Andrej Kazakievič: Ukrainskaja nacyja prachodzić test na cełasnaść i adzinstva
Kali Rasija pačnie vajennuju apieracyju ŭ Krymie, absalutnaja bolšaść ukrainskaha hramadstva adnaznačna ŭsprymie heta jak ahresiju, i Ukraina stanie antyrasijskaj dziaržavaj.
Ci zdolejuć damovicca pamiž saboj staraja Viarchoŭnaja Rada i Majdan? Ci ažyćciavić Rasija abchazska-asiacinski scenar u Krymie? Jakija ŭroki z ukrainskaj revalucyi zdabyła Biełaruś? Pra heta ŭ intervju Słužbie infarmacyi «JeŭraBiełarusi» raskazaŭ dyrektar instytuta «Palityčnaja śfiera» (Vilnia) Andrej Kazakievič.
«Ucioki Janukoviča dyskredytavali jaho ŭ vačach nie tolki praciŭnikaŭ, ale i prychilnikaŭ»
— Zadaču-minimum lutaŭskaja revalucyja va Ukrainie vykanała: Janukovič zrynuty i z hańbaj źbieh. Ale kiruje krainaj staraja Viarchoŭnaja Rada, za jakoj pilna sočyć Majdan. Ci zdolnyja «Viarchoŭnaja Rada — Majdan» u takim źviazku efiektyŭna kiravać krainaj u pierachodny pieryjad — choć by da prezidenckich vybaraŭ?
— Prablema ŭ tym, što ciapier u krainie niama adzinaha palityčnaha centra, jaki maje nieabchodnuju lehitymnaść i ŭ toj ža čas volu i mahčymaść pravodzić palityku. Vidavočna, što novyja ŭłady tolki zaćviardžajucca ŭ hetaj roli. Ale tak ci inakš, prablema adnosin pamiž aficyjnaj palitykaj i stychijnyja Majdany («hramadskija rady», «narodnyja vieča») zastajecca i niasie ŭ sabie značny faktar niestabilnaści. Zastajecca tolki spadziavacca, što hetyja supiarečnaści nie pryviaduć da dalejšaj destabilizacyi ŭ krainie, i baki znojduć racyjanalnuju asnovu dla supracoŭnictva. Tym bolš što situacyju treba jak maha chutčej pieravodzić u pravavoje rečyšča, a taksama paźbiahać radykalnych revalucyjnych rašeńniaŭ i dziejańniaŭ.
— Janukovič źbieh, adnak ad prezidenctva nie admoviŭsia. Ci isnuje pahroza, što były kiraŭnik pasprabuje ŭziać revanš? Naprykład, asiadłaŭšy sieparatysckija nastroi.
— Mnie zdajecca, heta praktyčna niemahčyma. Ucioki Janukoviča dyskredytavali jaho nie tolki ŭ vačach prychilnikaŭ novaj ułady, ale i absalutnaj bolšaści tych, chto jaho padtrymlivaŭ da revalucyi.
«Abchazska-asiacinski scenar u Krymie małavierahodny»
— Prajhraŭšy Ukrainu, Rasija nie admoviłasia ad impierskich ambicyj pahłynuć choć by častku krainy. Padziei ŭ Krymie śviedčać pra toje, što Kreml moža pasprabavać raźviazać vajnu na paŭvostravie pa abchazska-asiacinskim scenary. Va ŭsiakim vypadku, takija zakliki ŭ Rasii ŭsio hučniejšyja. Nakolki realnaje takoje raźvićcio padziej?
— Ciapier ukrainskaja nacyja prachodzić test na cełasnaść i adzinstva. Adzinstva nacyi akazałasia bolš tryvałym, čym ličyli šmatlikija analityki.
Praciŭniki Majdanu i prarasijskija siły sprabavali i sprabujuć pravieści palityčnuju mabilizacyju na paŭdniovym uschodzie Ukrainy suprać novaj ułady. Ale na dadzieny momant hetyja sproby ŭ cełym ciarpiać niaŭdaču. Uschodnija rehijony Ukrainy tak i nie stali razhladać siabie pa-za ŭkrainskim palityčnym kantekstam. Sapraŭdnym ankłavam «supracivu» pakul možna ličyć tolki Sievastopal, dzie situacyju ŭ značnaj stupieni kantralujuć prarasijskija siły, ale heta łakalny i pradkazalny siužet.
U samym Krymie situacyja nieadnaznačnaja. Uličvajučy mabilizacyju krymskich tataraŭ, adnaznačna zaćvierdzicca tut prarasijskim siłam budzie niaprosta.
Viadoma ž, mnohaje budzie zaležać ad dziejańniaŭ Rasii. Ale ŭ adroźnieńnie ad Abchazii i Asiecii, dzie kanflikt isnavaŭ amal dva dziesiacihodździ da vajny 2008, u Krymie ničoha hetaha niama. Dla abchazska-asiacinskaj vajny była choć by nahoda — «ahresija» Hruzii, tut surjoznych padstavaŭ dziejničać pa abchazskim scenary niama. Padstavaj moža być tolki značnaje krovapralićcie, ale budziem spadziavacca, što tak daloka situacyja nie zojdzie.
Bolš za toje, vajennaje ŭvarvańnie biez sankcyi AAN (abo ŭzhadnieńnia ź ES i ZŠA) budzie značyć parušeńnie status-kvo ŭ rehijonie, a taksama parušeńnie šmatlikich mižnarodnych abaviazańniaŭ z boku Rasii.
Tamu ja b razhladaŭ abchazska-asiacinski scenar jak małavierahodny. Usio ž taki surjoznych padstavaŭ dla takich dziejańniaŭ niama. Uličvajučy pazicyju krymskich tataraŭ, niama i poŭnaj padtrymki prarasijskaha viektaru z boku nasielnictva Kryma, nie kažučy ŭžo pra ŭsiu Ukrainu.
— Ale Kreml zaniaŭ ahresiŭnuju pazicyju padčas ukrainskaj revalucyi i naŭrad ci adstupić ciapier. Jak daloka hatovaja pajści Maskva ŭ svaich impierskich pamknieńniach?
— Nie dumaju, što daloka. Rytoryka rytorykaj, ale takija dziejańni mohuć mieć vielmi dalokija nastupstvy. Dy i bolšaść rasijskich aficyjnych asob vykazvajecca pakul strymana.
Davajcie razhledzim dva scenary.
Pieršy — Rasija padtrymlivaje prarasijskija siły, damahajecca łakalnych sastupak, ale nie źviartajecca da vykarystańnia vajennaj siły. U takim vypadku Rasija moža zachavać peŭny aŭtarytet i ŭpłyŭ u paŭdniova-ŭschodniaj Ukrainie. Choć Rasija nie zmoža ŭ najbližejšaj pierśpiektyvie ŭklučyć Ukrainu ŭ zonu svajho zamiežnapalityčnaha i ekanamičnaha kantrolu, ale ŭpłyŭ moža zachavać i praciahnuć łabiravać svaje doŭhaterminovyja intaresy.
Kali Rasija pačnie vajennuju apieracyju ŭ Krymie, dla ŭsioj astatniaj Ukrainy jana chutčej za ŭsio stanie voraham, u tym liku dla značnaj častki nasielnictva ŭschodnich abłaściej. Tak adbyłosia ŭ Hruzii paśla vajny 2008 hoda — ciapier tam lubaja adkryta prarasijskaja palityčnaja siła aŭtamatyčna robicca marhinalnaj. Vielmi vierahodna, što absalutnaja bolšaść ukrainskaha hramadstva adnaznačna ŭsprymie vajennaje ŭmiašańnie Rasii jak ahresiju. A ŭsia Ukraina z partniora, ź jakim tak ci inakš možna było hulać na rehijanalnaj palityčnaj arenie, pieratvorycca ŭ adnaznačna antyrasijskuju dziaržavu, što paciahnie niehatyŭnyja nastupstvy dla intaresaŭ Rasii ŭ rehijonie. Pry hetym niehatyŭnaja reakcyja z boku ZŠA, ES i Turcyi (choć by praz krymskich tataraŭ) jašče bolš uskładnić situacyju.
Tut prysutničaje jašče adzin momant, źviazany z ekanamičnymi intaresami Krymu. Kali raptam pačniecca eskałacyja kanfliktu, to ekanomika, jakaja na 60-80% zaležyć ad turyzmu, moža apynucca ŭ poŭnym kałapsie. Jak minimum eskałacyja kanfliktu asušyć turystyčnyja patoki z samoj Ukrainy, značna źnizić cikavaść turystaŭ ź inšych krain. A za košt dapamohi Rasii Krym naŭrad ci zmoža kampiensavać ekanamičnyja straty.
«Budziem spadziavacca, što Jeŭrasajuz uśviadomiŭ pamyłkovaść nievyraznaj palityki ŭ dačynieńni da Ukrainy»
— Jeŭrasajuz krytykujuć za pasiŭnuju pazicyju ŭ dačynieńni da ŭkrainskich padziej. Vy zhodny z hetym punktam hledžańnia? Ci hatovy ES ciapier praciahnuć ruku dapamohi Ukrainie, i nie tolki finansavuju?
— Ja całkam zhodny z tym, što Jeŭrapiejski sajuz vyjaŭlaŭ pasiŭnaść, prynamsi, da kryvavych padziej. ES zrabiŭ vielmi mała, kab matyvavać asnoŭnych udzielnikaŭ palityčnaha supraćstajańnia na pošuk kampramisu, na zachavańnie damoŭlenaściaŭ i vychad z kryzisu mirnym šlacham. Choć paśla pralitaj kryvi Jeŭrasajuz staŭ bolš aktyŭnym, pra što śviedčać apošnija misii ŭ Kijeŭ. Taksama pra heta śviedčyć kansalidacyja pa ŭkrainskim pytańni na ahulnajeŭrapiejskim palityčnym uzroŭni. Urešcie, užo prahučała infarmacyja, što ES razhladaje mahčymaść vydzialeńnia finansavaj dapamohi Ukrainie ŭ pamiery 1 miljarda jeŭra ŭ sakaviku — heta vialiki prahres u paraŭnańni z papiaredniaj palitykaj Jeŭrasajuza.
Składvajecca ŭražańnie, što Jeŭrasajuz na palityčnym uzroŭni ŭśviadomiŭ pamyłkovaść nievyraznaj palityki ŭ dačynieńni da Ukrainy i ciapier budzie bolš paśladoŭnym i aktyŭnym.
— Čym vyklikanaja takaja pasiŭnaść?
— Tut syhrała niekalki faktaraŭ.
Unutranaja situacyja ŭ ES dastatkova składanaja, raście ŭpłyŭ jeŭraskieptykaŭ, składanaja ekanamičnaja situacyja, prablemy z vyłučeńniem finansavaj dapamohi isnujuć navat unutry Jeŭrasajuza. Kali išła havorka ab finansavaj dapamozie Ukrainie, značnaja častka palityčnych siłaŭ u Jeŭropie vystupała suprać, dy i Janukovič paśla zryvu padpisańnia pahadnieńnia ab asacyjacyi nie vyklikaŭ davieru. Hetym i było vyklikanaje niežadańnie aktyŭna ŭmiešvacca ŭ praces. I naohuł, napeŭna, Jeŭrasajuz nastrojvaŭsia na toje, što kryzis rassmokčacca sam saboj, palityčnyja elity Ukrainy tak ci inakš damoviacca sami.
Z pahłybleńniem palityčnaha kryzisu, uźniknieńniem realnaj pahrozy destabilizacyi situacyi ŭ rehijonie staŭleńnie da Ukrainy pačało mianiacca.
Druhi faktar — Rasija, jakaja raspačała na zamiežnapalityčnaj arenie surjoznyja kroki pa niejtralizacyi jeŭrapiejcaŭ. Maskva nieadnarazova zajaŭlała ab niedapuščalnaści jeŭrapiejskaha ŭmiašańnia va «ŭnutranyja spravy Ukrainy» i ažyćciaŭlała ŭ hetym płanie aktyŭnyja dziejańni (u tym liku i ŭ farmacie dvuchbakovych kantaktaŭ).
Vynik byŭ niepradkazalny ni dla Jeŭropy, ni dla Rasii.
«Ukraina i Biełaruś nie zacikaŭlenyja ŭ radykalnym źmianieńni farmatu adnosinaŭ»
— Jakija adnosiny ź Biełaruśsiu budzie budavać novaja Ukraina?
— Mnie zdajecca, što ŭ najbližejšaj pierśpiektyvie istotnych źmianieńniaŭ u biełaruska-ŭkrainskich adnosinach adbycca nie pavinna. Prynamsi, dla taho niama palityčnych i ekanamičnych padstavaŭ. My viedajem, što biełaruskija ŭłady ŭstaloŭvali kantakty z administracyjaj Juščanki, choć i ŭźnikali prablemy palityčnaha charaktaru. Ideałohija tut nie maje pryncypovaha značeńnia. U Łukašenki byli adnosiny ź Janukovičam, ale nielha nazvać ich bliskučymi i vielmi daviernymi.
Surjoznyja źmieny mahčymyja tolki pry cisku Rasii.
Naprykład, mahčymyja patrabavańni z boku Maskvy abmiežavać aficyjnyja kantakty, zrabić bolš žorstkaj mytnuju palityku i h.d. Nie dumaju, što Ukraina i Biełaruś zacikaŭlenyja ŭ radykalnym źmianieńni farmatu adnosin, jakija ŭ cełym ŭstojlivyja i važnyja dla abodvuch bakoŭ.
Doŭhi čas hałoŭnaj prablemaj biełaruska-ŭkrainskich adnosin było pytańnie ab miažy. Ale naŭrad ci ŭ najbližejšaj budučyni hetaje pytańnie budzie aktualnym dla novych ukrainskich uładaŭ.
— Jakija ŭroki z ukrainskaj revalucyi zdabyła Biełaruś?
— Biełaruś — roznaja. Hałoŭny ŭrok — źmieny mohuć adbycca raptoŭna, kali ich nichto nie čakaje. Kali heta adbyvajecca, moža stacca ŭsio što zaŭhodna, u tym liku i trahičnyja padziei. Kab paźbiehnuć kryvavaha raźvićcia padziej, vielmi važna mieć unutry hramadstva asnovu dla kansiensusu i mahčymaści pieraadolvać palityčnyja kryzisy — ja maju na ŭvazie i apazicyju, i ŭładu.
— Ciapier vielmi šmat hadajuć: ci mahčymy biełaruski Majdan, naprykład, u 2015 hodzie?
— Pa-pieršaje, dla revalucyi najbolš važny faktar — niečakanaść. Kali revalucyju čakajuć, tady jaje vierahodnaść vielmi nievialikaja. Biełaruskija ŭłady robiać peŭnyja vysnovy z ukrainskich padziej i buduć imknucca maksimalna niejtralizavać faktary, jakija pryviali da Majdanu.
Pa-druhoje, biełaruskaja palityčnaja kultura adroźnivajecca ad ukrainskaj.
Svaju niezadavolenaść biełarusy chutčej vykazvajuć u emihracyi, u sychodzie ad aktyŭnaj palityčnaj dziejnaści. Dy i stan hramadstva inšy. Naša apošniaje daśledavańnie pakazvaje, što pratestnaja aktyŭnaść u Biełarusi ŭ minułym hodzie była ŭ 5-7 razoŭ nižejšaja, čym va Ukrainie da Majdanu.
Uličvajučy ŭsie faktary, prahnazavać biełaruski Majdan składana.
Prynamsi, ja liču taki scenar małavierahodnym. Kali ŭ Biełarusi ŭ najbližejšy čas i adbuducca surjoznyja palityčnyja źmieny, to jany chutčej stanuć vynikam pracesaŭ unutry samoj biełaruskaj ułady, a nie adbuducca pad ciskam vulicy ci apazicyi. Ale, ź inšaha boku, historyja vučyć, što ŭsio mahčyma.
