Ci ŭłady začyniać akumulatarny zavod? Jaho praciŭniki raskazvajuć, praz što jany prajšli za hod baraćby
Samy praciahły hramadzki pratest sučasnaj Biełarusi dasiahnuŭ apahieju. 14 červienia staršynia Bresckaha abłvykankamu Anatol Lis padpisaŭ rasparadžeńnie prypynić budaŭnictva akumulatarnaha zavodu. Radyjo Svaboda naviedała Bieraście napiaredadni.
U niadzielu 9 červienia kala 200 žycharoŭ Bieraścia i vakolic tradycyjna vyjšli na hałoŭnuju płošču horada «pakarmić hałuboŭ». Rabili jany heta prykładna 80-y raz — niadzielnyja sustrečy praciŭnikaŭ budaŭnictva akumulatarnaha zavodu pad abłasnym centram prachodziać z kanca lutaha 2018 hodu. Scenar amal zaŭsiody adnolkavy. Ludzi sustrakajucca apoŭdni, kormiać ptušak, abmiarkoŭvajuć naviny z zavodu i razychodziacca.
Pratest nabyvaŭ i bolš aktyŭnuju formu. Paśla zatrymańnia aktyvistaŭ milicyjaj i zaviadzieńnia kryminalnaj spravy praz padazreńnie ŭ niezakonnym abaračeńni zbroi suprać adnaho ź ich, niekalki socień čałaviek prajšlisia šeściem praz centar horadu. Pravaachoŭniki adreahavali čarhovymi zatrymańniami i administracyjnymi spravami.
Akcyja 9 červienia mahła prajści tak sama, jak dziasiatki raniejšych. Adnak da ludziej niečakana vyjšli čynoŭniki z harvykankamu i zaprasili ŭsich 200 čałaviek na sustreču z «meram» Alaksandram Rahačukom. Toj ździviŭ jašče bolš, kali paviedamiŭ pra mahčymaść zakryćcia zavodu ŭ vypadku, «kali tam sapraŭdy jość surjoznyja parušeńni».
Akramia hetaha, Rahačuk zaprasiŭ dziasiatak aktyvistaŭ na sustreču z kiraŭnictvam bieraściejskaha abłvykankamu ŭ sieradu 12 červienia. Tam ludziam skazali prykładna toje samaje — zavod pracavać nia budzie, kali jon nie adpaviadaje ekalahičnym normam.
ŚMI zapoŭnilisia sensacyjnymi zahałoŭkami, kiraŭnictva kampanii — uładalnicy zavodu «AjPaŭer» terminova sklikała pres-kanferencyju, a aktyvisty pačali aściarožna havaryć pra mahčymuju pieramohu. Praŭda, nia ŭsie.
«Da majho načalnika prychodziŭ čałaviek z KDB, skazaŭ mianie zvolnić»
«My tut stajali i budziem stajać, — kaža Ŭładzimir Maroz, jaki ŭžo bolš za miesiac pryjaždžaje da budynka akumulatarnaha zavodu ŭdzień i ŭnačy. — Byŭ ja na hetaj sustrečy ŭ abłvykankamie, ničoha novaha nie pačuŭ. My ŭładam užo nia vierym. Žurnalistaŭ nie puścili, na dyktafon zapisać razmovu nie dali. Try hadziny razmaŭlali, a ŭ vyniku tolki abiacańni ŭsio pravieryć i va ŭsim razabracca. My heta ŭžo nie adzin raz čuli. I ad našych uładaŭ, i ŭ Miensku ŭ ministerstvie. Tak što asabista ja nie pavieryŭ, što jany sapraŭdy chočuć razabracca ŭ sytuacyi. Kali b chacieli, to daŭno b va ŭsim razabralisia».
Z Uładzimiram my hutarym apoŭnačy la samaha zavodu. Z pačatku traŭnia bolš za 60 žycharoŭ Bieraścia i vakolic arhanizavali kruhłasutačnuju vartu la zavodzkaj bramy. Ludzi pilnujuć transpart, jaki pryjaždžaje na terytoryju zavodu, dym z kominaŭ i ŭvohule ŭsio, što adbyvajecca na nie zapuščanym aficyjna pradpryjemstvie. Dalej za bramu sa šlahbaŭmam aktyvistaŭ nie puskajuć.
«My tut, na varcie, usie miascovyja pieravažna, — raskazvaje Ŭładzimir. — Ludzi sami prychodziać z vakolnych pasiołkaŭ. Kažuć, što pačali smurod z zavodu adčuvać. Ahułam 64 čałavieki ciapier u hrupie, pastajanna novyja źjaŭlajucca. Voś siońnia pajedu zabirać čałavieka, jaki pieršy raz budzie dziažuryć. Staim, chto kolki moža. Chto nia moža sam dziažuryć, ludziej mašynaj padvozić siudy albo zabiraje. Niechta navat ź dziećmi prychodzić, kali nadvorje dazvalaje. Mianiajemsia kožnyja dźvie hadziny. Ludzi ŭ internecie čytajuć pra zavod i pryjaždžajuć siudy sami. U nas tut užo svaja tusoŭka, my pasiabravali ŭsie tut pamiž saboj»
«Tusoŭkaj» la prachadnoj aktyvisty nie abmiažoŭvajucca. Zdymajuć na fota i videa vykidy z zavodzkich kominaŭ, pieraśledujuć fury, jakija vyjaždžajuć za bramu, vyklikajuć milicyju. Śćviardžajuć, što zavod dahetul nia maje dazvołu na pracu i, adpaviedna, nia moža vypuskać pradukcyju. A taksama zabrudžvać navakolnaje asiarodździe. U kampanii «AjPaŭer», jakoj naležyć zavod, infarmacyju pra zapusk vytvorčaści abviarhajuć. Aktyvisty padazrajuć, što peŭnaja dziejnaść na pradpryjemstvie ŭsio ž viadziecca.
«Spynili ŭ pieršaj pałovie traŭnia furu, jakaja vyjechała adsiul, — raskazvaje Ŭładzimir Maroz. — Zaŭvažyli, što jana vyjaždžaje za bramu, pajechali za joj. Adnačasova paviedamili ŭ milicyju, što pieraśledujem transpart z, imavierna, niezakonnym hruzam. Milicyja pryjechała, u kuzavie znajšli hruz akumulataraŭ. U «AjPaŭer» patłumačyli, što jany ź pinskaha zavodu. Razbor dahetul idzie».
Supraćstajańnie ŭdzielnikaŭ «śvincovaj varty» z supracoŭnikami zavodu časam nabyvaje formu hulni. Aktyvisty raskazvajuć, što kiraŭnictva pradpryjemstva niekalki razoŭ znarok adpraŭlała z zavodu pustyja hruzaviki, kab adachvocić ludziej ad nazirańnia.
«My jedziem za takoj furaj, spyniajem jaje ź milicyjaj, — raskazvaje Uładzimir. — Potym kiroŭca vychodzić z kabiny z uśmieškaj, adkryvaje pryčep, a tam bałvanki ad akumulataraŭ albo ŭvohule papierka z pasłańniem dla nas. Paśla razvaročvajecca i jedzie nazad na zavod. Voś stanie tak narmalny biznesoviec pastupać, kali ŭ jaho ŭsio dobra na pradpryjemstvie?»
Akramia furaŭ, aktyvisty zdymajuć na videa vykidy z zavodzkich kominaŭ, sprabujuć sfatahrafavać unutranyja pamiaškańni praz vokny i navat uskryvajuć liŭnievuju kanalizacyju, kab pravieryć ścioki. Ludzi raskazvajuć, što z zavodu niešta pastajanna vyciakaje, navat u suchoje nadvorje. Na dumku aktyvistaŭ, heta moža śviedčyć ab vykidach škodnych rečyvaŭ pad vyhladam daždžavoj vady. Pra heta jany raskazali padčas sustrečy ŭ abłvykankamie, adtul užo vysłali dla pravierki svaich specyjalistaŭ.
«My tut budziem stajać, pakul hety zavod nie zakryjuć, — kaža Ŭładzimir Maroz. — U nas vialikaja padtrymka ŭ horadzie. Prosta tak hetaja sprava nia skončycca. Cisku my taksama nie baimsia. Da majho načalnika na pracy prychodziŭ niadaŭna čałaviek z KDB, skazaŭ mianie zvolnić. Načalnik jamu adkazaŭ, što «Vałodzia la zavodu staić i na płošču chodzić u svoj volny čas, a ŭ volny čas jon moža rabić, što choča». Nie da adnaho mianie tak prychodzili, nie adnaho mianie na płoščy zatrymlivali. Ale my tut stajali i budziem stajać da pieramohi, tak i napišycie».
«My taksama možam zładzić akcyju pratestu»
Za dzień da sustrečy praciŭnikaŭ akumulatarnaha zavodu z kiraŭnictvam abłvykankamu «AjPaŭer» zładziła terminovuju pres-kanferencyju na samim pradpryjemstvie. Žurnalistaŭ praviali pa terytoryi, puścili ŭnutr zavoda, pakazali słajd-šoŭ i zapeŭnili, što nijakich parušeńniaŭ na zavodzie niama, a čarhovaja zatrymka ŭźnikła ź biurakratyčnych pryčyn.
Zatrymka z aficyjnym zapuskam uźnikaje nia pieršy raz. Jašče ŭ śniežni 2017 hodu paviedamlałasia, što pieršyja akumulatary pradpryjemstva vypuścić u žniŭni 2018 hodu. Paźniej terminy ssunulisia na sakavik 2019-ha. Paśla — na červień.
Na pres-kanferencyi 11 červienia žurnalistam raskazali, što zapusk planujecca ŭ pieršaj pałovie 2020 hodu, a da 21 červienia 2019-ha pavinny być atrymanyja ŭsie nieabchodnyja dla startu vytvorčaści dazvoły.
Ciapier, pa słovach kiraŭnictva «AjPaŭer», usia sprava ŭ lišnich 120 hramach śvincu. Pavodle zajaŭlenych narmatyvaŭ, pradpryjemstva pavinna vykidvać u navakolnaje asiarodździe 3 kilahramy hetaha niebiaśpiečnaha metału ŭ hod. Dziaržaŭnyja eksperty vyjavili, što hety pakazčyk budzie roŭnym 3 kilahramam i 120 hramam. Dla ŭzhadnieńnia novych normaŭ nieabchodny čas. Praciŭniki zapusku akumulatarnaha zavodu infarmacyju pra 3 kilahramy vykidaŭ śvincu ŭ hod usprymajuć z uśmieškaj. Pavodle ichnaj infarmacyi, padobnaje pradpryjemstva vykidaje ŭ navakolnaje asiarodździe minimum sotniu kilahramaŭ śvincu za kožny hod pracy.
«Kali dojdzie da taho, što nas buduć zakryvać, my sapraŭdy hetaksama, jak i jany, vyjdziem, — cytuje «Briestskaja hazieta» dyrektara «AjPaŭer» Siarhieja Mielnikoviča. — My taksama budziem pratestavać. U nas takija ž pravy, jak i ŭ ich».
Chvalavacca spadaru Mielnikoviču jość ab čym. Ahulny košt prajektu dasiahaje 26 miljonaŭ dalaraŭ. Zavod užo całkam pabudavany, usio nieabchodnaje dla zapusku pradpryjemstva abstalavańnie na svaich miescach. Štat supracoŭnikaŭ taksama nabrany.
Što budzie z usioj hetaj haspadarkaj, kali bieraściejskija ŭłady nasamreč vyrašać nie dapuścić zapusku pradpryjemstva, možna tolki zdahadvacca.
Uładalnik «AjPaŭer», pinski biznesoviec Viktar Lemiašeŭski, aficyjna sytuacyju daŭno nie kamentuje i na pres-kanferencyi nia chodzić. Usimi kantaktami «AjPaŭer» sa ŚMI zajmajecca naniataja dla hetaha pijar-kampanija. Jaje pradstaŭnica ŭ razmovie sa Svabodaj paviedamiła, što «mahčymaści zrabić interviju ź Viktaram Lemiašeŭskim ciapier nie isnuje». Taksama z pryčyny praviadzieńnia puskanaładačnych rabot nielha naviedać samo pradpryjemstva.
«Da ŭdziełu ŭ prateście dumała, što žyvu ŭ niejkaj inšaj krainie»
Urač Taćciana Fiesikava razam z mužam i synam žyvie va ŭłasnym domie za čatyry kilametry ad akumulatarnaha zavodu. Udzielničać u pratestach pačała jašče ŭ studzieni 2018 hodu, kali na miescy zavodu pačali kapać katłavan. Heta kaštavała joj miesca pracy ŭ Centralnym haradzkim špitali, dzie Taćciana prapracavała 10 hadoŭ.
«Hetyja zaprašeńni aktyvistaŭ u harvykankam, na sustreču ź Lisam — heta ŭsio dla mianie vielmi dziŭna, — havoryć Taćciana. — My 10 ci 11 razoŭ pisali zvaroty da Lisa, prasili z nami sustrecca. Ale jon admaŭlaŭsia. Čamu tak ciapier usio paviarnułasia, ja nia viedaju. Nie mahu zrazumieć. Niešta tut nia tak. Štości pamianiajecca, napeŭna, tolki nieviadoma, u jaki bok. Ja naściarožana hladžu na hetyja sustrečy».
Taćciana razam ź inšymi aktyvistami ŭdzielničaje ŭ kruhłasutačnaj vachcie. Kaža, što da zavodu prychodziać pieravažna novyja ludzi, jakija raniej nia ŭdzielničali aktyŭna ŭ kampanii.
«Ja dumaju, naš pratest niekali skončycca, — kaža Taćciana. — Pytańnie tolki ŭ časie i nastupstvach. Kali zavod zapracuje, jaho daviadziecca rana ci pozna zakryć. Nie pavinna być takoje pradpryjemstva pobač ź ludźmi, trucić ich ciažkimi metałami. Kali pačnucca nastupstvy ad hetaha zavodu, ułady ŭsio adno zrazumiejuć, što heta takoje».
Pa słovach Taćciany, u studzieni 2018 hodu jana i padumać nie mahła, u što vyljecca jaje aktyŭnaść.
«My tady ŭsie pa svajoj naiŭnaści dumali, što ŭłady prosta nie razabralisia, — kaža lekar. — Dumali, što dastatkova pryvieści niejkija arhumenty. Składali prezentacyi, šukali infarmacyju pra takija zavody ŭ śviecie. Dumali, što raskryjem vočy na ŭsio heta. Ale, na žal, my pamylalisia. Voś, staić hetaja bomba, jakaja moža vybuchnuć u luby momant».
Za horad Taćciana razam ź siamjoj pierajechała siem hadoŭ tamu. Chacieła pažyć u spakoi, padychać čystym pavietram. Nikoli nie zajmałasia hramadzkaj dziejnaściu i tym bolš palitykaj. Ciapier jana adna z samych viadomych «apazycyjanerak» Bieraścia.
«Ja nie škaduju, što ŭdzielničaju ŭ prateście, — kaža Taćciana. — Ja ŭ im udzielničaju i jak maci, i jak žančyna, i jak doktar. Mahčyma, ja bolš za inšych razumieju, jakuju pahrozu niasie hetaje pradpryjemstva, čym pahražaje śviniec. Ja nie mahła maŭčać. Ja kali pieršy raz pračytała dakumenty hetaha zavoda, mnie strašna stała… Usia hetaja historyja pieraviarnuła mianie. Ja raniej dumała, što žyvu ŭ niejkaj inšaj dziaržavie. Dumała, što prablemy vyrašajucca, što sudy ŭ nas jość. A kali sama pieršy raz trapiła ŭ sud, to ŭbačyła, što heta za sud i jak jon sudzić. Niejkija ružovyja akulary raźbilisia».
Pa słovach Taćciany Fiesikavaj, cisk z boku ŭładaŭ — nie adzinaja prablema dla praciŭnikaŭ zavodu. U bolšaści ź ich niama padtrymki i razumieńnia z boku blizkich. Muž Taćciany taksama nie padtrymlivaje jaje aktyŭnaści.
Zvolnili Taćcianu praz dva dni paśla vystupu na dazvolenym uładami mitynhu «Bieraściejki suprać śvincu». Pazvanili ź lakarni i skazali, što ŭ jaje pasłuhach bolš nia majuć patreby. Ciapier Taćciana pracuje ŭ farmaceŭtyčnaj kampanii. Niekalki miesiacaŭ tamu jaje asudzili za ŭdzieł u niesankcyjanavanaj akcyi, dali štraf pamieram 30 bazavych adzinak. Dadomu prychodzili ź pieratrusam, šukali ahitacyjnyja materyjały.
«Čamu ludzi nie zdajucca? Tamu što ŭsie razumiejuć, što hety zavod — biada dla horadu, — kaža Taćciana. — Ludzi razumiejuć, što kali spynić baraćbu, to zavod pačnie pracavać i zabrudžvać navakolle. Ludzi zrazumieli, što kali sami siabie nie abaroniać, to bolš niama kamu. Biełarusy nia lubiać pratestavać, ale tut pračynajecca niejkaje pačućcie ŭłasnaj hodnaści».
Taćciana kaža, što spyniacca nia budzie. Inšych varyjantaŭ dla siabie jana nia bačyć. Havoryć, što možna było b źjechać, ale heta zrabić zusim nia prosta.
«Miarkuju, zavod mohuć zakryć»
«Toje, što ludzi nia vierać uładam, heta narmalna, — kaža bieraściejski pravaabaronca i praciŭnik budaŭnictva akumulatarnaha zavodu la abłasnoha centru Raman Kiślak. — Ludziej stolki hadoŭ padmanvali, što ŭładam ciapier nichto nia vieryć. Niedavier da ich abiacańniaŭ vielmi mocny. Ale tanalnaściu sustreča ŭ abłvykankamie mocna adroźnivałasia. Ułady zrazumieli, što abiacańniami ludziej nie spynić. My ž nie spyniajem nijakich svaich dziejańniaŭ, niahledziačy na sustrečy z kiraŭnictvam horadu i vobłaści. Padajom zajaŭki na novyja mitynhi, skarhi pišam. Ja dumaju, ułady ŭžo pryniali rašeńnie zakryć zavod. Prosta tak hetaha zrabić jany nia mohuć, heta budzie niekarektna ŭ dačynieńni da biznesu, investycyjnaha klimatu. Tamu jany pavinny aformić jurydyčna ŭsie parušeńni i vyjści na jurydyčnaje rašeńnie. Dla hetaha patrebien čas. Dumaju, jašče tydzień — i ŭłady prymuć rašeńnie ab zakryćci pradpryjemstva».
Raman Kiślak havoryć, što zajaŭki na praviadzieńnie mitynhaŭ pratestu aktyvisty praciahvajuć padavać. Jon rychtuje zajaŭki na mitynhi na praciahu ŭsiaho 2019 hodu. Ahułam takich zajavak padali ŭžo kala 200, zadavolenaja była tolki adna ź ich. Tady mitynh «Bieraściejki suprać śvincu» ŭ kancy krasavika 2018 hodu sabraŭ kala 2000 udzielnikaŭ.
«Kryminalnyja spravy suprać Majsieja i Dzianisa Maźko nia spynienyja, — raskazvaje Raman Kiślak. — Heta taki kručok dla ich. Znak, što kali jany pačnuć znoŭ aktyŭničać, to sprava pojdzie ŭ sud. Jany pakul adyšli ad spraŭ, nia ŭdzielničajuć u pratestach aktyŭna. Ale inšych ludziej heta nie spałochała. Chutčej naadvarot. Na apošniuju akcyju «karmleńnia hałuboŭ» pryjšli 200 čałaviek. Heta bolš, čym prychodziła hod tamu».
Pravaabaronca kaža, što bieraściejski pratest užo pieraros miežy vyklučna ekalahičnaj akcyi. Aktyvisty razumiejuć, što sprava zapusku akumulatarnaha zavodu la Bieraścia dziakujučy ich pratestam stała palityčnaj. Nia vyklučana, što niekatoryja aktyŭnyja ŭdzielniki bieraściejskich pratestaŭ voźmuć udzieł u parlamenckich vybarach u jakaści kandydataŭ u deputaty Pałaty pradstaŭnikoŭ. Heta moža stać jašče adnoj prablemaj dla ŭładaŭ. Bieraściejcy sočać za chodam pratestaŭ, a imiony samych aktyŭnych ich udzielnikaŭ dobra viadomyja ŭ horadzie.
«Razmovy pra mahčymaje zakryćcio zavodu — heta vynik praciahłaha pratestu, — miarkuje Raman Kiślak. — Ułady pieradusim bajacca vuličnych jaho prajavaŭ. Što tam u sacsietkach robicca, heta adno. A štotydniovy vychad na płošču na praciahu 16 miesiacaŭ — zusim inšaje. Na płošču vychodzić nievialikaja častka niezadavolenych, bolšaja častka sočyć za padziejami, atmasfera napalajecca. Ščyra kažučy, ja padčas hetaha pratestu naziraju dziŭnuju karcinu, jakoj raniej nikoli nia bačyŭ. Niekatoryja maje znajomyja prychilniki Alaksandra Łukašenki rasčaravanyja jaho maŭčańniem u spravie akumulatarnaha zavodu. Jany adkryta pra heta havorać. Dumaju, ułady adsočvajuć takija momanty. Toje, što kiraŭnik krainy maŭčyć, rasceńvajecca jak krok suprać ludziej».
Pratest suprać akumulatarnaha zavodu ŭ Bieraści spynicca tolki tady, kali zavod zakryjuć, ličyć Raman Kiślak. Ludzi nie hatovyja adstupać navat u tym vypadku, kali pradpryjemstva budzie adpaviadać zajaŭlenym im normam.
«Dla nas hetaje pytańnie stała, jak Kurapaty, — havoryć Raman Kiślak. — Sprava zajšła tak daloka, što nia moža skončycca prosta tak. Ułady spadziavalisia pierasiadzieć, pakul pratesty skončacca, ale ciapier jany zrazumieli, što hetaha nia budzie i treba niešta rabić».
Pa słovach kiraŭnika bieraściejskaha abłvykankamu Anatola Lisa, rašeńnie ab zakryćci akumulatarnaha zavodu la Bieraścia moža być pryniataje ŭžo da 21 červienia. Zaraz ułady zaniatyja pravierkaj śpisu parušeńniaŭ, jaki im padčas sustrečy ŭ abłvykankamie pieradali aktyvisty.
