Stambuł: alfa-horad, druhi Rym, mianiajecca na vačach
Stambuł — heta zaŭsiody miehapryhoda. I fiłasofski napamin: ništo nie viečnaje, usio źmianiajecca, ale nie ŭsio zastajecca.
Padziemnaja miačeć Sandžakłar u Stambule, šedeŭr sučasnaj relihijnaj architektury, była zbudavanaja ŭ 2012 hodzie. DEPOSITPHOTOS.COM, BY MUHUR
Kali hladziš na mury Kanstancinopala, nad jakimi łunaje turecki ściah, razumieješ, što ničoha ŭ hetym śviecie nie byvaje viečnaha i nijakija ścieny nie abaroniać dziaržavu ad vorahaŭ, kali dziaržava zaniepadaje. U 1453 hodzie turki zachapili Vizantyju, a ŭ pačatku XX stahodździa źnikła z mapy Asmanskaja impieryja. Adzinaje, što nikudy nie padziełasia, — šmatviakovaja kultura.
Navinu ŭvodziać, ale staryny nie rušać
Paśla stahodździa sumu, staranna apisanaha Archanam Pamukam u jaho nobieleŭskim tvory, Stambuł adžyvaje. Horad znajšoŭ siabie ŭ prajektach infrastruktury. Tut iznoŭ budujuć ź vizantyjska-asmanskim razmacham. U 2019 hodzie ŭ Stambule pabudavali najbolšy ŭ śviecie aeraport, jaki zmoža prymać da 200 — dvuchsot, słuchajcie! — miljonaŭ pasažyraŭ štohod, a taksama adkryli chutkasnuju čyhunačnuju liniju «Marmarej» ź Jeŭropy ŭ Aziju praz tunel pad Basforam. A ciapier tureckija ŭłady zadumalisia pra budaŭnictva kala Stambuła kanała, jaki b dublavaŭ Basfor.
Basfor dzielić horad i kantynienty na Jeŭropu i Aziju. Najbolš histaryčnych abjektaŭ i pomnikaŭ miehapolisa znachodzicca ŭ Jeŭropie. Na poŭdzień ad buchty Załaty Roh — histaryčny Kanstancinopal. DEPOSITPHOTOS.COM, BY UFUKSEZGEN
Uvieś horad zabudavany šyrokimi aŭtamabilnymi raźviazkami, jakija, praŭda, usio adno nie ratujuć ad darožnych zatoraŭ. U jeŭrapiejskich rejtynhach pa hetym krytery Stambuł na pieršych miescach. Tolki ŭzbroiŭšy vas hetaj viedaj, varta raskazvać, što tut pracuje Uber i dosyć tanna možna naniać aŭtamabil.
Ale ŭłady robiać usio, kab całkam zručna možna było pierasoŭvacca hramadskim transpartam: najpierš aktyŭna raźvivajuć usie prydumanyja čałaviectvam rejkavyja linii. Jašče ŭ 1875 hodzie ŭ Stambule, druhim horadzie paśla Łondana, źjaviłasia padziemnaja čyhunka. Ciapier tut 7 linij mietro, niekalki linij sučasnaha chutkasnaha tramvaja, funikulory, monarejkavy nadziemny transpart — i turki ŭvieś čas šukajuć, što b zbudavać jašče. Pry hetym jany zachoŭvajuć usio, što maje histaryčnaje značeńnie: navat kali heta čužaja kulturnaja spadčyna i navat kali im vielmi patrebna tut daroha. Budujuć darohi i raźviazki ŭ abychod.
U Stambule 7 linij mietro, niekalki linij sučasnaha chutkasnaha tramvaja, funikulory, monarejkavy nadziemny transpart — i turki ŭvieś čas šukajuć, što b zbudavać jašče. DEPOSITPHOTOS.COM, BY SASHKO
Dla karystańnia hramadskim transpartam treba kupić elektronny prajazny İstanbulkart, pryviazać HES-kod i papoŭnić rachunak u aparatach na prypynkach.
A voś «dałmušaŭ» (maleńkich maršrutak z chaatyčnym rucham) u stalicy amal nie zastałosia — prynamsi, u centry horada ich niama zusim.
Safijski sabor, jaki staŭ miačećciu
Kali ŭ vas jość tolki adna hadzina na Stambuł i vy možacie naviedać tolki adno miesca ŭ horadzie, niachaj heta budzie Safijski sabor.
Jon staić u samaj staradaŭniaj častcy Stambuła, na poŭdzień ad buchty Załaty Roh, u vuści jakoj u VII stahodździ da našaj ery i zaradziŭsia vizantyjski Kanstancinopal.
DEPOSITPHOTOS.COM, BY STEHO
Suśvietna viadomy architekturny pomnik i simvał «załatoha vieku» Vizantyi, Safija pieražyła niekalki impieryj, paśpieła pabyć chryścijanskaj carkvoj, miačećciu i navat śvieckim muziejem. Z 2020 hoda Safijski sabor znoŭ staŭ miačećciu.
Hetaje palityčnaje rašeńnie vyklikała šmatlikija sprečki jak unutry Turcyi, tak i za miažoj. Ale dla turystaŭ mała što źmianiłasia — jany pa-raniejšamu mohuć naviedvać chram, pryčym ciapier za ŭvachod nie treba płacić.
Błakitnaja miačeć — zusim pobač z Safijskim saboram. RESORTTURKEY.RU
Tureckija ŭłady surjozna staviacca da biaśpieki na terytoryi Aja-Safii. Kala chrama vy sustreniecie vialikuju kolkaść kardonaŭ siłavikoŭ z aŭtamatami i vajskovaj technikaj.
Za niekalki kvartałaŭ na poŭdzień ad Safijskaha sabora možna pabačyć tak zvanuju «małuju Safiju» — carkvu Śviatych Sierhija i Vakcha. Jaje pabudavali niezadoŭha da Safijskaha sabora, vidać, tyja ž architektary.
Unačy vielmi pryhožy vid na Safiju adkryvajecca z boku kalarovaha fantana ŭ parku Sułtanachmiet.
U 2020 hodzie Safijski sabor staŭ miačećciu, ale heta nie šmat što pamianiała. Usiaredzinie na čatyroch vialikich draŭlanych ščytach visiać cytaty z Karana, a vyjavy chryścijanskich śviatych na čas namazu zakryvajuć tkaninaj. Interjer Safijskaha sabora. DEPOSITPHOTOS.COM, BY JAVARMAN
Miačeci
Park Sułtanachmiet viadzie da inšaj relihijnaj žamčužyny Stambuła — Błakitnaj miačeci, hałoŭnaj isłamskaj śviatyni ŭ horadzie. Turysty jaje časta błytajuć z Safijaj, i heta nie dziŭna: pry budaŭnictvie miačeciaŭ asmany pieraniali šmatlikija elemienty vizantyjskaha architekturnaha stylu.
Svaju nazvu «błakitnaja» jana atrymała dziakujučy błakitnaj kafli.
Kala Błakitnaj miačeci znachodzicca hałoŭnaja płošča Stambuła — Sułtanachmiet (albo Ipadrom). Na Ipadromie zachavalisia kałony i abieliski časoŭ Vizantyi, a taksama Niamiecki fantan, jaki padaryŭ horadu kajzier Vilhielm II. Najbolš staradaŭnim abjektam na płoščy (jak i va ŭsim Stambule) źjaŭlajecca Jehipiecki abielisk — jamu ažno 3,5 tysiačy hadoŭ! Jaho ź Jehipta pryvioz u horad apošni impieratar adzinaj Rymskaj impieryi Fieadosij I Vialiki.
Błakitnaja miačeć. Interjery Stambuła niby z kazak. DEPOSITPHOTOS.COM, BY SIMONEKESH
Miačeć Nurasmanije na płoščy Čambierlitaš była pabudavana ŭ 1755 hodzie ŭ styli baroka. WIKIMEDIA COMMONS
Adnoj z najpryhažejšych miačeciaŭ Stambuła ličycca Sulejmanije.
Z budynkami łaźniaŭ, miedrese, kuchniaŭ, biblijatek, balnic i absiervatoryjaj miačeć utvaraje kompleks, pa pamierach supastaŭny z haradskim kvartałam. Miačeć znachodzicca na adnym z pahorkaŭ Stambuła, tamu adsiul adkryvajecca fantastyčny vid na miehapolis uzdoŭž Załatoha Roha. Tut raźmieščanyja šmatlikija terasy kafe, u jakich možna pakaštavać miascovy čaj (jaho ŭ Stambule pjuć vielmi šmat i padajuć u charakternych šklanych čaračkach), salep (duchmiany napoj z archidejnaj muki) albo tradycyjnuju tureckuju kavu.
Čaj u Turcyi padajuć u čarkach. FOTA AŬTARA
Tapkapy i inšyja pałacy sułtanaŭ
Pobač z Safijaj u rajonie Sułtanachmiet znachodzicca vielizarny pałacavy kompleks Tapkapy.
Jon byŭ zasnavany ŭ druhoj pałovie XV stahodździa (adrazu paśla zachopu Kanstancinopala) i da XIX stahodździa zastavaŭsia hałoŭnaj rezidencyjaj sułtanaŭ (chacia ŭžo z XVII stahodździa jany bolš lubili žyć u svaich letnich pałacach la Basfora).
Siońnia pałac Tapkapy — adzin z najbolš viadomych muziejaŭ śvietu. Siarod ekspanataŭ — paradnaja zbroja, juvielirnyja vyraby, kaštoŭny posud. Tut zachoŭvajucca najvažniejšyja relihijnyja kaštoŭnaści musulman: asabistyja rečy prarokaŭ, samy staradaŭni Karan.
Miačy i łuki praroka Muchamieda ŭ muziei Tapkapy. DAILYSABAH.COM
Na terytoryi pałacavaha kompleksu znachodzicca harem, i heta asobny muziej. Nie viercie miascovym kasiram, jakija kažuć, što harem možna abyści za 20 chvilin (supracoŭniki stambulskich muziejaŭ čamuści lubiać zanižać realny čas, patrebny dla naviedvańnia). Tam možna błukać hadzinami, kab pabačyć pakoi, dzie adpačyvali sułtan i jaho žančyny, niečakana sučasnyja ŭmyvalni, raskošnyja lusterki — i kaniečnie, «załaty šlach», jakim nałožnicy išli na noč kachańnia da svajho pana.
Darečy, pieranieści harem bližej da pałaca sułtana pierakanała ŭkrainka Raksałana — spačatku nałožnica, a potym žonka Sulejmana I.
Raksałana. WIKIMEDIA COMMONS
Vitalny list Raksałany da Žyhimonta Aŭhusta, 1549 hod. WIKIMEDIA COMMONS
Pa darozie na Tapkapy možna jašče pahulać u parku Hiulchane i pahladzieć na staražytnuju Hockuju kałonu, uźviedzienuju ŭ II stahodździ.
U rajonie Biešyktaš, što na poŭnač ad Załatoha Roha, znachodzicca inšy pałac sułtanaŭ — Dałmabachče. Jon staŭ asnoŭnym ź siaredziny XIX stahodździa, da taho ž istotna adroźnivajecca ad Tapkapy. Abduł-Miedžyd I žadaŭ mieć pałac u styli baroka, kab paspaborničać u vytančanaści ź jeŭrapiejskimi rezidencyjami XVIII stahodździa. Siarod asnoŭnych słavutaściaŭ — padoranaja brytanskaj karalevaj Viktoryjaj žyrandola z bahiemskaha škła i zbor karcin Ivana Ajvazoŭskaha, jakija mastak vykanaŭ pa zamovie sułtana. Z bramaŭ uzdoŭž pałacavaha kompleksu adkryvajecca fantastyčny vid na Basfor.
Paśla padzieńnia impieryi ŭ pałacy pasialiŭsia Mustafa Kiemal Ataciurk, zasnavalnik sučasnaj tureckaj dziaržavy. Tut jon i pamior 10 listapada 1938 hoda. Pałac zastavaŭsia muziejem až da vieraśnia 2007 hoda, kali turecki parłamient viarnuŭ jamu palityčnuju funkcyju, zrabiŭšy Dałmabachče aficyjnaj rezidencyjaj premjer-ministra ŭ Stambule.
Mustafa Kiemal Ataciurk (1881—1938), paśla paražeńnia Asmanskaj impieryi ŭ Pieršaj suśvietnaj vajnie ačoliŭ ruch za niezaležnaść i śvieckaść Turcyi, dabiŭsia likvidacyi ŭrada sułtana i stvaryŭ novuju dziaržavu, u asnovie jakoj byŭ suvierenitet nacyi. Dziakujučy jamu była ŭviedziena śvieckaja adukacyja, pryniatyja kryminalny i hramadzianski kodeksy na jeŭrapiejski ŭzor, relihija adździelena ad dziaržavy, žančyny atrymali vybarčaje prava, stvoranyja nacyjanalnyja banki i nacyjanalnaja pramysłovaść. Byŭ łacinizavany ałfavit i ŭziaty kurs na ačyščeńnie tureckaj movy ad arabskich i piersidskich zapazyčańniaŭ. Jon maje vialiki aŭtarytet u nacyi i śviecie, 1981 hod AAN i JUNIESKA abviaščali Hodam Ataciurka. Partret Ataciurka — na ŭsich banknotach tureckaj liry.
Karmić hałuboŭ i baranić ciurkamoŭnych
Kala Hrand-bazaru znachodzicca jašče adna płošča — Biejazyt. Tut hałoŭny ŭvachod Stambulskaha ŭniviersiteta, zasnavanaha adnačasova z Hrand-bazaram, adrazu pa zachopie Vizantyi. Pobač miačeć Biejazyt, a taksama marmurovaja pažarnaja vieža Biejazyt.
Uvachod u Stambulski ŭniviersitet (1453) na płoščy Biejazyt.
Płošča sustrakaje vielizarnaj kolkaściu hałuboŭ, jakich možna pakarmić, a taksama demanstracyjaj ludziej z ujhurskimi błakitnymi ściahami i płakatami z antykitajskim źmiestam. Turcyja, jakaja pazicyjanuje siabie jak lidar i hałoŭny abaronca ciurkamoŭnych narodaŭ va ŭsim śviecie, stała i adnym z centraŭ ujhurskaj emihracyi.
Ujhury (daŭniej kazali jašče džunhary) — karenny narod Uschodniaha Turkiestana (ciapierašni Sińczian-Ujhurski aŭtanomny rajon Kitaja). Zachodnija dziaržavy i pravaabarončyja arhanizacyi abvinavačvajuć Kitaj u stvareńni kancłahieraŭ dla ŭjhuraŭ, prymusovaj sterylizacyi nasielnictva, nazyvajučy heta sapraŭdnym hienacydam.
Adnosiny pamiž Turcyjaj i Kitajem praz ujhurski faktar pahoršali, tureckija ŭłady publična krytykujuć Kitaj za pryhniot ujhuraŭ. Ale handlovyja adnosiny pamiž dziaržavami ad hetaha nie zaniepadajuć.
Jašče adna reč, jakaja kinułasia ŭ vočy ŭ Stambule, kali ja tam byŭ — uvieś horad byŭ zalepleny anonsam sieryjała Bir Zamanlar Kıbrıs («Adnojčy na Kipry»). Drama, što ŭ prajm-tajm idzie na pieršym kanale tureckaha telebačańnia, raskazvaje pra ciažkaje žyćcio turak-kipryjotaŭ, jakija stali achviarami hrečaskaj nacyjanalistyčnaj arhanizacyi EOKA B u 1960—1970-ja hady. Aŭtary sieryjała padvodzili da taho, što tolki tureckaja akupacyja traciny Kipra ŭ 1974 hodzie vyratavała miascovych turkaŭ ad vyniščeńnia hrekami, tym samym abhruntoŭvajučy aficyjny pohlad Turcyi na tyja padziei.
Mury Kanstancinopala
Staražytny Kanstancinopal z zachodniaha boku byŭ umacavany piacikiłamietrovymi murami Fieadosija, pabudavanymi ŭ V stahodździ dla abarony ad varvaraŭ. Pierad ścianoj byŭ vykapany šyroki roŭ. Kožnyja 55 mietraŭ da ściany byli prybudavanyja 20-mietrovyja viežy. Šmat razoŭ ścieny ratavali horad ad šturmu.
DEPOSITPHOTOS.COM, BY DINOSMICHAIL
U kancy XIX i pačatku XX stahodździa Fieadosijevy ścieny pačali znosić: maŭlaŭ, horadu treba raści. A ŭ 1980-ja hady JUNIESKA vydzieliła srodki na adnaŭleńnie razabranych adrezkaŭ ściany ŭ pieršapačatkovym vyhladzie.
Kala ściany Kanstancinopala možna pierakusić tradycyjnymi tureckimi burekami, a pa darozie nazad u centr pahladzieć na akvieduk Valenta. Pabudavany ŭ IV stahodździ, jon i ciapier źjaŭlajecca adnym ź simvałaŭ horada. U im było 26 mietraŭ vyšyni, i prakładzienyja pa viersie truby zabiaśpiečvali horad vadoj ažno da siaredziny XIX stahodździa. Siońnia pad akviedukam prachodzić ažyŭlenaja aŭtamahistral — bulvar Ataciurka.
Tut skroź stajać aŭtamaty, kudy možna kinuć manietku i atrymać korm dla katoŭ. Ale nie śpiašajciesia karmić stambulskich murak. Mahčyma, racyjon stambulskaha dvarovaha kata lepšy za vaš. Jany tut haspadary, i turki imi rehularna apiakujucca. FOTA AŬTARA
Hałackaja vieža
Jašče adzin ź simvałaŭ horada — Hałackaja vieža vyšynioj u 61 mietr. Jaje ŭ XIV stahodździ pabudavali hienuezcy, jakija adbili hetuju častku horada ŭ vizantyjcaŭ. Vieža słužyła aryjenciram dla marapłaŭcaŭ i handlaroŭ, a siońnia ŭ Hałacie znachodzicca šaścipaviarchovy muziej z ahladnaj placoŭkaj, ź jakoj bačny ŭvieś Stambuł.
Z Hałackaj viežy možna spuścicca ŭniz, da rajona Karakioj, dzie handlary na kožnym kroku pradajuć suvieniry, a ŭ pavietry niepaŭtorny vodar smažanaj ryby i hranatavaha soku.
Varta pakaštavać miascovy dalikates «bałyk ekmiek» (smažanaja ryba ŭ bułcy) i vypić frešu.
Bałyk-ekmiek.
Šmat rybnych restarančykaŭ znachodzicca i na Hałackim moście cieraz Załaty Roh. Most złučaje Karakioj i Jeminiomu (rajony abapał vuścia Załatoha Roha), tut vam buduć prapanoŭvać paromnyja tury, ale možna i zekanomić, sieŭšy na zvyčajny haradski parom: maršruty i servis identyčnyja.
Nasuprać buchty, la azijackaha bieraha Stambuła, znachodzicca najbolš ramantyčnaje miesca — Dziavockaja, abo Leandrava, vieža. Dziavockaja — bo nibyta niejki sułtan pabudavaŭ jaje dla svajoj dački, jakoj napraročyli śmierć da paŭnalećcia. Leandrava — u honar junaha hreka Leandra, što palubiŭ žrycu Afradyty i štonoč pierapłyvaŭ Basfor, kab spatkacca. I viadoma, abiedźvie historyi skončylisia trahična: sum u Stambule — firmovaja «strava».
Dziavockaja, abo Leandrava, vieža. DEPOSITPHOTOS.COM, BY FARAWAYS
Basfor dzielić Stambuł na dźvie častki. DEPOSITPHOTOS.COM, BY SEQOYA
Vieža-majak na nievialičkim vostravie tut była jašče z rymskich časoŭ: jana pakazvała šlach karablam nočču i ŭ tumannaje nadvorje. U štorm nievialikija sudny pryviazvali da jaje dla biaśpieki, kab ich nie źniesła chvalami.
U svaim sučasnym muravanym vyhladzie vieža isnuje z XVIII stahodździa. Tut trymali asudžanych na śmierć abo vyhnańnie, izalavali chvorych na chaleru, a ŭ 1990-ja aktyŭnaja moładź damahłasia dazvołu ŭładaŭ i vykarystoŭvała budynak jak art-centr. Ciapier jaje abstalavali pad turystaŭ: ahladnaja placoŭka, restarančyk i łaŭka suvieniraŭ. A jašče adsiul vidać cudoŭny zachad sonca.
DEPOSITPHOTOS.COM, BY MASTERLU
DEPOSITPHOTOS.COM, BY KORAYSA
Rumielichisar i Anadołuchisar
Heta dźvie krepaści, jakija znachodziacca adna nasuprać adnoj, Rumielijskaja krepaść — u Jeŭropie, Anatalijskaja — u Azii. Rumielichisar turki pabudavali niepasredna pierad zachopam Kanstancinopala ŭ 1452 hodzie, za rekordnyja 4 miesiacy, kab pierakryć vizantyjcam vychad u Čornaje mora i pačać šturm horada. Asmany nazyvali hetuju krepaść Boaz-Kiesen («taja, što pierarazaje horła»). Paśla padzieńnia Kanstancinopala jana stała mytnym punktam.
Anadołuchisar pabudavali krychu raniej, u 1393 hodzie, heta samy stary turecki budynak u Stambule.
Piešachodnaja vulica Istyklal
U paŭnočnaj častcy jeŭrapiejskaha Stambuła znachodzicca samaja jeŭrapiejskaja vulica miehapolisa — Istyklal u rajonie Biejahłu. Vulica pačynajecca na płoščy Taksim (tut staić pomnik Respubliki i tradycyjna prachodziać masavyja akcyi pratestu) i idzie ŭ bok zaliva Załaty Roh.
Usie 1,5 kiłamietra na hetaj vulicy vy budziecie sustrakać restarančyki, kafe, vuličnych muzykaŭ. Siarod cikavych budynkaŭ — kaścioły Antonija Paduanskaha i Śviatoj Maryi. Vułačka piešachodnaja, ale pa joj jeździć retra-tramvaj, i ź jaho voknaŭ najzručniej aceńvać architekturny ansambl.
Istyklal. DEPOSITPHOTOS.COM, BY LESHIY985
Kaniec chryścijanstva
«Paśla stvareńnia nacyjanalnych dziaržaŭ urady Turcyi i Hrecyi abychodzilisia z nacyjanalnymi mienšaściami jak z «zakładnikami», i ŭ vyniku hetaj pamyłki za apošnija piaćdziasiat hadoŭ Stambuł pakinuła bolej hrekaŭ, čym za piaćsot hadoŭ paśla 1453 hoda», — piša Archan Pamuk.
Siońnia možna śmieła kanstatavać, što Stambuł prosta na našych vačach straciŭ reštki svajoj chryścijanskaj identyčnaści. Staražytny rajon Fanar, u jakim paśla zachopu Kanstancinopala asmanami kancentravałasia hrečaskaja kulturnaja, duchoŭnaja i ekanamičnaja elita, pakidaje najbolš sumnaje ŭražańnie.
Turcyja — śvieckaja dziaržava
Žančyny mohuć nie pieražyvać za svaju biaśpieku ŭ hetaj krainie, ale nie varta ihnaravać praviły dres-kodu pry naviedvańni kultavych abjektaŭ. Pry ŭvachodzie ŭ miačeci treba abaviazkova źniać abutak, zaviazać chustku, prykryć nohi i plečy.
Jašče ŭ pačatku XX stahodździa hreki-chryścijanie składali da traciny ad nasielnictva horada. Hreki Stambuła byli intehravanyja ŭ palityčnuju sistemu Asmanskaj impieryi i mieli ŭpłyŭ. Ale pahromy, departacyi, ekanamičny pryhniot nie pakinuli im nijakaha šancu.
Ciapier na ŭvieś 15-miljonny Stambuł tolki kala 2 tysiač hrekaŭ. Budučynia ŭ Kanstancinopalskaha patryjarchata zmročnaja. Prablema navat nie ŭ tym, što bolšaja častka pastvy žyvie za miažoj. Realnaja biada ŭ tym, što tureckaja dziaržava dazvalaje słužyć u Kanstancinopali tolki hramadzianam Turcyi, a hrekaŭ u Turcyi zastałosia krytyčna mała, relihijnyja ž adukacyjnyja ŭstanovy zrujnavanyja. Chryścijanski pieryjad žyćcia horada možna ličyć zavieršanym.
U 2019 hodzie ŭ vydaviectvie «Januškievič» vyjšaŭ pierakład nobieleŭskaha ramana Archana Pamuka «Stambuł. Horad i ŭspaminy». Historyja siamji piśmieńnika vielmi mocna pierahukajecca z historyjaj Turcyi.
Bazary
U Stambule znachodziacca znakamityja na ŭvieś śviet bazary. Na Jehipieckim bazary (rajon Eminionu) handlujuć śpiecyjami, suchafruktami, travami i čajem. Na Fiermierskim rynku (rajon Biejahłu) — samyja śviežyja pradukty dla svaich. Rynak Łaleli, abo Ruski bazar, — miesca, dzie zakuplajucca adzieńniem i abutkam handlary z našaha rehijona, a na Jeŭrapiejskim rynku (rajon Biejahłu) pradajuć antykvaryjat.
A najhałoŭny, pryčym najhałoŭniejšy bazar na ŭvieś śviet, — heta Hrand-bazar. Pa-turecku jon zaviecca prosta: Kryty abo Vialiki rynak. Faktyčna, heta byŭ pieršy ŭ śviecie paŭnavartasny handlovy centr. Budavać jaho stali dla stymulacyi ekanomiki krainy nieŭzabavie paśla zachopu Vizantyi turkami. I pierš-napierš pastavili budynak dla handlu tkaninaj prosta pobač z pałacam sułtana Miechmieda II.
DEPOSITPHOTOS.COM, BY [email protected]
Cikava, što navat u samym pieršym budynku, pryznačanym dla handlu tkaninaj, niekalki kramaŭ byli vyłučanyja pad bukinistyku, a jaho paŭnočnaja brama była tak i nazvana: Brama handlaroŭ patrymanymi knihami.
Hrand-bazar — heta sapraŭdny mini-horad u centry Stambuła sa svaimi žyłymi pamiaškańniami, miačeciami, kryničkami i navat mohiłkami. U im 61 vulica, i jany zachavali svaje histaryčnyja nazvy: Kaŭpačnikaŭ, Kaljańnikaŭ, Samavarnaja i h. d. U asmanskija časy tut pracavali banki, isnavała birža. Siudy abaviazkova treba pryjści, kab pabačyć uvieś uschodni šyk i pahłybicca ŭ atmaśfieru tureckich bazaraŭ, navat kali vy nie źbirajeciesia ničoha kuplać. Praŭda, spakusa niešta nabyć takaja mocnaja, što vy naŭrad ci ŭtrymajeciesia. Prynamsi pasprabujcie źbić canu, bo i heta — častka kultury Hrand-bazaru.
Kałona Kanstancina
Niedaloka ad Hrand-bazaru staić rymskaja tryumfalnaja kałona Kanstancina, uračysta adkrytaja ŭ 330 hodzie ŭ čarhovyja ŭhodki zasnavańnia Kanstancinopala. Kałona staić na płoščy Čambierlitaš, usutyč da prypynku chutkasnaha tramvaja.
Kałona Kanstancina, IV stahodździe. DEPOSITPHOTOS.COM, BY BOGGY22
Mienavita tut razumieješ, nakolki dobra turki stavilisia i staviacca da nieasmanskaj spadčyny Stambuła. Paśla zachopu Kanstancinopala z cerkvaŭ prosta zrabili miačeci, a z kałony Kanstancina asmany tolki źbili kryž. Šmatlikija abjekty rymskaha i vizantyjskaha pieryjadu znachodziacca ŭ fienamienalnym dla svajho ŭzrostu stanie. Taki kantrast ź Biełaruśsiu, dzie nierazumnyja i fanatyčnyja ŭłady ŭ minułym časam dazvańnia plundravali architekturnuju i duchoŭnuju spadčynu minułaha, užo nie kažučy pra toje, kab aščadžać jaje padčas vojnaŭ.
Moža być, hetaja biada išła ad taho, što kraina nie była niezaležnaj, a chto z čužyncaŭ, «prybłud», jak pisaŭ Janka Kupała, škaduje čužoha i čužoje? Tolki śvietłyja, duchoŭnyja ludzi, a nie ŭsie jany byli takimi.
U 1779 hodzie kałona Kanstancina mocna paciarpieła ad pažaru, tamu na zahad sułtana Abduł-Chamida I jaje ŭmacavali žaleznymi abručami. Chacia, zdavałasia b, navošta turkam taja kałona…
