, źmiest jakoha nie musić stać viadomym Radzie BNR.
Padčas apošniaha vizitu Rahuli desantniki padpisali vajskovuju prysiahu BNR, a taksama dla prykryćcia napisali svaim znajomym listy, u jakich paviedamili, što prachodziać vajskovuju padrychtoŭku ŭ frankisckaj Hišpanii. Apošni miesiac pierad desantam hrupa praviała ŭ poŭnaj biaździejnaści, čakajučy prydatnych mieteaŭmovaŭ. U spravazdačach adznačajecca, što navat supracoŭniki CRU, jakija pryvykli šukać u padnačalenych kursantaŭ tolki chiby, byli vymušanyja vykazać zachapleńnie maralnym uzroŭniem desantnikaŭ, jakija byli nastrojenyja badziora i imknulisia chutčej vyrušyć na zadańnie.
U noč z 26 na 27 žniŭnia hrupa narešcie vyjechała na aeradrom u Visbadenie. Vostrykaŭ paźniej uzhadvaŭ, jak, sieŭšy ŭ samalot, «zaŭvažyŭ, što ŭ kabinie pierad nami j lotčykami była zaharodža, i niechta tam byŭ».
Praciah budzie.
Hladzi taksama
Biełarusy na słužbie CRU: biełaruskaja infarmacyja ŭ rassakrečanych dakumientach amierykanskaj raźviedki
Biełarusy na słužbie CRU. Častka II. CAMBISTA i AEQUOR
