Prejhierman: Našy ź Mieljancovym dumki supadajuć z pazicyjaj MZS, bo ŭ nas farmirujecca ekśpiertna-dypłamatyčny kansensus
Hość «Interviju tydnia» — kiraŭnik ekspertnaj inicyjatyvy «Mienski dyjaloh» Jaŭhien Prejhierman. Jon raspaviadaje, jak udałosia zaprasić na forum «Mienskaha dyjalohu» Alaksandra Łukašenku, tłumačyć, u čym pryčyna paŭzy ŭ adnosinach pamiž Biełaruśsiu i Zachadam, i zajaŭlaje, što zastajecca niezaležnym analitykam, niahledziačy na toje, što jahonaja dumka časta supadaje z aficyjnaj, piša Radyjo Svaboda.
«My na ekspertnym uzroŭni chacieli b vypracoŭvać tut idei i zamacoŭvać za Mienskam status neŭtralnaj placoŭki»
— Što takoje «Mienski dyjaloh», jakija zadačy staviać pierad saboj arhanizatary forumu, jaki projdzie ŭ biełaruskaj stalicy 23—25 traŭnia?
— Heta ekspertnaja placoŭka, jakaja pracuje ŭžo bolš za try hady. I mety takija ž samyja, jak i mety forumu, jaki my budziem ładzić 23—25 traŭnia.
Pieršaja meta — rehijanalnaja. Sama ideja Mienskaha dyjalohu paŭstała, kali stalica Biełarusi naprykancy žniŭnia 2014 hodu ŭpieršyniu prymała pieramovy pa Ŭkrainie. I tady ekspertnaj supolnaści było vidavočna, što, akramia aficyjnaha farmatu, pavinien być «druhi trek» dyplamatyi, jaki ŭ pieršuju čarhu źbiraje nie aficyjnych asobaŭ, a byłych dyplamataŭ, ekspertaŭ. Bo jany bolš hnutkija, bolš kreatyŭnyja ŭ paraŭnańni z aficyjnymi pradstaŭnikami bakoŭ.
Druhaja meta tyčycca niepasredna Biełarusi i biełaruskaj biaśpieki ŭ rehijanalnaj sytuacyi. Kali pačynajucca niejkija kanflikty pamiž vialikimi hieapalityčnymi hulcami, to małyja krainy pamiž imi ŭ peŭny momant mohuć być uciahnutyja ŭ takija kanflikty pavodle pryncypu, što nichto ŭ ich nie zapytaje. Heta nie aznačaje, što niechta chutka zachoča atakavać takuju krainu, ale pytańnie suverenitetu moža stać nastolki aktualnym, što sama kraina moža nia mieć nijakich resursaŭ, kab suverenitet zabiaśpiečvać.
Tamu jana moža ci być uciahnutaj u hety kanflikt, ci namahacca zastavacca pa-za kanfliktam i pašyrać svajo pole dla zamiežnapalityčnaha maneŭru. Padajecca, što ŭ nacyjanalnych intaresach Biełarusi prytrymlivacca mienavita hetaj, druhoj linii. My na ekspertnym uzroŭni chacieli b dapamahać vypracoŭvać tut idei i zamacoŭvać za Mienskam status neŭtralnaj placoŭki.
— Było abvieščana, što na forumie vystupić Alaksandar Łukašenka. Jak vam, arhanizataram, udałosia hetaha dabicca? Ci stanie heta tradycyjaj dla «Mienskaha dyjalohu»?
— Nam uvohule chaciełasia b, kab tradycyjaj štohadovaha forumu stała vystupleńnie na im nia tolki ekspertaŭ, ale i hałoŭnych palitykaŭ. Dziela taho, kab dadać hetaj placoŭcy i palityčnaj vahi, — chaciełasia b, kab tut vystupała jak maha bolš dziejnych palitykaŭ, kiraŭnikoŭ dziaržaŭ i strukturaŭ.
Jak nam udałosia hetaha dabicca? Miarkuju, za try hady pracy my prademanstravali ŭsim, što chočam i možam vybudoŭvać prafesijnuju surjoznuju placoŭku. Da taho ž paŭtara hoda tamu «była razmova z prezydentam» u žyvym teleefiry, dzie ja publična hetaje pytańnie pastaviŭ. Łukašenka tady daŭ stanoŭčy adkaz, i ciapierašni jahony zaplanavany vystup možna razhladać jak praciah taho abiacańnia, jakoje było dadziena paŭtara hoda tamu.
— Chto vystupaje hałoŭnym finansavym sponsaram hetaha forumu, jaki, vidavočna, patrabuje davoli šmat materyjalnych vydatkaŭ?
— U nas ahułam 13, kali nie pamylajusia, partneraŭ. Ale hałoŭny sponsar, i my možam pra heta ź vialikaj udziačnaściu kazać, — heta niamiecki Fond Adenaŭera.
«Kali maja dumka supadaje z pazycyjaj MZS Biełarusi, — heta nia značyć, što ja staŭ mienš niezaležnym»
— Pradstaŭniki biełaruskaj ułady apošnim časam vyłučajuć inicyjatyvu «novaha Chelsynki», zhodna ź jakoj Biełaruś moža stać centram pieramoŭnaha pracesu, jaki moža ŭ vyniku pryvieści da vialikich mižnarodnych damovaŭ. Ale šmatlikija eksperty staviacca da hetaha z skieptycyzmam, zajaŭlajučy, što dla takoj roli Biełarusi ŭ siłu šmat jakich abjektyŭnych pryčynaŭ siońnia niama nijakich padstavaŭ.
— Ja asabista i my ŭ «Mienskim dyjalohu» da hetaha stavimsia vielmi praktyčna. Jość razumieńnie, što dla Biełarusi z ulikam narastańnia kanfliktu pamiž Zachadam i Rasiejaj jość dźvie madalnaści dalejšaha mižnarodnaha žyćcia.
Pieršaja — stać častkaj hetaha kanfliktu. I tut zrazumieła. što my majem kankretnyja vajskova-palityčnyja abaviazańni pierad Rasiejaj. I kali my stanovimsia častkaj hetaha kanfliktu, to prosta vykonvajem hetyja abaviazańni. I tady pačynajucca pracesy kštałtu taho, što Rasieja raźmiaščaje tut svaje bazy, a krainy NATO dadatkova nacelvajuć svaju zbroju na terytoryju Biełarusi, i hetak dalej.
Druhaja madalnaść — Biełaruś namahajecca z usich siłaŭ zastavacca pieramoŭnaj placoŭkaj, zastavacca pa-za miežami kanfliktu. Mnie padajecca, što hetaja druhaja opcyja našmat bolš pryjemnaja, u bolšaj stupieni adpaviadaje biełaruskim nacyjanalnym intaresam. I praz našuju ekspertnuju placoŭku my taksama chacieli b dapamahčy tamu, kab druhaja madalnaść raźvivałasia.
— Vas tradycyjna ŭ efirach Radyjo Svaboda pradstaŭlali jak niezaležnaha eksperta. Ale ci nie adčuvajecie vy, što za apošnija hady, z ulikam pracy ŭ «Mienskim dyjalohu», vaša ekspertnaja dumka ŭsio čaściej supadaje z dumkaj aficyjnych biełaruskich uładaŭ, z dumkaj Ministerstva zamiežnych spraŭ? Siarod kalehaŭ časam užo hučyć ironija — «Navošta pytacca ŭ MZS, možna spytacca ŭ Mieljancova ci Prejhiermana, u ich pazycyja zvyčajna taja samaja».
— Ja nie žyvu ŭ čorna-biełym śviecie. U mianie jość razumieńnie taho, što źjaŭlajecca intaresami Biełarusi, i kali heta supadaje z pazycyjaj biełaruskaha MZS — heta nia jość niejkim indykataram taho, što ja ci Dzianis Mieljancoŭ u niečym stali mienš niezaležnymi. Kali ja skažu toje, što dumaju, i hetaksama dumaje MZS — heta aznačaje, što ŭ nas farmirujecca ekspertna-dyplamatyčny kansensus.
I kali my źvierniem uvahu ahułam na dyskusiju, jakaja ŭ hramadztvie razhortvajecca apošnija hady, to, mnie padajecca, hety kansensus vychodzić daloka za miežy biełaruskaha MZS. I bolšaść ekspertaŭ, kali prafesijna staviacca da hetaha pytańnia, buduć bolš-mienš mieć tyja ž pazycyi, što i my.
«Vielmi važna ŭ hetych adnosinach nie čakać nijakich cudaŭ»
— U 2015 hodzie biełaruskaje kiraŭnictva pačało palityku narmalizacyi adnosinaŭ z Zachadam. Rabilisia davoli aktyŭnyja i prykmietnyja kroki nasustrač. Ale ciapier i ŭ biełaruskich palitykaŭ, i ŭ zamiežnych dyplamataŭ jość adčuvańnie niejkaha stuparu, adčuvańnie, što ŭ apošnija miesiacy niama nijakaha istotnaha prahresu. Zdajecca, abodva baki ŭpierlisia ŭ niejki mur, jaki bolš tryvały, čym ujaŭlałasia. Bo jość peŭnyja razychodžańni ŭ pryncypach, palityčnych systemach, jakija nichto nie źbirajecca mianiać.
— Ja troški pa-inšamu apisaŭ by toje, što adbyvajecca apošnija miesiacy ŭ adnosinach Biełarusi i Eŭraźviazu. Z adnaho boku, my nazirajem vielmi dobruju dynamiku pa supracoŭnictvie ŭ roznych tematyčnych prajektach, halinovych dyjalohach, — heta ŭsio raźvivajecca jak nikoli raniej.
Ź inšaha boku, my sapraŭdy ŭpierlisia ŭ peŭny mur, kali sprava tyčycca vialikich znakavych rašeńniaŭ i pahadnieńniaŭ. U pieršuju čarhu razmova idzie pra pryjarytety partnerstva, dakument, jaki mieŭsia b praciahnuć pracu Kaardynacyjnaj Rady pamiž Biełaruśsiu i EZ. Voś užo niedzie hod hety dakument nijak nie padpisvajecca. Ale pryčyna hetaha — nia ŭ roznych kaštoŭnaściach ci palityčnych systemach. Pryčyna vielmi prostaja — Litva zaniała žorstkuju pazycyju: nie dapuskać padpisańnia hetaha dakumentu, pakul Biełaruś nia zrobić sastupak pa AES. I pakul nieviadoma, jak heta ŭvohule možna vyrašyć.
Inšaja prablema tyčycca pahadnieńnia pa vizavaj tematycy, spraščeńnia vizavaha režymu, readmisii i hetak dalej. Tam taksama jość techničnyja pryčyny, ale surjoznaha kštałtu, pryncypovyja dla bakoŭ.
Ja miarkuju, što niama nijakaha inšaha vyjścia, akramia jak praciah pieramovaŭ, praciah dynamiki, što tyčycca prajektaŭ. Naturalna, nikudy nie padziełasia roznaje ŭsprymańnie palityčnych kaštoŭnaściaŭ. Heta zaŭsiody było pamiž Mienskam i Bruselem, i za adzin dzień heta nikudy nia dzieniecca.
Vielmi važna ŭ hetych adnosinach nie čakać nijakich cudaŭ. Bo cudaŭ nie byvaje. Nielha čakać, što Eŭraźviaz niešta takoje prapanuje, što zrobić Biełaruś novaj krainaj. I cudaŭ nia budzie ŭ tym sensie, što biełaruski bok raptam pačnie sastupać pa ŭsich pazycyjach, jakija ličyć dla siabie važnymi.
Bolš za toje, chutkaja dynamika pieramienaŭ moža navat prynieści niečakanyja prablemy — z taje pryčyny, što Biełaruś u takim ciažkim hieapalityčnym stanoviščy. Kali b možna było zabiaśpiečyć stabilny, ale, moža, i nia vielmi chutki ruch napierad — to heta było b dobra dla ŭsich bakoŭ.
