Выраб яйцаклетак са звычайных клетак цела можа цалкам змяніць наша ўяўленне пра бацькоўства
Новыя рэпрадуктыўныя тэхналогіі могуць прымусіць людзей думаць аб дзецях як аб «прадукце» ці «праекце», а не як аб «блаславенні, падараваным каханнем бацькоў», сцвярджае адзін з герояў матэрыялу The Wall Street Journal.
Фота: Jill Lehmann Photography / Getty Images
Рэпрадуктыўныя тэхналогіі няспынна ўдасканальваюцца і ўжо змянілі спосаб стварэння сям'і. Больш за 40 гадоў таму сапраўднай рэвалюцыяй стала тэхналогія ЭКА (экстракарпаральнага апладнення) — вывядзення спелых яйцаклетак з яечнікаў, іх апладненне ў лабараторыі і імплантацыя эмбрыёна ў матку.
Працэдура ЭКА разарвала сувязь паміж яйцаклеткамі і мацярынствам. Як маці можна ідэнтыфікаваць і жанчыну, якая дала яйцаклетку, і жанчыну, якая нарадзіла або выгадавала дзіця. Акрамя таго, ЭКА дало вялікую рэпрадуктыўную аўтаномію некаторым прадстаўнікам ЛГБТК.
Але на гэтым развіццё рэпрадуктыўных тэхналогій не спынілася.
Японскі біёлаг Кацухіка Хаяшы сёлета заявіў, што, на яго думку, на працягу дзесяцігоддзя можна будзе стварыць чалавечую яйцаклетку з клетак скуры. Ён і яго калегі ўжо ператварылі клеткі скуры самцоў мышэй у мышыныя яйцаклеткі і выкарыстоўвалі іх, каб выгадаваць мышанят.
Яшчэ адзін напрамак развіцця — тэхналогія, вядомая як гаметагенез in vitro, або IVG, таксама можа дапамагчы мужчынскім парам мець біялагічных дзяцей.
Аднак, безумоўна, варта мець на ўвазе, што атрымаць чалавечую яйцаклетку не так проста.
Яйцаклетка — адна з самых вялікіх клетак у арганізме. Працэс яе дзялення складаны, і яго нялёгка ўзнавіць у лабараторыі. Па словах навукоўцаў, нядаўнія эксперыменты Хаяшы па атрыманні яйцаклетак ад мышэй-самцоў і вывядзення мышанят запатрабавалі велізарнай колькасці інжынерных распрацовак.
«З людзьмі — нашмат складаней», — адзначаюць біёлагі.
Патэнцыйна бязмежная крыніца яйцаклетак — наступны рубеж
Новыя тэхналогіі стварэння генетычна роднасных дзяцей могуць змяніць сямейнае жыццё, бо дадуць аднаполым парам і бясплодным жанчынам больш магчымасцяў для бацькоўства.
Ізраільская кампанія Renewal Bio спрабуе ствараць з клетак мадэлі эмбрыёнаў, у якіх ужо развіліся органы, у тым ліку раннія яечнікі, з якіх можна ўзяць яйцаклеткі. Такі метад, калі ён спрацуе, можа калі-небудзь дазволіць бясплоднай жанчыне выкарыстоўваць свае ўласныя яйцаклеткі, а не яйцаклеткі донара для зачацця дзіцяці. Пры гэтым сярод навукоўцаў вядуцца спрэчкі пра тое, ці дапушчальна і калі этычна прымальна выкарыстоўваць мадэлі эмбрыёнаў для даследаванняў, бо гэтыя аб'екты ўтрымліваюць чалавечыя клеткі і набываюць характарыстыкі чалавечага эмбрыёна.
Фота: Peter Dazeley / Getty Images
Калі ўявіць, што аднойчы навукоўцы змогуць вырабіць тысячы яйцаклетак з клетак скуры жанчыны ці мужчыны, — гэта значыць, што з’явяцца тысячы эмбрыёнаў і будучыя бацькі могуць выбраць той, які ім падабаецца.
Пытанне толькі ў тым, навошта людзям столькі эмбрыёнаў і што з імі рабіць (у ЗША ўжо захоўваецца паўмільёна замарожаных эмбрыёнаў). Для вырашэння гэтых пытанняў трэба ствараць спецыяльныя камісіі па біяэтыцы.
Пераасэнсаванне бацькоўства
Размнажэнне — адзін з самых прыватных чалавечых актаў. У залежнасці ад абставін гэта можа быць выражэннем кахання, рэалізацыяй глыбокіх біялагічных ці сацыяльных памкненняў або спосабам стварэння сям’і. Аднак сучасныя рэпрадуктыўныя тэхналогіі могуць прымусіць людзей думаць пра дзяцей «як аб прадукце ці праекце, які мы ажыццяўляем, а не як аб блаславенні, падараваным каханнем бацькоў», як кажа Гілберт Мейлендэр, прафесар-даследчык і адзін з удзельнікаў Прэзідэнцкай рады па біяэтыцы, створанай у 2001 годзе Джорджам Бушам.
Ён дадае: «Калі вы прывучаеце сябе думаць аб дзіцяці як аб прадукце, то цалкам натуральна, што адно з першых пытанняў, якое вы задасце: ці не варта нам паспрабаваць атрымаць найлепшы прадукт, які мы можам?»
Гэтае пытанне цесна звязана з ідэяй таго, каб знізіць колькасць людзей, якія нараджаюцца з такімі абмежаванымі магчымасцямі, як мышачная дыстрафія, цэрэбральны параліч, і іншымі парушэннямі.
Стварыць ідэальных людзей — гэта тое, чаго мы хочам? Ці мы цэнім разнастайнасць?
Бацькоўства змянілася ўжо сёння
Прафесарка сацыялогіі Ельскага ўніверсітэта Рэнэ Алмелінг у сваёй кнізе «Палавыя клеткі: медыцынскі рынак яйцаклетак і спермы» адзначае, што донаркі яйцаклетак не называюць сябе маці. Яны называюць свой унёсак «проста яйцаклеткай». Роля маці звычайна прыпісваецца жанчыне, якая зацяжарыла і нарадзіла дзіця, або сурагатнай маці, або чалавеку, які выгадаваў дзіця.
Пры гэтым донары спермы, з якімі размаўляла Алмелінг, лічылі сябе бацькамі дзяцей, народжаных ад іх донарства, хоць яны ніколі не збіраліся выхоўваць дзяцей.
У апошнія гады людзі, зачатыя донарамі, кажуць, што хочуць ведаць пра сваё генетычнае паходжанне. Некаторыя хочуць ведаць асобы сваіх біялагічных бацькоў, нават калі донары не лічаць сябе маці або бацькамі.
Погляды апытаных ёй людзей, як лічыць Алмелінг, грунтуюцца больш на культурных уяўленнях, чым на біялагічных. Донаркі яйцаклетак не хацелі, каб іх лічылі маці, таму што, па словах Алмелінг, «у гэтым выпадку ім плацілі грошы, каб яны адмовіліся ад сваіх дзяцей. Іх бы лічылі жудаснымі маці». Донары спермы могуць адчуваць сябе інакш, кажа яна, збольшага таму, што «мужчына, які дае сперму дзіцяці і сыходзіць, знаходзіцца ў менш стыгматызаваным становішчы».
Апошняе даследаванне Алмелінг прысвечана таму, як мужчыны і жанчыны ўяўляюць сабе зачацце. Большасць з іх па-ранейшаму прытрымліваюцца традыцыйнага «народнага» ўяўлення пра тое, што сперматазоіды імкнуцца пракрасціся і даставіць гены ў пасіўную яйцаклетку.
Аднак сёння навукоўцы ведаюць, што яйцаклетка выпраменьвае хімічныя сігналы, якія прыцягваюць сперматазоіды, і што апошнія не столькі пранікаюць у яйцаклетку, колькі бязмэтна рухаюцца па коле вакол яе.
Па словах даследчыцы, перспектыва таго, што навукоўцы знойдуць у лабараторыі спосабы вытворчасці яйцаклетак як мужчынскімі, так і жаночымі целамі, можа радыкальна змяніць культурныя чаканні. Хоць, вядома, не ўсе змогуць да гэтага хутка прызвычаіцца.
Чытайце таксама:
Навукоўцы стварылі першы ў свеце зародак чалавека ў лабараторыі. Як і галоўнае — навошта?
«Я павінна рабіць гэта бясплатна? Не, адназначна». Сурагатная маці пра жыццё, хэйт і стэрэатыпы
Такога цнатлівага пакалення даўно не было. Вось што вядома пра моладзь 13-24 гадоў
