Paśpiachovaja biełaruskaja dyzajnierka z Kanady raskazvaje, jak zarablać mastactvam
Dyzajnierka Narhiza Usmanava — napałovu biełaruska, napałovu — uźbiečka. Jak jana sama kaža, u joj niejkim čynam užyvajucca dźvie kultury, ale pieravažvaje biełaruskaja.
Niezdarma ŭ jaje tvorčych pracach, navat paśla taho, jak žančyna pierajechała ŭ Kanadu, źjaŭlajecca šmat nacyjanalnych matyvaŭ: Kupalle, busły, arnamienty… Razam z mužam Maksimam Zinčukom jany stvaryli dziasiatki art-instalacyj, pracavali z takimi kampanijami, jak «Varhiejminh», «Jukoła», «Biełśvisbank», «Piežo», pryniali ŭdzieł u dziasiatkach vystaŭ pa ŭsim śviecie…
Pra toje, jak heta — žyć na dźvie krainy, pra mahčymaści zarablać na žyćcio tvorčaściu i pra supracoŭnictva z palitykam Andrejem Sańnikavym — u intervju dla «Niny».
Tvorčaść Narhizy. Bolš za ŭsio jana lubić pracavać sa śviatłom.
«Nina»:Narhiza, jak vy trapili ŭ Biełaruś?
Narhiza Usmanava: Tut usio prosta: maja maci — biełaruska. Jaje prodki pachodziać ź vioski Łazy, što ŭ Bresckaj vobłaści. A voś tata — z Uźbiekistana. Kali dakładniej, to sa staražytnaha horada Chiva, jakomu bolš za 2500 hadoŭ. Chiva słavicca svaimi majstrami pa budoŭli, a baćka jakraz pracavaŭ inžynieram. Paśla technikuma jaho nakiravali słužyć ŭ Brest. Tam jon dapamahaŭ adbudoŭvać Bresckuju krepaść — tak baćki i paznajomilisia.
Naradziłasia ja ŭ Taškiencie, ale ŭ 1980 hodzie siamja kančatkova pierabrałasia ŭ Biełaruś. Cikava, što potym i maci, i tata pracavali na pradpryjemstvach, što vyrablali dyvany — niejkija jany ŭ mianie «dyvanavyrablalniki», atrymlivajecca.
«Nina»:Jakija rysy charaktaru ŭ vas ad uźbieckaj kryvi, a jakija ad biełaruskaj, jak dumajecie?
NU: Naporystaść u mianie dakładna uźbieckaja. U ŭźbiekaŭ, tak by mović, bolš piercu, śmiełaści, enierhii. Voś moj tata nie moža i chviliny na adnym miescy prasiedzieć, usio robić biahom — tak i ja ŭsio žyćcio ruchajusia. A pracavitaść i ruplivaść u mianie biełaruskija. U hetym hałoŭnym prykładam dla mianie była babula Mania pa linii maci — tolki dla jaje ja i vučyła biełaruskuju movu ŭ škole, chacia nastaŭniki nie razumieli, navošta. A ja adkazvała: kab z babaj i dziedam na ich havorcy razmaŭlać.
U vyniku mienavita biełaruskuju movu ja abrała dla ispytaŭ, kali pastupała ŭ Akademiju mastactvaŭ na bytavy pramysłovy dyzajn.
«Nina»:Vybar vyšejšaj ustanovy byŭ asensavany?
NU: Tak, viedajecie, mastactva — heta majo, u lubych prajaŭleńniach. Ja da ŭsiaho dadaju prystaŭku «art». Heta, možna skazać, prystaŭka da majho žyćcia. U mastactvie možna šukać i sprabavać novaje, brać samabytnaje, staroje i dadavać svajo, biaskonca tvaryć — heta sapraŭdny kajf.
U akademii byli cudoŭnyja nastaŭniki: tak zvanaja staraja škoła. Samaje hałoŭnaje, čamu nas navučyli — raźvivacca, nie bajacca maryć i stvarać novaje, stavić pierad saboj mety i dasiahać ich.
«Nina»:Paśla skančeńnia akademii vy całkam pahruzilisia ŭ lubimuju spravu, jak ja razumieju?
NU: Tak, u Biełarusi ja davoli času pryśviaciła dyzajnu, rekłamie, hraficy… Pracavała i ŭ časopisach, i z takimi kampanijami, jak «Tełs», «Jukoła», «BiełŚvisBank», «Biełtelekam», «Biełarusnafta», Haradziejski cukrovy kambinat, «Karavan», «BiełKiema» i šmat jašče z kim.
«Nina»:Ale navat z takim nasyčanym hrafikam i zapatrabavanaściu čamuści pierajechali ŭ Kanadu…
NU: Prosta ŭ niejki momant ja zachacieła pasprabavać papracavać za miažoj, u inšym asiarodku, z novymi mahčymaściami, kulturaj i mientalitetam. U mianie pryrodnaja cikaŭnaść da ŭsiaho novaha, mnie padabajucca pieramieny. Nikoli nie dumała, kaniečnie, što apynusia nastolki daloka ad doma, ale los skłaŭsia tak. Spačatku my pierajechali ŭ Misisahu, a ciapier žyviom u Okvile, što za 40 kiłamietraŭ ad Taronta. Pierabiralisia usioj siamjoj pa zaprašeńni kampanii «GVA Lighting»: muž Maksim i dzieci — Rada i Nazar.
Usioj siamjoj.
«Nina»:Składana było całkam źmianiać žyćcio?
NU: Navat ciažka uzhadvać tyja časy. Dzieci na praciahu hoda, mabyć, pytalisia, kali my vierniemsia nazad. Jany i ciapier vykazvajuć žadańnie zrabić heta, bo ŭ Biełarusi zastalisia svajaki, babula. I my ž ničoha nie pradavali: kali štohod pryjazdžajem damoŭ, viartajemsia u tuju ž rodnuju kvateru — atrymlivajecca niejkaje dežaviu. Ale heta zdorava, što ŭ mianie jość kudy i da kaho viartacca. Ja nie baču siabie ŭ Kanadzie nazaŭždy, pa duchu mnie ŭvohule bližej Jeŭropa. Dumaju, heta nie apošniaja kropka znachodžańnia ŭ maim žyćci.
«Nina»:Vašmuž pracuje dyzajnieram i fatohrafam, a čym jašče, akramia navučańnia, zajmajucca dzieci?
NU: Dzieci pieraniali talenty baćkoŭ: vielmi lubiać malavać i kreatyvić. Akramia hetaha, chodziać ŭ teatralnuju škołu ŭ Taronta i šmat śpiavajuć: u ich pastajanna niejkija kancerty i vystupy, hastroli… Syn jašče naviedvaje taekvando — ledź paśpiavajem ich paŭsiul vazić.
Rada i Nazar.
«Nina»:Realna spakojna žyć u Kanadzie, pracujučy dyzajnieram i fatohrafam?
NU: Kaniečnie, apošnim časam situacyja ŭ Kanadzie ŭskładniłasia: praź vialiki prytok mihrantaŭ uładkavacca na pracu ŭsio ciažej. Pry hetym košty na žytło i rečy padymajucca.
Na siamju z čatyroch čałaviek u miesiac minimum treba $5500-6500. Vielmi šmat hrošaŭ sychodzić mienavita na dziaciej. Jak u luboj kapitalistyčnaj krainie, dla ich tut usio strašenna doraha: navučańnie, hurtki…
My pracujem na siabie ŭ roznych prajektach i krainach, padajom zajaŭki ŭsiudy, dzie mahčyma — sučasnyja srodki suviazi dapamahajuć adnačasova prysutničać u roznych miescach. Dachod, kaniečnie, nie pastajanny, zaležyć ad siezona. Składana, ale my starajemsia ruchacca napierad.
«Nina»:Jak mastak vy adčuvajecie, što ŭ Kanadzie ŭ vas źjaviłasia bolš mahčymaściaŭ?
NU: Da mastactva kiraŭnictva našaj krainy nikoli nie staviłasia naležnym čynam. Kultura idzie ŭ čynoŭnikaŭ niedzie apošnim punktam u śpisie patrebaŭ, chacia pavinna być naadvarot.
Kultura, na moj pohlad, asnova dla raźvićcia dziaržavy, dla vychavańnia zdarovaha, adukavanaha hramadstva.
U nas, na žal, ułada pakul dbaje tolki ab sabie. I hetaja sistema mnohich prymušaje źjazdžać. Sumna bačyć, jak šmat talenavitych-razumnych-pracavitych-dobrych biełarusaŭ pracujuć u paŭnočnaamierykanskich abo jeŭrapiejskich kampanijach, raźvivajuć inšyja miescy, u toj čas jak Biełaruś ich hublaje. Heta vina krainy, jakaja nie dumaje pra svaju budučyniu, dziaciej i spadčynu.
Majmu rodnamu horadu Brestu u 2019 spoŭnicca 1000 hadoŭ — heta takaja historyja, taki histaryčny dośvied! Čamu ž my zabylisia pra heta i žyviom tolki niejkim savieckim minułym?
«Nina»:Adzin z vašych apošnich prajektaŭ — heta ilustracyi da knižki Andreja Sańnikava pra myšaniataŭ «Pryhody Piki i Cipa ŭ padziemnym horadzie», raskažycie, jak pačałosia vaša supracoŭnictva?
NU: Z Sańnikavym my paznajomilisia ŭžo ŭ Kanadzie. Padčas čarhovaj sustrečy ŭ Biełaruskim centry ŭ Taronta jon prapanavaŭ mnie stać ilustrataram jaho knižak — ja pahadziłasia adrazu, navat nie čytajučy, bo ź dziacinstva maryła afarmlać litaraturu. Try knihi kazak dla Dańki jon napisaŭ, siedziačy ŭ 2011 hodzie ŭ Navapołackaj kałonii.
Ilustracyi Narhizy dla knižki Sańnikava «Pryhody Piki i Cipa ŭ padziemnym horadzie».
U kazkach myšaniaty zmahajucca z tyranam i jaho apryčnikami, dapamahajučy padziemnamu horadu zdabyć svabodu. Ja malavała ilustracyi, a muž zajmaŭsia dyzajnam. Za try miesiacy ja zrabiła 50 ilustracyj. Ciapier dźvie častki kazak vydadzienyja, pracujem nad treciaj.
«Nina»:Vašy biełaruskija karani prajaŭlajucca i ŭ kanadskich prajektach, raskažycie pra tyja, jakimi vy najbolš hanaryciesia.
NU: Heta pakłanieńnie tradycyjnamu ŭ mianie taksama ź dziacinstva: maja babula i tkała, i vyšyvała — usio rabiła rukami. U jaje navat svaje tkackija stanki byli! Kali ja ŭpieršyniu stvarała dekor da śviatkavańnia Kupalla ŭ Kanadzie, to abjadnała ŭ pracy svaju luboŭ da śvietłavych art-instalacyj i biełaruski kałaryt.
Foty instalacyj sa śviatkavańnia Kupalla ŭ 2016 i 2017 hadach.
Adzinaccacimietrovy Busieł, jaki łunaje nad vałoškavym polem u samym centry Taronta, stvaraŭsia Narhizaj i inšymi biełarusami dla śviatkavańnia 150-hodździa Kanady ŭ składzie Parada Nacyj.
«Nina»:Nad jakimi prajektami vy pracujecie zaraz, dzie i kali možna budzie pačuć pra vašu tvorčaść?
NU: U majoj hałavie šmat idej i płanaŭ, ale dla vialikich prajektaŭ patrebnyja adpaviednyja hrošy i čas. Spadziajusia, što znojducca srodki i ja zmahu ŭvasobić u žyćcio śvietłavuju art-instalacyju ŭ sakaviku ŭ Hiermanii, na fiestyvali Luminale.
Ja padała zajaŭku na realizacyju adrazu dvuch prajektaŭ, pakul arhanizatary vybrali adzin. Jany zahadzia zabraniravali miesca la Muzieja pryrody ŭ Frankfurcie-na-Majnie dla stvareńnia vielizarnaj Soniečnaj sistemy, dzie kožnaja płanieta budzie vyrablacca z vykarystańniem roznych łajcinhavych praduktaŭ. Možna budzie špacyravać siarod hetych płaniet i pabyvać choć na Marsie, naprykład.
«Nina»:Pra što vy marycie?
NU: Jak maci ja chaču vyhadavać dziaciej, dać im dobryja adukacyju i start. A jak tvorcy mnie b chaciełasia paśpieć jak maha bolš: u tym liku znajści siabie kančatkova i pakinuć na hetaj ziamli jarki śled.
