Сусветная зорка балета Ніна Ананіяшвілі: Я давала свае грошы артыстам, каб яны прыязджалі ў тэатр
Сусветная зорка некалькі гадоў таму стала мастацкім кіраўніком Грузінскага балета. І прывезла яго ў Мінск.
Візіт Тбіліскага дзяржаўнага тэатра оперы і балета арганізаваны пад патранатам прэзідэнта Грузіі Міхаіла Саакашвілі. Ён быў прымеркаваны да святкавання Дня Незалежнасці Беларусі. Грузінскі балет завітаў у Мінск адразу пасля трохмесячных гастроляў па Амерыцы і стаўся свайго роду падарункам да свята ад яшчэ адной незалежнай постсавецкай краіны. Сапраўды так, бо Ніна Ананіяшвілі, балерына з сусветным імем, з'яўляецца жонкай міністра замежных спраў Грузіі.
Чароўная Ніна, якую амаль за 30 гадоў творчай кар'еры ведаюць і любяць у лепшых балетных трупах свету, дагэтуль танцуе, хоць з'яўляецца маладой мамай. І паназіраўшы нават за рэпетыцыяй грузінскіх артыстаў пад яе кіраўніцтвам, разумееш, чаму падымаць балет у Грузіі запрасілі менавіта зорку, якая здольная стварыць новы твар грузінскага тэатра: яна ведае, што значыць тэатр, і ведае, што значыць сусветны ўзровень. Тэатр імя Паліяшвілі разам з творчымі пераменамі, якія адбываюцца, чакае і рэканструкцыя. А ў гэты час вельмі патрэбныя падтрымка і зносіны з тэатрамі іншых краін. Вось дзеля гэтага паміж беларускім і грузінскім тэатрам быў падпісаны мемарандум аб супрацоўніцтве. Згодна з ім беларускія балетаманы змогуць паглядзець не толькі тры спектаклі зараз. Ёсць думкі пра тое, што тэатры могуць рабіць сумесныя пастаноўкі ці абменьвацца артыстамі. Ніна Ананіяшвілі патлумачыла:
Пра агульнае
— У нас шмат агульнага — і духоўна, і рэлігійна, і гістарычна. У народаў ёсць разуменне адзін аднаго. Зносіны насамрэч важныя для развіцця нашых краін, якія ў апошні час разнесла ў розныя бакі, кожны існуе са сваімі праблемамі. Але хто нас лепш зразумее, калі мы будзем расказваць пра свае цяжкасці, чым вы?.. Замежніку немагчыма расказваць, што перажылі нашы людзі, яны смяюцца: "А ты што, не магла пайсці ў іншую краму і купіць каўбасу?" Я кажу, што і там не было каўбасы. І яны не разумеюць. Калі я кажу, што стаяла ў чарзе па тры гадзіны і трымала валізкі ў Маскве на холадзе, у мяне пытаюцца: "А ты машыну не магла ўзяць?" Я кажу, не магла, бо машыны ў мяне не было на той час... Нашы людзі перажылі разам шмат. Мы людзі па крыві. Таму я сёння кажу: не важна, дзе мы апынуліся, мы павінны супрацоўнічаць і ствараць разам. Хачу, каб гэта было не толькі на тэатральным мастацкім узроўні, а на ўзроўні нашых дзяцей. На жаль, сёння мала хто ведае, што такое Грузія і хто такі грузін, акрамя дрэннай інфармацыі, якая ідзе па расійскім ТБ. Рускамоўнае тэлебачанне мы бачым і чуем. Але наша тэлебачанне ніхто не разумее. Інфармацыя ідзе ў адзін бок.
Пра Грузію
— Я калі ў 2004-м прыехала на інаўгурацыю прэзідэнта Грузіі, яго не ведала, палітыкай не цікавілася. Але мяне запрасілі. Тады адна лямпачка гарэла ў тэатры Руставелі. Тбілісі быў цёмны, святло не гарэла. Прайшло 6 гадоў — аднавілі дарогі, масты, растуць новыя будынкі. Свабода слова ў краіне. Дзе, у якой іншай краіне можна паліваць прэзідэнта так, як у нас, і нічога не адбываецца? У нас як свабода — дык натуральная!.. Змены яўна ёсць. У нас паліцыя хабар не бярэ — у банк ідзеш і плаціш штраф. Я машыну паставіла не там, тут жа падыходзіць паліцэйскі: "Ніна, мы ведаем вас, але вы павінны 40 лары заплаціць, бо тут нельга стаяць...". У ВНУ паступіць па блаце немагчыма. Гэта вялікая рэвалюцыя для нашай краіны. Аднаўляюцца гарады, і тэатр функцыянуе. Я шчаслівая, што прыехала ў Тбілісі.
Пра ролю Мінска ў сваім жыцці
— Гэта было вельмі даўно, у мяне вельмі добрыя ўспаміны. Я ехала з аэрапорта і ўзнаўляла ў галаве тое, што было, рэпетыцыі з Валянцінам Елізар'евым, які зрабіў для нас нумар і мы перамаглі на конкурсе сучаснай харэаграфіі. Была заслуга гэтага нумара, таму што артысты рускай школы заўсёды добра танцавалі класіку. А ў сучасных нумарах мы заўсёды выглядалі сціпла. Калі з Андрысам Ліепам прыехалі ў Амерыку, то былі першымі прадстаўнікамі Савецкага Саюза на тым конкурсе. І станцавалі такі сучасны нумар, што ніхто нічога не змог сказаць супраць. Гэта быў для нас вялікі гонар. Потым мы часта сустракаліся, я прыязджала ў Мінск, танцавала тут "Лебядзінае возера" з Аляксеем Фадзеічавым, маім партнёрам. Прыемныя ўспаміны пра дні, праведзеныя ў Мінску. Я вельмі рада, што зараз прыехала ўжо не як артыстка, хоць сама танцую, а ў гэты раз я тут як кіраўнік трупы. Мы пакажам цікавыя балеты. "Сагалабелі" — паводле грузінскага фальклору, наш эксклюзіў, які спецыяльна паставіў для нас Юрый Посахаў, які быў зоркай Вялікага тэатра, але з'ехаў у Сан-Францыска. "Шэсць танцаў" геніяльнага харэографа ХХІ стагоддзя Іржы Кіліяна на музыку Моцарта, адзін з самых любімых балетаў нашай публікі, з гумарам. "Серэнада" на музыку Чайкоўскага ў харэаграфіі Баланчына.
Пра пасаду кіраўніка
— Гэта было цяжкае рашэнне для мяне. У 2004-м годзе я знаходзілася ў Нью-Ёрку, танцавала з амерыканскім балетным тэатрам у "Метраполітэне". Там атрымала тэлефанаванне: "Ніна, калі прыязджаеце ў Тбілісі, з вамі хоча прэзідэнт сустрэцца". У жніўні я збіралася да бацькоў. Я не змагла схаваць, што прыехала, мяне літаральна з самалёта знялі. Міхаіл Саакашвілі сустрэўся са мной і сказаў, што хоча, каб я вярнулася ў Тбілісі як кіраўнік. Аказваецца, ён глядзеў маё выступленне ў "Метраполітэне". Ён ведаў пра мяне, а я пра яго — не. Я апынулася ў такой сітуацыі: малады энергічны прэзідэнт, які хоча зрабіць для краіны ўсё і вельмі хутка, і было няёмка сказаць яму: "А вы спачатку зрабіце, я пагляджу". Я не змагла сказаць "не". І літаральна праз пяць гадзін мяне пазнаёмілі з трупай, якая ў жніўні за некалькі гадзін сабралася. Знаёміў сам прэзідэнт. Усе крычалі: "Ура!.." Я кажу: не спяшайцеся, дайце мне тры гады, тады пагледзіце.
Безумоўна, прэзідэнт абяцаў фінансаванне тэатра. Гэта было вельмі важна, бо тэатр быў у дрэнным стане. Людзі не мелі грошай на дарогу, яны хадзілі пешшу. Гэта былі асобныя грошы на заробак людзей і асобныя грошы на пастаноўкі з прэзідэнцкага фонду, паводле Дзяржаўнай праграмы развіцця балетнага мастацтва Грузіі. Калі я прыйшла, сказала: "У мяне павінна быць усё, што было ў Вялікім тэатры. Усё павінна быць на высокім узроўні". І мы сапраўды за першы год зрабілі пяць пастановак, я пачала з сучаснай праграмы.
Артыстам шчыра напачатку прызналася, што грошы павінны быць толькі ў лістападзе, але калі пачнём працаваць у лістападзе, то толькі ўзімку выпусцім спектакль. А гэта позна. Усе сказалі: пакуль будзем працаваць так. Я сама давала асабістыя грошы некаторым артыстам, каб яны толькі прыязджалі ў тэатр. Ніводзін чалавек мне не казаў, што ён так працаваць не можа. Я кажу, інакш мы не паспеем, мы даўно ўжо спазніліся. За тры гады мы зрабілі 27 пастановак. Калі першы раз я вывезла трупу на гастролі ў Амерыку і сказала, што ў нас 27 новых балетаў, яны не паверылі. І цяпер у нас больш за 32 пастаноўкі, некаторыя абсалютна арыгінальныя. Ёсць у рэпертуары і руская класіка, і сучасная харэаграфія. Бо ў савецкі час, калі я танцавала ў Вялікім, у нас не было магчымасці танцаваць сучасныя балеты. Мы танцавалі ў асноўным класіку і Грыгаровіча. Усё астатняе я стала танцаваць тады і таму, што стала выязджаць за мяжу. Я зразумела, што развіваць маладую трупу можна ў тым выпадку, калі даваць ім працаваць і танцаваць як мага больш, пашырыць кругагляд. Трупа ў нас з рускай, ваганаўскай школай. Хоць да мяне прыязджаюць усе — датчане, англічане, амерыканцы, даюць урокі, нешта ставім.
Я кірую таксама балетнай школай у Тбілісі, у мяне 200 маленькіх дзяцей-студэнтаў, мы імкнёмся зрабіць так, каб дзеці ўдзельнічалі ў спектаклях. Я цярпела ўвесь час ад таго, што ў Маскве мы не мелі магчымасці патрапіць у Вялікі тэатр. Калі мы росцім артыстаў для нашага тэатра, то не даваць ім магчымасці патрапіць у тэатр — гэта злачынства. У Дацкім каралеўскім тэатры маленькія дзеці проста жывуць у тэатры. Яны ўсіх зорак там глядзяць. Яны ведаюць усе рухі!.. Калі я танцавала "Сільфіду", то аднойчы ў гэтым упэўнілася.
Я не харэограф. Гэта рэдкая прафесія. Я буду прымушаць, каб у нас вучыліся ставіць балеты. Можна нават разам ажыццяўляць такія праекты. Напрыклад, даваць маладым харэографам аснову, каб за 15 хвілін зрабілі спектакль.
Пра іншы балет
— Я класічная балерына, рускай школы. Той вопыт, які я набыла, вандруючы па ўсім свеце, быў надзвычай карысны — у Даніі, у "Ковэн Гардэн". Гэта таксама класіка, але гэта свабодная пластыка. Трошкі іншае развіццё. Я зразумела гэта, калі стала больш танцаваць, калі сустрэлася з Баланчыным у 88-м годзе (мы з Андрысам Ліепам паехалі ў трупу Баланчына). Мы былі першыя, ніколі раней рускія не былі запрошанымі гасцямі ў амерыканскіх трупах. У мяне было адчуванне, што ўся Амерыка займалася толькі намі: змогуць яны за два тыдні асвоіць і станцаваць балет Баланчына ці не? Гэта быў цудоўны вопыт у маім жыцці: Баланчын раскрыў для мяне класіку ў іншым ключы. Ён паказаў, што з чалавечым целам у класічным балеце можна рабіць усё, ён ажыўляў музыку, паказаў, як нота выглядала б у танцы.
Пра партнёраў
— Было партнёрства з Андрысам Ліепам са школьнай лаўкі. Другі этап — партнёр Аляксей Фадзеічаў, у нас з ім была выдатная міжнародная кар'ера, мы танцавалі ва ўсіх сусветных тэатрах адначасова: у Вялікім, у Марыінцы, У Дацкім каралеўскім, у Шведскім нацыянальным, у "Ковэн Гардэн". І гэта ўсё было ў адзін год!.. Танцавала розную харэаграфію. Бен Сцівенсан, англічанін у Х'юстане, на мяне паставіў "Снягурку", уяўляеце?! Я адпрацавала 20 гадоў у Вялікім, а спецыяльна для мяне ніхто не ставіў прэм'еру. Першы раз гэта здарылася, калі Аляксей Фадзеічаў быў кіраўніком Вялікага тэатра 2 гады. Тады пачалася новая хваля ў Вялікім тэатры.
Потым у Вялікім тэатры ў мяне былі цудоўныя партнёры — Сяргей Філін і Андрэй Увараў, я з імі дагэтуль танцую. У Амерыцы былі цудоўныя партнёры. Усе біліся, каб танцаваць са мной. Умовы ставілі: "Хоць адзін спектакль з Нінай дайце!". Вельмі важна, калі ёсць партнёрства. Я часта цяпер бачу, калі балерыне ўсё адно, з кім стаяць. Я так ніколі не магла. Амаль з усімі партнёрамі я сябрую. Гэта частка майго жыцця. Як нехта падлічыў, я 104 партыі станцавала, усе галоўныя.
* * *
Да таго як Ніна Ананіяшвілі прыйшла ў Тбіліскі дзяржаўны тэатр оперы і балета, за 2003 год даход ад продажу білетаў складаў 120 тысяч долараў. У 2004 годзе ён быў ужо 1 мільён 200 тысяч долараў. Вось такая розніца... На думку мастацкага кіраўніка, людзей прыцягнула якасць спектакляў, бо без яе ніякая рэклама не будзе працаваць.
