Siastra Jaŭhiena Kulika: Moładzi «Vieršnica» padabajecca — i dobra. Brat nie padavaŭ by za jaje ŭ sud
Niekalki dzion tamu mastak Uładzimir Krukoŭski zajaviŭ pra svoj namier padać u sud na piśmieńnika Alesia Płotku i mastačku Juliju Hałavinu za pierarobku «Pahoni» ŭ «Vieršnicu» i parušeńnie aŭtarskich pravoŭ na etałon hierba «Pahonia».
Jaŭhien Kulik (1937—2002) nie moža vykazać staŭleńnie da situacyi vakoł «Pahoni». Tamu «Naša Niva» raspytała siastru mastaka Tamaru Minkievič, što jana dumaje pra abaronu «Pahoni» ŭ sudzie.
Małodšaja siastra Jaŭhiena Kulika Tamara Minkievič. Fota Siarhieja Hudzilina.
«NN»: Vy — spadkajemca tvorčych nabytkaŭ Jaŭhiena Kulika. Jak Vy staviciesia da tych padziejaŭ, što ciapier aktyŭna abmiarkoŭvajucca vakoł etałona hierba «Pahoni» – varyjacyi z žančynaj na kani?..
Tamara Minkievič: U ciapierašniaj Biełarusi tak mała mužnych mužčyn i tak šmat niezaležnych, dziejnych žančyn, što vobraz dziaŭčyny-rycara, abaroncy Ajčyny, padajecca mnie całkam naturalnym. Ničoha błahoha ŭ takoj papularyzacyi našych nacyjanalnych simvałaŭ asabista ja nie baču. Moładzi heta padabajecca — i dobra. Hałoŭnaje — nie pierastupać miažu prystojnaści.
Leanid Ščamialoŭ. «Partret mastaka Jaŭhiena Kulika».
«NN»: Jak by, na Vašu dumku, pastaviŭsia da hetaha Jaŭhien Kulik?
TM: Ciažka adkazać na heta pytańnie. U adnym ja ŭpeŭnienaja: u sud jon hetych maładych ludziej nie paciahnuŭ by.
«NN»: Zianon Paźniak nazyvaje Jaŭhiena Kulika adzinym aŭtaram etałona. Što Vy pra heta možacie skazać?
TM: Ja dumaju, što Paźniak lepš čym chto viedaje historyju stvareńnia etałona, bo jon sam kuryravaŭ tuju pracu. I ja nikoli nie sumniavałasia ŭ praŭdzivaści hetaha čałavieka.
Jaŭhienu šmat chto spryjaŭ — paradami, kansultacyjami, techničnaj dapamohaj. Heta i mastaki, i mastactvaznaŭcy, i historyki, i archieołahi: Michaś Tkačoŭ, Michaś Čarniaŭski, Mikoła Kupava, Uładzimir Krukoŭski, Alaksiej Maračkin, Piotra Dračoŭ, dyj sam Zianon Paźniak. Jaŭhien byŭ vielmi ŭdziačny im. Ale heta była jaho tvorčaja praca.
Raskažu pra adzin epizod, jaki mianie kaliści mocna ŭraziŭ (ja, darečy, raskazvaju heta ŭpieršyniu).
Adnaho razu, hadoŭ 20 tamu, ja zajšła da brata ŭ majsterniu. Jaŭhien byŭ vielmi ŭschvalavany i zasmučany. Ja spytałasia, što zdaryłasia. A pierad im lažała publikacyja pra toje, što etałon stvaryli Krukoŭski i Kulik. «Siastryca, pavier mnie, tut adsotkaŭ dzievianosta majoj pracy», — dryhotkim hołasam vymaviŭ jon i zakryŭ tvar rukami.
Fatazdymak Jaŭhiena Kulika. Fota Siarhieja Hudzilina.
«NN»: Čamu jon tady nie zajaviŭ publična, jak było ŭ sapraŭdnaści?
TM: Hramadskija intaresy Jaŭhien zaŭsiody staviŭ vyšej za asabistyja. Biełaruščyna była źmiestam jaho žyćcia. I jon nie chacieŭ, kab vakoł hetaj śviatoj spravy byli niejkija zvadki. Vielmi baluča pieražyvaŭ, bo Krukoŭski byŭ jaho siabram.
Jaŭhien Kulik niasie «Pahoniu». Skulptura Lva Humileŭskaha.
«NN»: Ale ž u jahonym archivie pavinny byli zastacca niejkija nakidy, eskizy, papiarednija varyjanty etałona?
TM: Moj brat byŭ čałaviekam vielmi akuratnym. Hetyja materyjały jon zachoŭvaŭ u asobnaj tečcy. Kali brat pamior, kłopat pa zachavańni jahonych tvoraŭ, biblijateki i archivu časova ŭziaŭ na siabie blizki siabar Jaŭhiena Viktar Markaviec — tady ŭsie my spadziavalisia na stvareńnie ŭ niedalokaj pierśpiektyvie miemaryjalnaj majsterni. Užo paśla śmierci Viktara ja daviedałasia, što niekalki hadoŭ tamu tečku z «Pahoniaj» zabraŭ Krukoŭski. Na majo patrabavańnie jon viarnuŭ jaje. Ale ci ŭsie materyjały tam zastalisia, ci nie — ja, na žal, dakładna skazać nie mahu.
* * *
Daviedka «NN»: Tamara Minkievič (naradziłasia ŭ 1944 hodzie, žyvie ŭ Minsku. Tamara prafiesijny chimik-navukoviec. Bolš za paŭstahodździa pracavała ŭ Instytucie ahulnaj i niearhaničnaj chimii Nacyjanalnaj akademii navuk Biełarusi.
