Biełaruś vačyma zamiežnika: žachlivyja budynki, nichto nie śmiajecca, ciažar dyktatury

Siońnia, špacyrujučy pa Minsku, ja ŭbačyŭ žachlivy budynak novaj biblijateki. Chm… jakaja cikavaja architektarskaja škoła. Ž. chadziła sa mnoj i vielmi śmiajałasia.

Ja zusim nie pierabolšvaju — hety budynak pryznali adnym z samych pačvarnych u śviecie. Vyhladaje nibyta vialikaja pustaja skrynka, vizualna vielmi niazhrabnaja.

Padobna da vielizarnaha kaśmičnaha karabla, što nie moža ŭźlacieć. Bolš za toje, ziamla bahnistaja i niaŭstojlivaja (raźličyli niapravilna), i biblijateka pastupova prasiadaje. U nieba jana dakładna nie palacić, chutčej apuścicca da centra Ziamli. Nočču budyninu aśviatlajuć usimi kolerami viasiołki, časam navat hustoŭna. I ŭsio ž jana prosta ŭražvaje svajoj niazhrabnaściu.

Vyjavy na hetych savieckich budynkach usłaŭlajuć asvajeńnie kosmasu.

Mnie sapraŭdy vielmi cikava, što dumali architektary, kali ŭzvodzili hetuju škołu i jak jany ŭvohule trapili ŭ prafiesiju. Heta prosta pa-za miežami majho ŭjaŭleńnia. Akazvajecca, heta architektura i budynak škoły. Kali budziecie adsiul vychodzić, nie ździŭlajciesia, što bačańnie prastory ŭ vas niejak źmianiłasia.

«Scientia est potentia» u SSSR, u hory i radaści…

[Viedy — siła (łac.) — zaŭv. red.]

Ž. ličyć, što fatohraf u dziejańni jašče cikaviejšy, čym toje, što jon zdymaje. A minčuki ŭvohule nie razumiejuć, što takoha ja znajšoŭ u hetych miaścinach.

Ja šmat chadziŭ adzin. Budynki nie nałaziać adzin na adzin, šyračeznyja praśpiekty dajuć fatohrafu mahčymaść adstupić nastolki, nakolki treba dla cikavaha rakursu. I ničoha nie hublajecca. U Jeŭropie zusim nie tak.

Voś, naprykład, aŭtobusnaja stancyja, jakaja nahladna demanstruje abličča sučasnych kanstrukcyj horada. Heta idealnaja antymadel dla ŭsich, chto vyvučaje architekturu.

Ideja dobraja, zrazumiełaja. Centralny słup padtrymlivaje dysk, što chavaje pasažyraŭ ad niepahadzi. Navies vyklikaje pačućcio lohkaści, my možam zabyć pieraškodu nad hałavoj, što abaraniaje nas, zabyć pryciahnieńnie. Ale voś tut architektary svaju zadumu całkam pravalvajuć. Vas nibyta prybivaje da ziamli zanadta ciažkim słupom i zanadta ciažkim dyskam — jaho struktura zaskładanaja, a značyć, i zaciažkaja. Škada, ale takuju pamyłku robiać vielmi časta.

Možna pačać z dobraj idei — i sapsavać jaje tapornym vykanańniem.

Mnie zdajecca, heta centr pa nazirańni za radyjacyjaj. Bo vyhlad hetaha budynka nie natchniaje na štości metazhodnaje.

Unutrany dvoryk, typovy dla Minska. Znoŭ ža,

pamiž fasadam budynkaŭ i dvarami — dystancyja ahromnaha pamieru.

Čarhovaja, naccataja pa liku afiša «Ja lublu Biełaruś!» Tut nie tak užo i šmat rekłamy na vulicach. Ale vialikija farmaty prapahandysckich afišaŭ režuć voka. Maŭlaŭ, biełaruski narod, hanarysia, lubi svaju krainu, nie zabyvaj jaje.

Prazrystyja namioki, što krainu my lubim takoj jak jość i davajcie nie budziem ničoha mianiać.

Płakaty vykarystoŭvajuć usie mahčymyja kliše — pryroda-siam'ja-tradycyi. Hetyja temy krychu kazyčuć patryjatyčnyja pačućci.

Kiepski hust tut prosta bje ŭ vočy, i łahična było b mierkavać, što finansujucca jany na hrošy ad padatkaŭ.

Tut ja mahu skazać tolki adno: my bačym najčyściejšy internacyjanalny styl, dziakuj, Karbiuźje. Moža padacca, što ja zanadta krytyčny, ale mnie heta padabajecca… u hłybini dušy.

Ciahničok, u jakim katajuć dziaciej.

A hety hadzińnik bolšym być prosta nie moža. Mabyć, heta źviazana z pamieram vulic, jakija vyhladajuć prosta aŭtastradami.

Akademija Navuk. Krychu namiokaŭ na antyčnaść. Zdajecca, saviety prosta chacieli zapomnić biaskoncyja viertykalnyja kałony.

U niejki momant mianie spyniła krama.

Ja chacieŭ kupić kavałak kaŭbasy. I chaču, kab mnie jaje parezali na łustački. Ja kiepska havaru pa-rasiejsku, ale tut nichto i nie sprabuje mianie zrazumieć, mocna ŭzrušany sustrečaj z zamiežnikam. Jany zamknutyja ŭ sabie. Navat u kramach tabie nie hladziać u vočy.

Tak što, jak kłoŭn, ja kidaju svaju kaŭbasu pierad kasiram. Ja žartuju i śmiajusia, kab atmaśfiera zrabiłasia mienš napružanaj, ale kasirka zastajecca abyjakavaj. Žartavać pierad joj — toje samaje, što pierad turemnymi varotami. Majo 1 jeŭra pieratvarajecca ŭ 10 000 rubloŭ. Ja miljanier! Zhrabaju ŭsie kupiury razam. Jany vyvalvajucca ŭ mianie z ruk, i na kasie znoŭ nichto nie śmiajecca. Ładna, pra biełaruskija hrošy i ekanomiku — paźniej.

Lublu hety budynak ź jaho načnoj padśvietkaj.

Ad usiaho hetaha bietonu možna prosta zachvareć, ale adzin raz z dvaccaci vam raptam bačycca tut niejkaja vytančanaść, i vy schilajeciesia pierad čyścinioj i płastyčnaściu.

Ja dałučyŭsia da Ž. na kvatery, i my pajechali na mietro da adnaho ź jaje siabroŭ, A. Ja paznajomiŭsia z kučaj novych ludziej, i my vydatna prabavili čas razam. Ja raskazaŭ pra svaje pieršyja ŭražańni pra Biełaruś i krychu pra Francyju. Śmiajucca z historyi z kaŭbasoj. Ja vyrašyŭ zrabić pra heta film. My hulali ŭ hulniu Łu-Haru, jakaja tut nazyvajecca «mafija». Jeli sałaty, harbatu. Zdarovaja ježa.

Tut, kali prychodziš u hości, to zaŭsiody treba zdymać abutak. Nijak nie mahu da hetaha pryvyknuć. Adčuvaju siabie nieachajnym francuzskim chłopcam.

Płošča Pieramohi, Viečny ahoń:

Pa viartańni dadomu my doŭha razmaŭlali z Ž., i byli momanty, kali ja ledź nie płakaŭ.

Uražańnie, niby pieranosišsia ŭ raman «1984», i heta našmat macniej, čym prosta čytać knihu. Ich isnavańnie ŭnutry prapahandy ŭzrušvaje, uražvaje ich adčaj.

Heta sumna, ale adnačasova strašna cikava.

Ja viedaju, što sustretyja mnoj biełarusy nie reprezientujuć asnoŭnuju masu nasielnictva. Jany, biezumoŭna, bolš adkrytyja i cikavyja, ale ŭsio adno pakutujuć ad ciažaru dyktatury, jakaja ŭpłyvaje na ich śviadomaść. Chto viedaje, što b dumaŭ ja, kali b naradziŭsia tut, kali b tut vyras? Ci byli b u mianie tyja ž dumki? Ciažka skazać.

Havoračy z Ž. pra palityku, my časam nie zhadžalisia adno z adnym. Praŭda, kali ja ŭdakładniŭ, to vyjaviłasia, što nasamreč jana sa mnoj całkam zhodnaja. Jana razumieje, što sutyknieńnie z dyktaturaj nie moža nie paŭpłyvać na śviadomaść.

Prapahanda vykarystoŭvaje rasizm, nacyjanalizm, zamknionaść, strach.

Dumaju, strach — samaja efiektyŭnaja zbroja.

U toj čas ja atrymaŭ na telefon vyniki pieršaha tura prezidenckich vybaraŭ u Francyi. Ja byŭ vielmi rasčaravany mizernaj padtrymkaj kandydata ad «Zialonych». Raniej ja b vielmi rasstroiŭsia takoj viestcy, ale paśla taho jak ty daviedaŭsia, jak heta adbyvajecca ŭ Biełarusi, ty na mnohaje pačynaješ hladzieć u inšaj pierśpiektyvie. Tut hałasy falsifikujuć, i Łukašenka (toj-kaho-nielha-nazyvać) «pieraabirajecca» 80% hałasoŭ vybarščykaŭ, a zadavolenyja hetym zusim niamnohija. I ciapier ja ŭžo prosta rady, što ŭ majoj krainie možna hałasavać.

* * *

Heta byli foty za adzin dzień. Astatnija foty j dziońnik — tutaka. Na kožny dzień — pa staroncy.

Lorenzo Papace, 10daysinminsk.tumblr.com

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj
ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru
«Našaj Nivy» ŭ TH