Пра зладзеяў у законе, «апушчаных» і цэрквы на зонах — гутарка са святаром, які служыць у калоніях і турмах
Пра служэнне ў калоніях, зэкаў і стаўленне іх да Бога «Нашай Ніве» распавёў іерэй Георгій Лапухоў, старшыня Сінадальнага аддзела па турэмным служэнні БПЦ.
Іерэй Георгій Лапухоў.
«Наша Ніва»: Колькі гадоў вы займаецеся турэмным служэннем? Як трапілі на такую пасаду?
Георгі Лапухоў: Я старшыня аддзела ўжо чацвёрты год. Я не «заняў пасаду» — быў прызначаны рашэннем Свяшчэннага Сінода. На такія месцы, дзе трэба быць даступным, мабільным, рашэннем патрыярха Кірыла звычайна прызначаюць белых святароў, а не епіскапаў. І вось, выбралі мяне.
Акрамя таго, я па-ранейшаму настаяцель Увядзенскага прыхода Мінска, ужо 15 гадоў.
«НН»: А ці была магчымасць выбіраць, калі вас прызначалі на турэмнае служэнне? Маглі адмовіцца?
ГЛ: Мы не працуем, мы — служым. Фактычна як у арміі. У нас адмоваў не бывае. Куды цябе царква ставіць, туды ты і мусіш ісці. Гэта не перавод на нейкую пасаду, а дадатковае паслушанне.
«НН»: А колькі ўсяго святароў служаць у беларускіх калоніях і турмах?
ГЛ: 69 чалавек. Адзін — у калоніі №8 у Оршы — знаходзіцца ўвесь час на тэрыторыі калоніі. Ён нават лічыцца супрацоўнікам Дэпартамента выканання пакаранняў, кіраўніком гуртка духоўна-маральнага выхавання. Яго працоўная кніжка ляжыць там, у калоніі.
Астатнія прыязджаюць у адпаведныя папраўчыя ўстановы час ад часу: хтосьці раз на тыдзень, хтосьці часцей, хтосьці радзей.
«НН»: Храм у калоніі ці турме — гэта што?
ГЛ: У нас 8 асобных храмаў, кананічна пабудаваных. Астатнія — гэта адмыслова абсталяваныя пакоі ў будынках. Вялікія пакоі і не патрэбныя, бо зняволеныя розных рэжымаў не павінны перасякацца паміж сабой, адразу шмат чалавек не бывае. Калі служба праходзіць, то для астатніх яе транслююць па ўнутраным радыё.
Пасля службы святар з чашай ідзе па камерах, калі хтосьці хоча прычасціцца.
Храмы ў турмах не належаць царкве — гэта будынак Дэпартамента выканання пакаранняў, хоць многія пабудаваныя як храмы і выкарыстоўваюцца адпаведна.
Усе памяшканні ва ўмоўнай калоніі перыядычна абшукваюць. Абшукваюць і храмы, бо ў іх таксама прысутнічаюць зняволеныя, некаторыя дапамагаюць святарам. Ды і сам святар за ўсім сачыць не можа, штосьці могуць схаваць забароненае.
Але калі ўвайсці з сабакам у храм, то яго трэба ізноў асвячаць. Існуе свая спецыфіка ўваходжання ў алтар — да некаторых рэчаў у алтары вайскоўцы не маюць права дакранацца.
Гэтыя пытанні трэба абгаворваць. Каб не было момантаў блюзнерства з боку адміністрацыі і каб мы з паразуменнем ставіліся, бо ўсё ж гэта тэрыторыя рэжымнага аб’екта, дзе не піянерскі лагер, а злачынцы.
Раней здараліся моманты, калі вобшукі праходзілі ў адсутнасць святара. Цяпер усе працэдуры праходзяць пры ім. Ён сам паказвае ўсе рэчы, прастол. Вайскоўцы нічога не чапаюць самі.
«НН»: А вы самі часта бываеце ў выпраўленчых установах?
ГЛ: Даволі часта. На святы выязджаю. Я бываю па ўсёй Беларусі.
«НН»: А што больш за ўсё вас уражвала ў гэтых установах у першыя разы?
ГЛ: Падчас адной маёй сустрэчы ў калоніі строгага рэжыму я пачаў пропаведзь, а некаторыя зняволеныя ўставалі і сыходзілі. Я падумаў, што я штосьці не так гавару, што ім не цікава… Чалавек 20 сышлі.
А там сядзеў чалавек, адзін з аўтарытэтных людзей зладзейскага свету. І ён пасля падышоў да мяне, усміхнуўся і сказаў, маўляў, не трэба бянтэжыцца, бацюшка, гэта сыходзілі тыя, хто думаў, што ім падарункі будуць раздаваць. Даслоўна сказаў: «Не чанжуйся, бацюшка, гэта лохі, якія прыйшлі па падарункі».
Набажэнствы ў выпраўленчай калоніі №8. Фота — church.by.
«НН»: А ці было такое, што чакалі ад наведвання калоніі аднаго, а выйшла іншае? У плюс ці ў мінус.
ГЛ: Маці асуджаных за наркотыкі казалі пра нялюдскія ўмовы існавання зняволеных, перанаселенасць…
Я разумею, кожная перажывае, што іх дзеці атрымалі вялікія тэрміны. Артыкулы Крымінальнага кодэкса вельмі жорсткія. І так, можа, для асуджаных упершыню гэта даволі жорсткае пакаранне, не зусім правамернае, але ёсць пэўныя дасягненні з боку дзяржавы — трохі спынілі колькасць злачынстваў па гэтым артыкуле. Але… Росту няма, але і значнага падзення мы не заўважаем.
Я наведаў калонію №3, «Віцьбу», на якую скардзіліся маці. Паехаў адмыслова ў выходны, калі ўсе не на працы, а ў казармах. Пэўныя пытанні былі — пра спартовы гарадок, напрыклад, — але ўсё было не так кепска. Перанаселенасці я не ўбачыў. Я служыў у войску ў Архангельску, у нас былі такія ж двухузроўневыя койкі.
Праўда, тры гады таму койкі стаялі ўсё ж у адзін ярус. Людзей, канечне, стала больш. Але смурод не стаіць, людзі сябе даглядаюць. Усё акуратна. Большасць жа людзей з вышэйшай адукацыяй.
Дадатковыя ўмывальнікі будаваліся. Я паглядзеў пральныя машыны: з пяці адна «Атлант», астатнія — «Самсунг». Я калі ў арміі служыў, у нас не было ўвогуле пральных машын! У нас быў адзін кран з халоднай вадой. Уверх паварочваеш — вось табе «душ», уніз апускаеш — можаш мыць пад ім. А ў калоніі лазнева-пральны комплекс, пяць пральных машын і пяць лядоўняў, да верху забітых ежай. Сваякі ж дапамагаюць.
Я быў у кожнай камеры, пытаўся, ці ёсць праблемы. Усе казалі: існаваць можна. Не жыць — існаваць, кажуць, можна. Нічога асабліва страшнага няма.
Я пасля тлумачыў мацерам: не забывайцеся, што дзеці ж не пасварыліся ў пясочніцы, яны пайшлі на злачынства.
«НН»: Пра асуджаных за наркотыкі. Палітыка дзяржавы адносна такіх асуджаных — яна правільная?
ГЛ: Царква — не праваабарончая арганізацыя. Мая задача — дапамагчы людзям за дротам, каб яны не страцілі чалавечае аблічча.
«НН»: Але ж ёсць загад ставіцца да іх не так, як да іншых. Іх трымаюць асобна. Зялёныя нашыўкі існуюць?
ГЛ: Так, яны сапраўды з зялёнымі нашыўкамі ходзяць. Як мне тлумачылі, некаторых трымаюць ва ўстановах, дзе ёсць зняволеныя з большай колькасцю судзімасцяў. Па законе яны не павінны перасякацца. Ну і зрабілі зялёныя нашыўкі, каб здалёк было бачна і можна было спыніць любую магчымасць кантактаў.
А цяпер імкнуцца зрабіць асобныя зоны для асуджаных за наркотыкі. Не ведаю, наколькі гэта апраўдана. Я чуў ад саміх супрацоўнікаў Дэпартамента выканання пакаранняў, што гэта не зусім добра. Можа, у найбліжэйшы час штосьці і зменіцца.
Але трэба памятаць, што любое злачынства, звязанае з наркотыкамі, — гэта ўдзел у забойстве. Свядомым забойстве. Наркотыкі — гэта смерць.
«НН»: А што рабіць зняволеным іншай веры? Да іх таксама прыязджаюць свае святары?
ГЛ: Дамова заключаная толькі паміж Дэпартаментам выканання пакаранняў і Праваслаўнай царквой. І ёсць пункт, згодна з якім, калі да праваслаўнага святара звяртаецца чалавек іншай веры і просіць сустрэчы са сваім святаром, то праваслаўны святар такую сустрэчу павінен забяспечыць.
Спробы такія былі. Але пастар адной хрысціянскай царквы, якую часам называюць сектай, адказаў, што калі яму дадуць выступіць перад усёй калоніяй, то ён выступіць, а да аднаго не паедзе. Такая ж гісторыя была з хрысціянскімі баптыстамі, адмовіліся ехаць да аднаго.
«НН»: А мусульмане?
ГЛ: У нас ёсць невялікія грамады мусульманскіх вернікаў у турмах. Але там суніты з шыітамі не сябруюць. І імам, які тут служыць, для [некаторых з] іх ніхто, яны «брудным сабакам» яго называюць.
«НН»: Святар павінен трымаць таямніцу споведзі. А калі ён даведваецца на споведзі пра нейкае злачынства? Ён можа паведаміць адміністрацыі?
ГЛ: Мы агучваць нічога не можам. Але мусім прыкласці ўсе намаганні, каб перадухіліць злачынства. Калі святар даведаецца, што штосьці рыхтуецца, ён можа сказаць: Іванова адсадзіце ў адзіночную камеру. Тлумачыць не будзе, але адміністрацыя разумее, што штосьці адбываецца і просьба імгненна выконваецца.
«НН»: Гэта калі злачынства рыхтуецца. А калі злачынства адбылося, і святар даведаўся?
ГЛ: У адной калоніі была гісторыя. У турме не прынята матам лаяцца — калі ты кагосьці кудысьці паслаў, то гэта ўспрымаюць літаральна. Калі пацан сказаў, то мусіць пасля зрабіць тое, што сказаў. За гэта расплачваюцца. І за грубае слова чалавека забілі заточкай у сталовай. Сябры праваслаўнай грамады, хутчэй за ўсё, ведалі, хто гэта зрабіў. Святар наклаў на ўсю грамаду епіцімію [від рэлігійнага пакарання — «НН»], вымушаны быў рэагаваць. Але хто забойца, святар не ведаў.
«НН»: А калі б даведаўся?
ГЛ: Ён бы адхіліў забойцу ад прычасця. Гэта максімум, што святар зробіць. Расказваць адміністрацыі ён нічога не можа.
Набажэнствы ў выпраўленчай калоніі №17. Фота mogeparhia.by.
«НН»: А ўвогуле, як рэагуюць на святароў прадстаўнікі «блатных»? Тыя самыя «зладзеі ў законе» неяк перашкаджаюць, дапамагаюць?
ГЛ: У нас усе зоны «чырвоныя». Крымінальныя аўтарытэты на іх не кіруюць. Калі хтосьці спрабуе ўплываць, адміністрацыя гэта спыняе. У нас адзін аўтарытэт ёсць, пра якога я дакладна ведаю. Яго трымаюць у адзіночцы.
«НН»: А дзяленне на касты? «Апушчаныя» існуюць?
ГЛ: Так, існуюць. У калонію №8 я прывозіў мошчы мучаніка немаўляці Гаўрыіла, было вялікае свята, служба. Да мошчаў падыходзілі пакланіцца, пацалаваць. Перад службай да мяне падышлі некалькі чалавек, сказалі: «Мы з «пакрыўджаных». Як нам сябе паводзіць?» Я сказаў: вы ж ведаеце закон, станавіцеся ў канец чаргі, каб нікога не бянтэжыць, і ўсё. Яны апошнія пацалавалі, я працёр анучкай з адэкалонам шкло і пасля іх пацалаваў мошчы.
«НН»: Навошта адэкалон?
ГЛ: Усё банальна — дэзынфекцыя. Трэба бараніцца ад хваробаў неяк, у турмах хапае сухотнікаў.
Увогуле, на царкоўныя прадметы законы наконт «апушчаных» не пераходзяць. Пасля іх дакранацца можна. Таксама не распаўсюджваюцца законы і на святара. Я п’ю з чашы пасля «апушчаных» і на мяне гэта ніяк не ўплывае ў вачах астатніх зняволеных. Магу дакранацца да «апушчаных».
Галоўнае трымаць іерархію — гэтыя «апушчаныя» звычайна ўсё ведаюць і самі ідуць да мошчаў ці чашы альбо на споведзь апошнімі. Яны тое ж Евангелле цалуюць, той жа крыж, галоўнае толькі, каб яны рабілі гэта пасля ўсіх. Да таго ж яны заўсёды папярэджваюць, што з касты «пакрыўджаных». Мы намагаемся данесці зняволеным, што перад Богам усе роўныя, але пераступіць праз гэтыя правілы вельмі цяжка, трэба доўга весці грамаду да гэтага.
«НН»: А як зняволеныя ставяцца да святара, які трапляе за краты? Вось цяпер Канстанцін Бурыкін сядзіць.
ГЛ: Любая памылка святара разглядаецца грамадствам вельмі пільна. Асуджаны святар — вялікая спакуса для іншых вернікаў. Бо зняволеныя глядзяць на святароў як на штосьці прынцыпова іншае: «Так, поп тоўсты, машына ў яго дарагая, але ён не такі, як я. Ён не скраў нічога, не абрабаваў, не здзейсніў злачынства».
Але асаблівага стаўлення ў калоніі да асуджанага святара не будзе. Насамрэч, далёка не ва ўсіх зонах увогуле існуе асаблівае стаўленне за злачынствы. Калі педафілія, то яшчэ могуць быць наступствы, а калі асуджаны за гвалт, то ўжо не заўсёды. Артыкул і артыкул. Ну, так, будзе трохі іншы падыход, можа, хтосьці не будзе за руку вітацца… Але таго, што было раней, цяпер у большасці папраўчых установаў няма.
Што тычыцца Бурыкіна, то я даўно яго ведаю. Што з ім здарылася — трэба разбірацца. 15 гадоў таму, калі я з ім пазнаёміўся, ён быў вельмі веруючым, мэтанакіраваным чалавекам. Але падзенне адбываецца незаўважна. Дзесьці штосьці з ім адбылося, чаго ён і сам не заўважыў.
«НН»: Кажуць, існуюць адмысловыя малітвы: «Малітва пры засяленні ў камеру», «Малітва для адбыцця па этапе». Гэта праўда? Хто іх склаў?
ГЛ: Так. Іх склалі святары, можа, хтосьці з асуджаных выпакутаваў. Гэтыя малітвы праверыла царква, каб не было парушэнняў кананічных правіл. У афіцыйных зборніках, кшталту «Малітваслоў для зняволеных», вы гэтыя малітвы не знойдзеце. Але і крамолы ў іх няма.
«НН»: А як у калоніі трымаюць пост?
ГЛ: Там і так пост. Зняволеныя не жыруюць. Таму мы намагаемся, каб яны трымалі перад прычасцем не трохдзённы пост, а суткі.
«НН»: А Вялікі пост, напрыклад?
ГЛ: Ён перастаў курыць — вось ужо і пост. Бо калі ён ад пайкі адмовіцца, то што будзе есці?
«НН»: Дарэчы, у жаночых калоніях святары бываюць?
ГЛ: Так, канечне. Прыязджаюць і туды.
«НН»: Кажуць, на жаночых зонах цяжэй, чым на мужчынскіх.
ГЛ: Жанчыны больш жорсткія. І ёсць адно злачынства, якое яны ніколі не даруюць — дзетазабойства. Калі мужчыны часам і педафілію могуць дараваць, то на жаночых зонах вельмі жорсткае стаўленне да тых, хто забіў сваіх дзяцей.
«НН»: Скажыце, а святар бывае ў тых, хто асуджаны на расстрэл?
ГЛ: Некаторыя хочуць сустрэцца. Айцец Васіль, які сустракаўся з асуджанымі на смерць, расказваў, што шмат хто каецца, спадзяецца, што Лукашэнка памілуе. Не было такіх, хто б хацеў памерці. Але тыя хлопцы, якіх асудзілі за выбух у метро, — святар прапаноўваў сустрэчу, яны адмовіліся.
«НН»: Пасля адпяванне расстраляных праходзіць?
ГЛ: Не. Ніхто ж не павінен ведаць «тэхналогію», тэрмін выканання, не павінен ведаць расстрэльную каманду.
«НН»: А што самае цяжкае ў вашай працы?
ГЛ: Мы ж разумеем, што шмат чалавек ходзіць на службу са сваімі мэтамі. Хтосьці, каб паўплывала на УДВ, хтосьці проста так, бо ў царкве добра, цёпла, пасля з бацюшкай можна чаю папіць. Але добра, калі хаця б пяць чалавек сапраўды цябе пачуюць. Мы ж не сляпыя, мы ўсё разумеем. Але спадзяёмся, што, можа, хоць яшчэ адзін пачуе, павернецца да Бога. І будзе не 5, а ўжо 6.
І ёсць яшчэ важны момант. Да мяне часам прыходзяць людзі, якія вызваляюцца. Прыходзіў былы кішэнны злодзей, шчыра сказаў: выйшаў, усе грошы прапіў. Дапамажыце. Папрасіў 30 рублёў — паесці і пашпарт аформіць. Я даў, загадаў толькі пасля квіткі прынесці. Ён прынёс, кажа: дзякуй за чалавечае стаўленне. У зняволеных ёсць гэта — веданне, што, калі ў царкву прыйдзеш, цябе зразумеюць. Не проста дадуць грошай, а зразумеюць. Так, ты ўпаў, не стрымаўся. Але цябе тут зразумеюць.
