«Mama bajałasia adpuskać». Jak mahiloŭski školnik adzin padarožničaje pa Biełarusi na ciahnikach
Mahiloŭskamu školniku Daniiłu Chalejku 15 hadoŭ. Ź ich apošnija piać jon padarožničaje pa Biełarusi. U tym liku samastojna: siadaje ŭ ciahnik dy imčycca ŭ Pinsk ci Kryčaŭ. Chłopiec padličyŭ, što jaho čyhunačny «prabieh» pa krainie ŭžo pieravaliŭ za 10 tysiač kiłamietraŭ.
U Nacyjanalnym mastackim muziei.
Pa Biełarusi Daniił jeździć z 10 hadoŭ. Spačatku z tatam, a potym sam. Pieršym punktam, kudy dabiraŭsia adzin, była vioska Darý, dzie žyvie babula, — ad Mahilova da jaje ŭsiaho 15 chvilin na ciahniku. Paśla chłopčyk abjeździŭ susiednija vioski, a praz paru hadoŭ pieraklučyŭsia na rajcentry.
— Padarožničaŭ adzin, bo siabroŭ, na žal, nie adpuskali baćki: maŭlaŭ, niebiaśpiečna. Padraścieš — potym pajedzieš. Moj baćka narmalna staviŭsia da majho zachapleńnia. Maci, kaniečnie, bajałasia i nie chacieła adpuskać. Nu a potym užo hanaryłasia, što ja padarožničaju. Naohuł ja zaŭsiody byŭ samastojnym: babuli dapamahaŭ, usie leki viedaŭ, — raskazvaje chłopiec.
Kab mama nie chvalavałasia, pa pieršym časie jon adsyłaŭ joj fota pa vajbiery ci telefanavaŭ pa videasuviazi. Sam ža, kali pryjazdžaje ŭ nieznajomy horad, ni kropli nie pieražyvaje: «Jość navihatar u telefonie, tamu ŭ mianie niama strachu, što ja niedzie zabłukaju. I ludzi zaŭsiody dapamahajuć: niejak navat u kaścioł mianie zvazili, pabyli biaspłatnymi ekskursavodami».
«Źjeździć u Babrujsk i nie sfatahrafavacca z babrom — usio roŭna što prajści mima Ejfielevaj viežy i navat nie zirnuć na jaje», — padpisaŭ Daniił hety zdymak u sacsietkach.
Čamu padarožničaje čyhunkaj? Daniił uśmichajecca: padabajecca harbata ŭ padšklańnikach i tannyja kvitki. Plus ty jedzieš nie pa trasie, a praz harady — jość mahčymaść hlanuć na ich mimachodam.
Padletak uspaminaje, jak adnojčy pravadnica nie chacieła puskać jaho ŭ vahon praz uzrost. Daviałosia paklikać načalnika ciahnika, kab vyrašyć situacyju i dajechać dadomu.
Siarod haradoŭ, dzie Daniił užo pabyvaŭ, — Škłoŭ, Čavusy, Kryčaŭ, Asipovičy, Niaśviž, Bychaŭ, Babrujsk. Plus usie abłasnyja centry. Hałoŭny kryteryj pry vybary maršrutu — dastupnaść. U ideale — kab było nie bolš za adnu pierasadku. Da adnych pajezdak padletak staranna rychtujecca, u druhija vypraŭlajecca spantanna. «Voś niadaŭna niechta paraiŭ: źjeździ ŭ Połack. Ja pajšoŭ, kupiŭ kvitok i nazaŭtra ŭžo byŭ tam».
U Homieli.
— Kožny horad unikalny. I miascovyja žychary taksama, — zaŭvažaje chłopiec. — U Kryčavie, naprykład, bolš ruskamoŭnaje nasielnictva, a kali pajechać u viosku pad Pinskam pačuješ zusim inšuju havorku. Ja spačatku naohuł nie razumieŭ ničoha, što tam kažuć! Niejki polska-ŭkrainski akcent. A potym maja ciotka, jakaja tam žyvie, navučyła.
U najbližejšych płanach Daniiła — naviedać Turaŭ i Mir. A pakul z ubačanaha ŭ jaho top biełaruskich słavutaściaŭ uvachodziać Niaśvižski zamak, kaścioły ŭ Pinsku dy Hrodnie i ratuša ŭ Mahilovie.
Hrošy na padarožžy chłopiec adkładaje z padoranych na dzień narodzinaŭ.
— Viedaju, što maje siabry źbirajuć hrošy na prystaŭku, novy telefon ci kampjutar. U mianie zvyčajny telefon — nie było nikoli mety biehčy za dziasiatym ajfonam. Ja lepš atrymaju bolš uražańniaŭ ad pajezdak i, kali stanu darosłym, budu raskazvać pra heta svaim dzieciam.
U Bychavie (2016 hod).
Ciapier pra Biełaruś padletak raspaviadaje zamiežnikam, kali byvaje ŭ inšych krainach razam z baćkami ci kłasam.
— Byŭ vypadak, kali ŭ mianie zapytvali pra miescy, dzie b nie było turystaŭ, kab pabačyć Biełaruś jak jana jość. Raiŭ naviedać vioski na Paleśsi. Zamiežniki prapanavali razam źjeździć tudy, kali buduć u Biełarusi. Dumaju, što było b cikava.
Chłopiec upeŭnieny, što padarožničać pa svajoj krainie pavinien kožny, kab nie było soramna, što nie viedaješ rodnaha kraju. Ale siarod jaho znajomych ŭnutranym turyzmam zajmajucca niamnohija.
— Čaściej za ŭsio heta prosta lanota, — razvažaje padletak. — Kažuć, niama času — ale jość ža čas va «Ukantakcie» pasiadzieć.
Sam Daniił u kampjutary siadzieć nie lubić. Aproč padarožžaŭ, u jaho jość jašče adno chobi — pastkrosinh. Dla pierapiski vybiraje paštoŭki z vyjavami Biełarusi, kab bolš zamiežnikaŭ viedała pra našu radzimu.
U štodzionnym žyćci chłopiec razmaŭlaje pa-biełarusku. Całkam pierajšoŭ na rodnuju movu hod tamu — dla alimpijadnika pa biełaruskaj movie i litaratury heta nie było składana.
— Ja razumieju, što mova — heta identyfikacyja našaj nacyi, — tłumačyć svoj krok padletak. — Baćki razmaŭlajuć pa-rusku, ale dobra pastavilisia da majho rašeńnia. U Mahilovie niejak sustreŭ biełaruskamoŭnaha kanduktara — dla nas heta redkaść. Horad niedaloka ad rasijskaj miažy, tamu vielmi niazvykła čuć rodnuju movu. U Minsku inakš: kali ja pryjazdžaju ci telefanuju tudy, ni ŭ koha niama ździŭleńnia, što ja razmaŭlaju pa-biełarusku.
Ź nierazumieńniem u kramach ci inšych ustanovach Daniił užo sutykaŭsia.
— Ja hetyja momanty starajusia vyrašać mirna. Ale kali mnie chamiać, kažuć «razmaŭlajcie na narmalnaj, čałaviečaj movie», prašu knihu skarhaŭ i prapanoŭ abo pišu elektronny zvarot u rajvykankam, harvykankam, kab hetaha supracoŭnika pryciahnuli da administracyjnaj adkaznaści pa artykule 9.22 [Kodeksa ad administracyjnych pravaparušeńniach] ab movach.
Chłopiec vučycca ŭ Mahiloŭskim dziaržaŭnym abłasnym licei №1 — ź vieraśnia pojdzie ŭ fiłałahičny kłas z pahłyblenym vyvučeńniem biełaruskaj movy i litaratury. Paśla źbirajecca atrymać adukacyju žurnalista. Ale źviazać žyćcio maryć z padarožžami.
— Vielmi chaču pracavać na samalotach bortpravadnikom. Nie vyrašyŭ, budzie heta «Biełavija» ci «Emirejts». Ale viedaju, što ŭ «Emirejts», kali bortpravadnik prylataje ŭ niejkuju krainu, to časam zastajecca ŭ horadzie na 2-3 dni, i avijakampanija prapanoŭvaje papadarožničać, arhanizoŭvaje ekskursii. Mnie taki raskład padabajecca.
