Vajniłovič — cikavy precedent. Ci treba ŭšanoŭvać histaryčnych dziejačaŭ, jakija nie byli biełarusami?
Piša Kastuś Šytal.
Fota: tripadvisor.ru
Liču patrebnym vykazacca ŭ dyskusii ab nadańni skvieru kala Čyrvonaha kaścioła imia Edvarda Vajniłoviča. Ź cikavaściu pračytaŭ niadaŭna jahonyja ŭspaminy, šmat razvažaŭ pra jaho i mnohich inšych ludziej, jakija rupilisia pra dabro našaha kraju i jaho žycharoŭ, ale nie byli pa pierakanańniach prychilnikami biełaruskaj nacyjanalnaj idei.
Hetaja dyskusija ab patrebie ci nie-patrebie ŭšanavańnia Edvarda Vajniłoviča stavić pierad nami važnaje pytańnie: pa jakim krytery my aceńvajem asobu ŭ historyi? Pa sukupnaści ŭsich jaje ŭčynkaŭ — ci vyklučna pa łajalnaści da biełaruskaha nacyjanalnaha prajekta? Inačaj kažučy, ci dajom my prava na ŭšanavańnie pamiaci čałavieka, jaki ŭsio žyćcio słužyŭ našaj ziamli i našym prodkam, ale pa svaich pierakanańniach nie prymaŭ idei biełaruskaha ruchu?
Chto taki Edvard Vajniłovič? A heta adzin z samych śvietłych ludziej u historyi našaha kraju kanca XIX — pačatku XX stahodździa. Patryjot, prychilnik jeŭrapiejskaha vybaru, haspadar, viernik, dabračynca.
Heta čałaviek, jaki pryśviaciŭ žyćcio słužeńniu byłym ziemlam Vialikaha Kniastva Litoŭskaha i ich nasielnictvu. Jon rupiŭsia pra ekanamičny roskvit, padniaćcio haspadarčaha patencyjału našaha kraju. Jon staraŭsia, kab našaja ziamla nie trapiła ŭ ruki rasiejskich abšarnikaŭ. U palityčnaj dziejnaści, u Dziaržaŭnaj Dumie Vajniłovič damahaŭsia zakonaŭ, jakija b uličvali admietnaść i intaresy ziemlaŭ byłoha Vialikaha Kniastva.
Čyrvony kaścioł u Minsku, jaki pabudavaŭ Vajniłovič, — heta nievialikaja, ale simvaličnaja častka jahonaj dziejnaści. Jak višańka na torcie. A jahonaje žyćcio — heta dziesiacihodździ natužnaj pracy dziela taho, kab utrymać Biełaruś u arbicie jeŭrapiejskaj cyvilizacyi. Dziela hetaha jon nie škadavaŭ ni siłaŭ, ni ŭłasnych hrošaj. Jon nie kiravaŭsia svaim asabistym intaresam — słužyŭ usiamu kraju i jaho žycharam.
Praŭda, Edvard Vajniłovič skieptyčna staviŭsia da biełaruskaha nacyjanalnaha ruchu. Ź biełaruskimi dziejačami jon mieŭ dyjamietralny śvietapohlad. Tyja byli sacyjalistami, Vajniłovič — kansiervataram. Nianaviści da biełarusaŭ Vajniłovič nie mieŭ. Niejki čas navat padtrymlivaŭ biełaruskija kulturnyja inicyjatyvy. Staraŭsia žyć u zhodzie ź biełaruskimi sialanami. Kali adradziłasia Polšča, jon byŭ praciŭnikam asadnictva — aścierahaŭsia, kab napłyŭ čužych ludziej nie spravakavaŭ nacyjanalnyja zakałoty. Naohuł, Vajniłovič byŭ prychilnikam dziaržaŭnaj i kulturnaj aŭtanomii našaha kraju. Hety pryncyp jon baraniŭ i ŭ Rasijskaj Impieryi, i ŭ Polščy, jakaja adradžałasia.
Dosyć pačytać uspaminy Vajniłoviča, kab pierakanacca, što jon nie byŭ voraham ci nienaviśnikam našych prodkaŭ. Naadvarot, u jaho słovach čujecca luboŭ i kłopat pra naš kraj i jaho žycharoŭ.
Tak, Edvard Vajniłovič lubiŭ naš kraj i našych prodkaŭ — ale nie padtrymlivaŭ biełaruski prajekt. Takija prykłady byli ŭ našaj historyi. Što čałaviek pracavaŭ, žyćcio pakłaŭ dziela hetaha kraju, ale voś bačyŭ jaho budučyniu inačaj, čym ajcy-zasnavalniki Biełaruskaj Narodnaj Respubliki.
Možna skazać, što z našaha, biełaruskaha, hledzišča, Vajniłovič — inšadumiec. Ale ci heta dastatkovaja padstava, kab vykreślivać jaho imia z našaj histaryčnaj pamiaci? Ja ŭpeŭnieny, što biełaruskaja nacyja i biełaruskaja dziaržava nie stanuć słabiejšymi, kali my budziem pamiatać pra Vajniłoviča. Naadvarot, prykład jaho słužeńnia rodnaj ziamli i ziemlakam moža natchniać nas, jakija budujuć svajo žyćcio ŭ niezaležnaj Biełarusi.
A vykreślivać z histaryčnaj pamiaci asobaŭ, jakija dumali inakš, — heta marnaja reč. Hetak my prypadabniajemsia da tych, chto imknuŭsia vykraślić z historyi nas, bo my dumajem inakš. Niadobraja heta sprava.
