Aleś Mikus: U Jeŭropie adno za adnym budujuć pahanskija śviaciliščy
Hety hod dla pahanskaha ruchu ŭ Jeŭropie budzie plonnym. Naprykancy hoda buduć paŭstaŭšy try nanoŭ zbudavanyja śviaciliščy ŭ Isłandyi, Łatvii, Polščy. Piša Aleś Mikus.
Isłandyja
Hałoŭnuju bažnicu isłandskaj pahanskaj relihii «Asatru» budujuć ź leta minułaha hoda. Dla budoŭli isłandcy majuć nadzieł ziamli ŭ samym centry Rejkjavika, na pahorku, što daminuje nad isłandskaj stalicaj.
Isłandskaja pahanskaja bažnica kanstruktyŭna budzie składacca ź dźviuch častak. Hałoŭnaj cyrymanijalnaj častkaj budynku budzie vialikaja zała ŭ formie tynhu (koła dla schodaŭ). Bažnica budzie pabudavanaja na schile hary, tamu z boku hary ścieny buduć z čornaj hornaj parody. Praz bažnicu puściać nievialiki ručaj, što ściakaje z hary.
Łatvija
Pieršaja ŭ Łatvii bažnica łatyšskich pahanaŭ-dyjeŭturaŭ budzie ŭračysta aśviečanaja sioleta ŭ traŭni. Pabudavanaja jana ŭ duža pryhožym miescy — na nievialičkaj vyśpie pasiarod Daŭhavy-Dźviny, niedaloka ad znakamitaj dvaccacimietrovaj skały Staburahs, jakaja ŭ 1960-ja apynułasia pad vadoj, kali raku zaprudžvali dziela Ryžskaj HES.
Prafinansavaŭ budaŭnictva bažnicy ŭładalnik miascovaj chlebapiakarni. U interviju jon kazaŭ: piakarnia pracuje amal čverć stahodździa, materyjalnym nasyciŭsia, treba zaniacca duchoŭnym.
U bažnicy — čatyry ŭvachody z čatyroch bakoŭ śvietu. Spalnych pakojaŭ nie praduhledžana. Pasiaredzinie — ałtar dla ahnia. Vializnyja śvietłyja vokny. Poŭna znakaŭ z narodnaha arnamientu.
Polšča
Pahanskuju bažnicu pabudujuć va Urocłavie, na zachadzie Polščy. Ad haradskich uładaŭ inicyjatary budaŭnictva atrymali nadzieł ziamli i dazvoł budavać kulturny centr z rytualnymi funkcyjami. Płošča ŭrocłaŭskaha centra-śviacilišča składzie 150 m2.
Ź listapada idzie kraŭdfandynhavaja kampanija pa zbory srodkaŭ. Skončyć budaŭnictva spadziajucca da kanca hetaha hoda.
Dyzajn budynku hruntujecca na źviestkach pra toje, jak vyhladała viadomaja pahanskaja bažnica IX-X st. kala ciapierašniaj niamieckaj vioski Hros Raden, što na paŭnočnym uschodzie Niamieččyny, za 500 km ad Urocłava.
Pačałosia z Danii
Heta, sapraŭdy, vyhladaje tendecyjaj, ale nie takoj, kali adzin na adnaho pahladajuć i biaruć prykład, — a takoj, kali adnačasova vyśpieła patreba i mahčymaść, kab pačali źjaŭlacca takija bažnicy.
U minułym hodzie ŭźviali pahanskuju bažnicu ŭ Danii — pavodle ŭzoru bažnicy va Upokry, na ciapierašnim šviedska-dackim pamiežžy. Taja bažnica dzieiła ŭ VI-X stst., piać razoŭ pierabudoŭvałasia i była pieršym pahanskim kultavym budynkam u Skandynavii. Kali letaś novuju dackuju bažnicu aśviačali, ź nieba trojčy prahrymieŭ hrom.
Zrešty, u Litvie jašče z 1990-ch hadoŭ funkcyjanuje letniaje śviacilišča ŭ vioscy Dvarciški, dzie pahanskaja supolnaść «Ramuva» maje vykupleny vialiki nadzieł ziamli ź viaskovymi chatami. U Dvarciškach štoleta pravodziacca mižnarodnyja letniki, padčas ich u śviaciliščy-śvirnie pałaje ahoń, pravodziacca rytuały i schody. Na praciahu dvaccaci hadoŭ pałomniki zvoziać kamiani dla budučaha śviacilišča Pieruna-Piarkunasa ŭ Malaty, jakija, jak i Dvarciški, znachodziacca va ŭschodniaj Litvie, kala Śviancianaŭ.
U nas — Mienskaja malelnia
Čamu ŭsio heta ŭjaŭlaje cikavaść dla nas? Tamu što ŭ Miensku zusim mała nie staje, kab zajmieć svajo pahanskaje śviacilišča ŭ centry horada.
- Kamień «Dzied» nie pabity, a zachavany ŭ Parku vałunoŭ, što va Uruččy.
- Placoŭka la Śvisłačy maje achoŭny status, choć i niajasna, ci buduć tam pašyrać restaran — mo i nie buduć, bo ŭ kaho ž ciapier lišnija hrošy.
- Na tym miescy, imavierna, jašče sto hadoŭ tamu było aharodžana, pałaŭ ahoń, a z pamosta z raki vybirali vadu i pienu, kab lekavacca.
Nie staje chiba što vysiłak entuzijastaŭ, što daduć šturšok idei, kali budzie spryjalny čas pieramienaŭ. A taki momant, treba dumać, abaviazkova nadydzie. Voś tady i možna budzie zaniać «svoj pačesny pasad miž narodami».
