Čamu biełarusy nie słuchajuć svaich? Pytańni i adkazy pra biełaruskuju muzyku
Jakija biełaruskija hurty papularnyja za miažoj? Čamu pieravažnaja bolšaść ajčynnych vykanaŭcaŭ nikoli nie źbiaruć anšłah doma? Jak na raźvićcio ajčynnaj muzyki ŭpłyvaje «Jeŭrabačańnie»? TUT.BY sabraŭ naiŭnyja pytańni pra śfieru muzyki i paprasiŭ na ich adkazać muzyčnaha krytyka Siarhieja Budkina. Siarhiej Budkin — zasnavalnik i kiraŭnik muzyčnaha partała TuzinFM, viadučy prahramy Belsat Music Live na telekanale «Biełsat».
Siarhiej Budkin. Fota: budzma.org
Jakaja situacyja ŭ sučasnaj biełaruskaj muzycy?
Spačatku akreślu situacyju adnym skazam: u nas bahata vydatnaj muzyki na luby hust, tolki pra heta mała chto viedaje. Naprykład, užo vyjšła 100 vypuskaŭ Belsat Music Live, u jakich pradstavili stolki ž śpievakoŭ. Paśla kožnaha efiru nam abaviazkova dziakujuć, što my adkryli cikavaha biełaruskaha vykanaŭcu. Choć, jak praviła, jon na scenie ŭžo 5, a to i 10 hod.
A situacyja nasamreč paradaksalnaja.
Z adnaho boku, niama biełaruskaha muzyčnaha rynku jak adbudavanaj sistemy, jakaja by intehravałasia ŭ suśvietny šoŭ-biźnies. Biełaruskaja muzyka znachodzicca pad upłyvam rasijskaha infarmacyjnaha pola. A dziaržaŭnaja sistema ź biaskoncymi ŭzhadnieńniami zaminaje ajčynnym muzykam.
Z druhoha boku, biełaruskaja muzyka raźvivajecca nadzvyčaj intensiŭna i ŭ samych roznych nakirunkach. Z udziełam biełarusaŭ zdarajucca i praryvy hłabalnaha maštabu. Za apošnija hady zdarylisia, jak minimum, try takija padziei.
Pieršaja ŭ historyi Biełarusi naminacyja na «Hremi» — za muzyku Antona Maculeviča dla pieśni amierykanskaha repiera Fetty Wap.
Praryŭ biełaruskaha dydžeja Arston na scenu elektronnaj tancavalnaj muzyki. Miksy na jaho treki rabili Van Buuren, Hardwell i Tiesto.
Pieramoha Nadziei Kučar u konkursie BBC Cardiff Singer of the World-2015, faktyčna pryznańnie jaje najlepšaj opiernaj śpiavačkaj u śviecie.
Biełaruskaja muzyka isnuje nie dziakujučy, a nasupierak. I možna tolki ŭjavić, jakoha maštabu patencyjał jana maje, kali prabivajecca praz asfalt dy raźvivajecca navat u takich niespryjalnych umovach.
Čamu pra biełaruskuju muzyku vielmi mała viedajuć sami biełarusy?
Naša publika ŭ asnoŭnym znachodzicca pad upłyvam rasijskaha infarmacyjnaha pola. Kali da jaje i dachodzić biełaruskaja muzyka, to tolki paśla taho, jak jana prabiłasia na Ŭschodzie — zaśviaciłasia ŭ čarcie na «Jandeksie», prahučała ŭ Urhanta i h. d. Tyja, chto tam nie «zaśviacilisia», zastajucca nieviadomymi dla bolšaj častki biełarusaŭ.
Cikava, što pośpiech na Zachadzie roŭnym likam ničoha nie značyć, i časta heta anijak nie kanviertujecca tut u sabranyja zały i, tym bolš, u prodaž trekaŭ i albomaŭ. Śviežy prykład — hurt «Mołčat doma», albom jakoha nabraŭ na YouTube miljon prasłuchoŭvańniaŭ pieravažna z-za miažy, muzyki prajechalisia z paśpiachovym turam pa Jeŭropie, na ich kancert u Bierlinie niekalki socien kvitkoŭ (ad 300 da 400) razyšlisia za paru tydniaŭ da pačatku. Ale ŭ Breście ci Mahilovie ŭ ich anšłaha nie budzie. Bolš za toje, na ich moža naohuł nichto nie pryjści.
Takaja situacyja zachoŭvajecca z savieckich časoŭ — biełarusy daviedvalisia pra svaich, tolki kali ich pakazvali pa centralnym telebačańni. Tamu viedy pra biełaruskuju muzyku ŭ aŭdytoryi abmiažoŭvalisia jak praviła tryjadaj «Pieśniary» — «Siabry» — «Vierasy». Pakazalnyja vyniki sacyjałahičnaha apytańnia (za 2009 hod): 40% biełarusaŭ naohuł nie viedajuć nivodnaha biełaruskaha vykanaŭca.
My z partałam TuzinFM sprabujem hetuju situacyju vypravić z dapamohaj raznastajnych miedyjnych i kulturnych prajektaŭ. Naprykład, praviali maštabnaje apytańnie 90 ekśpiertaŭ, kab vyznačyć «100 najvialikich biełaruskich piesień», a letaś razam z prajektam Letapis.by stvaryli staronku z 60 najlepšymi biełaruskamoŭnym pieśniami.
Što źmianiłasia za apošnija hady ŭ biełaruskaj muzycy?
Mnie časta davodziłasia być u žury roznych konkursaŭ. Kali ŭ 2000-ch i da siaredziny 2010-ch siarod zajaŭnikoŭ daminavała rok-muzyka, najpierš ciažkaja, i aŭtarskaje indzi (toje, što ŭ nas nazyvajuć bardaŭskaj pieśniaj), to ŭ apošnija hady «płastmasavy mir pieramoh» — jak praviła, ciapier heta elektronnaja muzyka, zroblenaja ŭ siabie doma na kampjutary — elektra-pop abo rep/kala rep. Vystup pad minus na konkursie niezaležnaj muzyki raniej prosta było niemahčyma ŭjavić, a ciapier heta zvykłaść.
Byvaje navat, što akustyčny hitarny akampaniemient zapuskajuć z kampjutara. Cana muzyki, syhranaj užyvuju, imkliva źnižajecca amal da nula — bo heta składana i doraha (instrumienty, abstalavańnie, arenda kropki i studyi dla zapisu). Lahčej — avałodać niekalkimi prahramami na kampjutary, spampavać darmavy bit, načytać u padabienstva mikrafona, «adciunić» paśla hołas (admysłova apracavać hołas, kab schavać roznyja niedaskanałaści, a to i naohuł adsutnaść hołasa) dy zalić u sacsietki. Hałoŭnaje — kab było što načytvać-napiavać.
I tut jość prablema apošnich hod — nizkaj jakaści aŭtarskija teksty, na ŭzroŭni prosta piśmiennaści navat, nie kažučy ŭžo pra adnamiernaść. U situacyi ź biełaruskaj movaj naohuł usio trahična, bo kali teksty i pišucca, to jany na vielmi prymityŭnym uzroŭni, z masaj sensavych i stylistyčnych pamyłak, nabranyja, jak praviła, ruskaj raskładkaj. U maładych vykanaŭcaŭ nie chapaje biełaruskaj leksiki, kab vykazać dumku.
Jaki patencyjał u biełaruskaha muzyčnaha rynka?
Pytańnie raźvićcia ŭłasnaha muzyčnaha rynku mocna źviazanaje z masaj inšych faktaraŭ — palityčnych, ekanamičnych, ideałahičnych i h. d. Kab heta ŭsio zapracavała, patrebny ceły kompleks roznych mieraŭ. Musiać być prahramy pa padtrymcy nie tolki maładych muzykaŭ, ale i hukarežysioraŭ, pramoŭteraŭ, musiać być padatkavyja palohki dla tych, chto ruchaje svaju kulturu, bonusy i zamanuchi dla tych, chto choča ŭ hetaj śfiery pracavać. I — što vielmi istotna — hetym pracesam musiać kiravać i realizoŭvać jaho ludzi novaha pakaleńnia, całkam svabodnyja, jakija viedajuć dośvied inšych krainaŭ, a to i atrymali adukacyju ŭ inšych krainach.
Kali kazać hłabalna, to za 2000-ja hady była stvorana sistema kantrolu ŭ śfiery kultury z uzhadnieńniami, hastrolnymi paśviedčańniami, apłataj dziaržaŭnaj pošliny za vystup zamiežnych artystaŭ, zakrytymi pasiedžańniami mastackaj rady, nie kažučy ŭžo pra ŭzhadnieńni tekstaŭ piesień.
Tamu možna zahadać na dziaržaŭnym uzroŭni, naprykład, zrabić nacyjanalnaje talent-šoŭ i navat dać na jaho hrošaj, ale hetaja ideja pravalicca na ŭzroŭni realizacyi.
Biełaruski muzyčny rynak maje vialiki patencyjał. Adzinaje, što treba, — razumna ab im pakłapacicca. Jak toje možna zrabić, možna pahladzieć na prykładzie Ukrainy i krainaŭ Bałtyi. Niezdarma va Ukrainu praryvajucca Naviband, Lera Jaskievič, Palina, šerah maładych vykanaŭcaŭ, jakija zaśviacilisia ŭ miascovych talent-šou. Nu, i Michałok tam.
Pieršy krok vidavočny — vychad z čužoha infarmacyjnaha ŭpłyvu i padtrymka svaich kulturnych hierojaŭ.
Jakija biełaruskija hurty cikavyja dla šyrokaj aŭdytoryi za miažoj?
Paŭtarusia: biełaruskaha muzyčnaha rynku jak adbudavanaj sistemy, jakaja by intehravałasia ŭ suśvietny šou-biźnies, niama. A značyć, niama i pryhoža spakavanych na prodaž pradusarskich prajektaŭ i talenavitych artystaŭ, u raskrutku jakich układalisia b prystojnyja hrošy. Zatoje jość samabytny tvorčy pradukt, jaki dachodzić da zamiežnaha słuchača, znoŭ ža, nie dziakujučy, a nasupierak.
Ruskamoŭnyja vykanaŭcy ź Biełarusi asabliva na słychu. U pieršuju čarhu heta tryjada, jakaja zakryvaje saboj ładnuju častku muzyčnaha rynku postsavieckaj prastory: Korž — ŁSP — Biełaruskich.
U situacyi z Zachadam bolš składana, bo kankurentazdolny pradukt na anhlijskaj movie «dla mas» biełarusy z roznych pryčynaŭ prapanavać nie mohuć, zatoje im jość što skazać u asobnych stylach i hetaje vykazvańnie dla zamiežnaha słuchača hučyć śvieža, cikava i aryhinalna.
«Mołčat doma» stali źjavaju ŭ suśvietnym post-panku, ich albom uvajšoŭ u 15-ku lepšych dyskaŭ svajho stylu ŭ śviecie na post-punk.com, znoŭ ža, kancerty ŭ roznych jeŭrapiejskich stalicach u kłubach na 300−400 — čałaviek heta vydatny pakazčyk.
Fentazi-folk-hurt Irdorath znajšoŭ siabie ŭ Jeŭropie, aktyŭna prasoŭvajecca, u pryvatnaści, u Niamieččynie, dzie vydajecca dy vystupaje na bujnych festach. Naprykład, u 2020-m jon vystupić na fiestyvali siaredniaviečnaj i falkłornaj muzyki Wacken Winter Nights (heta prajekt Wacken Open Air, adnaho z samych bujnych fiestyvalaŭ Hiermanii. Sioleta Wacken Winter Nights naviedali 5 tysiač čałaviek).
Jahor Zabiełaŭ — zorka akardeonnych fiestyvalaŭ u Jeŭropie, jaki vystupaje ŭ Hiermanii, Polščy, Šviecyi i inšych krainach. Dy jašče maje sajd-prajekt z bek-vakalistkaj Rammstein Bobo i jaje prajektam Bobo und Herzfeld. U listapadzie hetaha hoda jany vystupiać na fiestyvali akardeonnaj muzyki AKUT u niamieckim horadzie Chale.
Uražvaje hieahrafija vystupaŭ etna-tryo «Troica», heta adziny biełaruski hurt, jaki ŭ 2016-m vystupiŭ na suśvietna viadomym feście Womad. Letaś jany byli ŭ prahramie prestyžnych fiestyvalaŭ u Partuhalii, Hiermanii, Polščy.
Jakija biełaruskija vykanaŭcy majuć patencyjał, kab stać viadomymi za miažoj?
Ich šmat. Nazavu tolki niekatorych.
Raman Vołaźnieŭ, D. Jaza, Nürnberg, Lera Jaskievič,
Bakiej, «Rajon 119».
Z apošnich adkryćciaŭ — śpiavačka Dusia, repier Gleboki Smak, elektronny prajekt Magdalinova, pieramožcy apošniaha ŭ historyi «Basovišča» — post-pankavy prajekt luty sakavik i post-rokavy instrumienalny hurt Harmonix College.
Štohod tysiačy čytačoŭ TUT.BY cikaviacca «Jeŭrabačańniem». Ci ŭpłyvaje hety konkurs na biełaruskuju muzyku?
Dla tych, chto cikavicca muzykaj sistemna i hłyboka, hety konkurs nie maje anijakaj vahi i značnaści. Toje ž možna skazać i pra jaho ŭpłyŭ na biełaruskuju muzyku.
Heta prosta vidovišča, jak boj bykoŭ ci konnyja skački tam, zajezd «Formuły-1» abo čempijanat Jeŭropy pa futbole, kali kožny za čypsami i pivam moža adčuć siabie ekśpiertam, zrabić staŭku i pabaleć za abranaha.
U apošnija hady ŭ Biełarusi pazačynialisia śpiecyjalizavanyja muzyčnyja vydańni. Čamu?
Sapraŭdy, spynili isnavańnie «Muzykalnaja hazieta», ultra-music.com, Experty.by i h. d.
Čamu? Bo biełarusy niecikavyja sami sabie. Pakolki niama zapytu na svajo, to i śpiecyjalizavanyja resursy, jakija mielisia by hety popyt zabiaśpiečvać, prosta zadychajucca.
Va Ukrainie i Litvie luboŭ da siabie i svajho kulturnaha pradukta pryvivajecca ŭ režymie non-stop ad naradžeńnia. Tamu tam u prajm-tajm na TV hučać pieśni svaich vykanaŭcaŭ na svajoj movie, ich ža tvary na bihbordach i afišach, na vokładkach časopisaŭ, jany — lidary mierkavańniaŭ. A ciapier uklučajem biełaruskaje TV — tam retranślujuć muzyčnuju telepieradaču ź inšaj krainy, zirniom na tumbu z afišami — chto da nas jedzie i na kaho chodziać? Takoje ŭražańnie, što biełarusy nie lubiać i saromiejucca siabie.
