«Baćka nie adrazu raspaznaŭ, chto taki Łukašenka». Dačka Juryja Zacharanki pra zdradu siabroŭ, praces Haraŭskaha. I pra bol žyćcia
Alena Zacharanka, dačka źnikłaha eks-ministra ŭnutranych spraŭ Juryja Zacharanki, žyvie za miažoj 23 hady. Bol za baćku nie sunimajecca. Jana zhadvaje pra adnosiny ŭ siamji: «Maci pieršaj sadziłasia ŭ mašynu, bo ličyła, što ŭ joj moža być vybuchoŭka». U vialikim intervju «Našaj Nivie» Alena dzielicca ŭspaminami pra pieražytaje, raskazvaje, jak skłaŭsia jaje los, i razvažaje pra sud nad byłym śpiecnazaŭcam Haraŭskim, jaki ŭdzielničaŭ u vykradańni jaje baćki.
Alena Zacharanka. Fota: dw.com
«My žyviom nie svaim žyćciom»
Alena Zacharanka z małodšaj siastroj, maci i synam pakinuli Biełaruś 4 lipienia 2000 hoda. Jana kaža, što vypravilisia ŭ Niamieččynu, kab raskazać pra biasčynstvy režymu Łukašenki. A taksama tamu, što na radzimie byli nieabaronienymi.
«My zastalisia adny biez mahčymaści adšukać baćku», — raskazvaje Alena Zacharanka.
Rodnyja źnikłaha, jak tady ličyli, Juryja Zacharanki na čužynie mierkavali pieračakać stan niapeŭnaści. Zastavacca tam nadoŭha nie źbiralisia i navat mieli kvitki nazad.
Jany spadziavalisia, što jon utrymlivajecca ŭ turmie KDB, a im naŭmysna nie paviedamlajuć pra toje. Vieryć u najhoršaje admaŭlalisia. Sproby vyśvietlić los muža i baćki nie davali plonu.
Pa słovach Aleny, u zamiežžy joj stała viadoma, što na radzimie suprać jaje raspačataja kryminalnaja sprava za dyskredytacyju Respubliki Biełaruś. Pakarańnie pavodle inkryminavanaha artykuła praduhledžvała da 5 hadoŭ źniavoleńnia. Heta akaličnaść źmianiła płany ab viartańni. Tak siamja Zacharanki zastałasia ŭ emihracyi.
Alena Zacharanka z synam Kiryłam u pieršyja hady emihracyi. Fota: archiŭ Aleny Zacharanki, jaki byŭ apublikavany «Radyjo Svaboda»
«Samaje strašnaje pakarańnie dla čałavieka — stan nieviadomaści, — havoryć Alena. — Ludzi, jakija vymušana vyjazdžajuć za miažu, pakutujuć zaŭsiody. Nastalhija vielmi ciažka pieranosicca. My pastajanna žyviom ź vieraj, što vierniemsia niekali na radzimu. Adnak minuła stolki hadoŭ, a situacyja tolki horšaje».
Alena dobra havoryć pa-niamiecku, robić pradaŭcom u kramie, u volny čas hraje na pijaninie, chodzić u carkvu. Jaje małodšaja siastra Julija na čužynie naradziła syna.
Spakojnym žyćcio ŭ emihracyi Alena nazvać nie moža. Jana choča viarnucca ŭ Biełaruś, ale nie viedaje, što budzie adčuvać na radzimie, dzie ŭsio źviazana z trahiedyjaj jaje siamji. Toje, što režym zrabiŭ z baćkam, złamała ich žyćcio.
«Ciapier my žyviom nie svaim žyćciom, — tłumačyć Alena. — My nie zmahli stać tymi, kim chacieli. Naš bol pieraškadžaje nam žyć. Na ŭsio, što adbyvajecca navokał, ja hladžu praz pryzmu svajho minułaha. Maje dumki zaŭždy siahajuć u toj čas, kali byŭ zabity tata».
Alena choča adviedać mahiły svaich blizkich i vybačycca, što stolki hadoŭ nie była ŭ ich. Jana dakaraje siabie, što nie zmahła pachavać svaju babulu, baćkavu maci — Uljanu Ryhoraŭnu. Na videa bačyła, jak nieśli jaje trunu.
«Jana prasiła pryjechać, kab nas abniać, i štoraz paŭtarała: «Pryjedź chacia b na siekundačku». Hetyja słovy prachodzili praź mianie ciaham 17 hadoŭ. Izalacyja ad našych abaviazkaŭ — samaje ciažkoje ŭ emihracyi».
«Kali tata vychodziŭ z domu, my jamu zvanili kožnyja 10 chvilin»
Juryj Zacharanka byŭ u kamandzie Łukašenki, kali toj u 1994 hodzie bałatavaŭsia ŭ prezidenty. Paźniej staŭ ministram unutranych spraŭ, jamu było prysvojena zvańnie hienierał-majora. Kiraŭnikom siłavoha viedamstva Zacharanka prabyŭ da kastryčnika 1995 hoda.
Za čas znachodžańnia na ministerskaj pasadzie supracoŭniki milicyi źbili deputataŭ Viarchoŭnaha Savieta, jakija abviaścili haładoŭku suprać abvieščanaha Łukašenkam refierendumu, a taksama razahnali strajk mietrapalitenaŭcaŭ.
Alena pryznajecca, što jaje baćka nie adrazu raspaznaŭ, chto taki Łukašenka. Ludzi-chamieleony ŭmieła źmianiajucca ŭ zaležnaści ad situacyi, padkreślivaje jana.
Zacharanka adznačaje, što prostyja ludzi vieryli Łukašenku, bo jon umieŭ havaryć na ich movie, viedaŭ, čaho im nie chapała.
«Takija ludzi ŭ zaležnaści ad situacyi pracujuć dobra dla vykanańnia svaich zadač», — ličyć jana.
Zacharanka adznačaje, što paśla Łukašenka navučyŭsia chavać svajo sapraŭdnaje abličča, ale jaje siamja viedaje, što jon ź siabie ŭjaŭlaje, bo sutyknulisia ź jaho sistemaj niepasredna.
Proźvišča «Łukašenka» ŭ Aleny źviazanaje z bolem, źvierstvam i nialudskaściu.
«A jašče sa stracham, — dadaje jana. — Jamu nie ŭłaścivyja spačuvańnie i spahada».
Jury Zacharanka i Alaksandr Łukašenka. 1994 hod. Fota: vytoki.net
Juryj Zacharanka staŭ adnym z zaŭvažnych apazicyjnych palitykaŭ. Byŭ siarod arhanizataraŭ I Kanhresu demakratyčnych siłaŭ, jaki prajšoŭ napiaredadni refierendumu 1996 hoda. Paźniej uznačalvaŭ kamitet pa biaśpiecy ŭ składzie «cieniavoha ŭrada».
47-hadovy Juryj Zacharanka byŭ vykradzieny 7 maja 1999 hoda.
«My viedali, što z tatam niešta zdarycca, ale jon nas supakojvaŭ, nie chacieŭ traŭmavać, — zhadvaje dačka palityka. — Tady ŭžo byli pieršyja sotavyja telefony i, kali tata vychodziŭ z domu, my jamu zvanili praktyčna kožnyja 10 chvilin. Usie byli duža napružanyja. Jamu telefanavali prostyja ludzi i zaścierahali, što jaho nie pakinuć u spakoi».
Rodnyja Zacharanki byli ŭpeŭnienyja, što jaho nie navažacca zabić, chiba kinuć u turmu.
«Tady jašče tolki paŭstavaŭ fašyzm, jaki my nazirajem ciapier», — adznačaje dačka palityka.
«Niekatoryja baćkavy siabry kazali, kab my ich nie turbavali»
Niezadoŭha da źniknieńnia, zhadvaje Alena Zacharanka, baćka naviedaŭ minski ofis ABSIE, dzie raskazvaŭ, što za im sočać supracoŭniki śpiecsłužby. Prasiŭ dapamohi blizkim u vypadku, kali ź im što zdarycca.
«Jon nie pajšoŭ u dziaržaŭnyja struktury pa dapamohu, bo viedaŭ, chto sočyć za im, jak akazałasia — hety byli zabojcy», — havoryć Zacharanka.
Jana kaža, što pamiž baćkami była mocnaja emacyjnaja suviaź. Maci pieršaj siadała ŭ mašynu, bo ličyła, što ŭ joj moža być padkładzienaja vybuchoŭka. Kali baćka spaŭ, praviarała, ci dychaje jon.
«Tata pra mamu kazaŭ: «Volha, ty moj samy vierny paplečnik i bajavaja adzinka», — zhadvaje Alena.
Volha Zacharanka z dačkoj Alenaj i ŭnukam Kiryłam. Fota: archiŭ Aleny Zacharanki, jaki byŭ apublikavany «Radyjo Svaboda»
Jana kaža, što suprać baćki była raspačata kryminalnaja sprava za toje, što jon niby vystupaŭ u Ministerstvie ŭnutranych spraŭ i zaklikaŭ supracoŭnikaŭ, kab jany nie vykonvali niezakonnych zahadaŭ. Davodziŭ im, što za toje buduć adkazvać.
«Jaho abvinavacili ŭ tym, što jon pieraškadžaŭ dziejnaści pravaachoŭnych orhanaŭ», — zhadvaje Alena.
Pavodle jaje, eks-ministru byłyja padnačalenyja prapanoŭvali dapamahčy va ŭciokach ź Biełarusi, ale jon admaŭlaŭsia. Kazaŭ, što ničoha złačynnaha nie zrabiŭ i budzie chadzić z hodna ŭźniataj hałavoju. Hetak jon baraniŭ zakonnaść u Biełarusi, havoryć Alena.
Jana pryznajecca: kali baćka źnik, to siamja akazalisia izalavanaja. Niekatoryja baćkavy siabry kazali, kab ich nie turbavali, inakš ź imi adbudziecca toje ž samaje. Dapamohi nie było ad kaho čakać.
«My pabačyli sapraŭdnaje abličča jaho i našaha atačeńnia. Jak ludzi mohuć zdradžvać», — adznačaje Alena Zacharanka.
Tym časam, kaža jana, režym rabiŭ zachady, kab hramadstva zasumniavałasia ŭ praŭdzivaści faktaŭ ab tym, što zdaryłasia z palitykami. Dziaržaŭnyja miedyi sprabavali zapeŭnić biełarusaŭ, što jany žyvyja i znachodziacca za miežami Biełarusi.
Rodnym Zacharanki davodziłasia navat nastojvać na abviaržeńni taho ŭ adnoj ź niamieckich haziet. Heta było ŭ 2001 hodzie.
«U haziecie źjaviŭsia artykuł, u jakim śćviardžałasia, što jość śviedki, jakija bačyli žyvym majho baćku i što jon ź siamjoj. Mama chadziła da redaktara hetaj haziety, i potym jon napisaŭ abviaržeńnie. Heta byŭ zakazny artykuł, kab tyja, chto cikavicca hetaj temaju, dumali, što palityki nie byli vykradzienyja, a źbiehli i žyvuć bieskłapotna», — raskazvaje Alena Zacharanka.
Jana kaža, što ŭłada dahetul starajecca nie zhadvać balučuju dla jaje temu vykradzienych, a zatym zabitych palitykaŭ. Režym robić vyhlad, što pracesu suprać Haraŭskaha niama. Śledčyja orhany abstrahujucca ad hetaj situacyi.
Akcyja pratestu ŭ hadavinu vykradańnia Viktara Hančara i Anatola Krasoŭskaha
U pieryjady hetak zvanaj libieralizacyi tema źnikłych palitykaŭ hublała aktualnaść i z časam pierastała ŭjaŭlać niebiaśpieku dla Łukašenki. U apazicyjnym asiarodździ pra ich los zhadvałasia pieravažna ŭ hadavinu vykradańnia. Praces Haraŭskaha aktualizavaŭ hetu temu.
«Ja abaviazanaja raskazać usim, što adbyvałasia ŭ Biełarusi ŭ kancy 1990-ch hadoŭ: pra achviaraŭ režymu, jak jany addavali žyćcio za praŭdu i budaŭnictva pravavoj dziaržavy», — davodzić Alena Zacharanka.
«Pavažaju, što robić ciapier Haraŭski…»
Praz čatyry miesiacy paśla taho, jak pierarvałasia suviaź rodnych ź Juryjem Zacharankam, była raspačataja kryminalnaja sprava pa fakcie jaho zabojstva pavodle artykuła «Naŭmysnaje zabojstva». Dniom raniej, 16 vieraśnia 1999 hoda, źnikli były vice-premjer Viktar Hančar i jahony siabra-biznesoviec Anatol Krasoŭski.
Za doŭhija hady aficyjnaje śledstva pa spravach źnikłych palitykaŭ tak nikudy i nie prasunułasia. Spravy prypyniali, zakryvali, raspačynali znoŭ. Juryja Zacharanku admaŭlalisia pryznać pamierłym.
Pa słovach Aleny Zacharanki, siamja zhubiła vieru ŭ toje, što Zacharanka žyvy paśla taho, jak stała viadoma pra rapart Mikałaja Łapacika. U im było nazvanaje imia zabojcy.
«Tady my zrazumieli, što heta infarmacyja surjoznaja. Z taho momantu ŭ nas nie było nadziei, što baćka žyvy», — adznačaje Alena.
Hienierał-major Mikałaj Łapacik. Fota: sacyjalnyja sietki
U 2000 hodzie načalnik hałoŭnaha ŭpraŭleńnia kryminalnaj milicyi MUS Mikałaj Łapacik napisaŭ ministru ŭnutranych spraŭ Uładzimiru Navumavu rapart, ź jakoha vynikała, što vykradańniem i zabojstvam palitykaŭ zajmałasia hrupa bajcoŭ 1-aj roty śpiecnazu, jakoj kiravaŭ pałkoŭnik milicyi Dźmitryj Paŭličenka. Jaho hrupu paśla taho stali nazyvać «eskadronam śmierci».
U raparcie vykazvałasia mierkavańnie, što zahad ab zabojstvie palitykaŭ sychodziŭ ad tahačasnaha pamočnika Łukašenki pa nacyjanalnaj biaśpiecy Viktara Šejmana. Ministr unutranych spraŭ Juryj Sivakoŭ zahadaŭ kiraŭniku śledčaha izalatara №1 Alehu Ałkajevu vydać Paŭličenku pistalet, jakim zabivali asudžanych da śmiarotnaha pakarańnia. Im i zabivali vykradzienych palitykaŭ.
Cieła Zacharanki było spalena ŭ krematoryi Paŭnočnych mohiłak Minska. Try hady tamu Juryj Haraŭski padčas sustrečy z Alenaj paviedamiŭ joj miesca, dzie byŭ vysypany prach baćki.
«U mianie jość arkušyk papiery, na jakim Haraŭski ŭłasnaruč namalavaŭ toje miesca», — adznačaje jana.
Juryj Haraŭski ŭ kapiušonie kala budynku kantanalnaha trybunała ŭ šviejcarskim Sankt-Halenie. Fota: «Novy čas»
Imia taho, chto stralaŭ u śpinu Juryju Zacharanku, Haraŭski taksama nazvaŭ. I jaho paŭtaryŭ u šviejcarskim sudzie.
«Heta hramadzianin Paŭličenka. Absalutna biezemacyjnaja, abyjakavaja da ŭsiaho asoba. U jakoj adsutničajuć choć jakija stanoŭčyja čałaviečyja jakaści», — kaža dačka Zacharanki.
Praces prachodziŭ u sudzie kantona Sankt-Halen. 28 vieraśnia pavinien być ahučany prysud.
Sud nad byłym udzielnikam «eskadronu śmierci» dla siamji Zacharanki vielmi važny. Jana šanuje toje, što robić ciapier Haraŭski. Jon raskazaŭ praŭdu ab apošnich hadzinach baćkavaha žyćcia.
«Ja viedała, kali tata byŭ vykradzieny, ale ja nie viedała, jak i kali jaho zabivali, — adznačaje Alena. — Apošnimi jaho słovami, jak śćviardžaje Haraŭski, byli «zrabicie heta chutka, biez bolu».
Tak vyhladaje ciapier Dźmitryj Paŭličenka. Jon zaklikaje «znachodzić i vykarčoŭvać» tych vajskoŭcaŭ, jakija ŭ žniŭni 2020-ha nie ŭdzielničali ŭ zadušeńni pratestaŭ. Skryn ź videa STB
Pavodle Zacharanki, na pracesie nie zhadvaŭsia Łukašenka. Ale jana ličyć, što heta jon staić za zabojstvam, što mienavita heta vynikaje z pakazańniaŭ Haraŭskaha.
Siłaviki, jakija zabivali ich, byli supracoŭnikami dziaržaŭnaha aparata, jaki niepasredna padnačalvaŭsia Łukašenku.
«Haraŭski vyhladaje absalutna padaŭlenym čałaviekam»
Toje, što Juryj Haraŭski kazaŭ na sudzie, nie było dla Aleny Zacharanki adkryćciom. Mnohaje z pačutaha jon užo apaviadaŭ joj u 2020 hodzie padčas asabistaj sustrečy.
Niekatoryja pakazańni padsudny źmianiŭ, zaŭvažaje jana. Naprykład, raniej Haraŭski kazaŭ, što jon padaŭ Paŭličenku pistalet, a ŭ sudzie zajaviŭ, što Paŭličenka sam uziaŭ jaho.
Juryj Haraŭski i Alena Zacharanka. Fota: skryn ź videa dw.com
«Vidać, hetak Haraŭski choča reabilitavać siabie, — miarkuje Alena. — Advieści ad siabie vinu, maŭlaŭ, jon tolki zatrymlivaŭ i nie viedaŭ pra toje, što dalej adbudziecca. Jamu, jak sałdatu, nieabchodna było vykanać zahad, a Paŭličenka z nabližanymi rabili svaje kryminalnyja spravy i nie infarmavali inšych udzielnikaŭ ab svaich namierach».
Zacharanka kaža, što za try hady Haraŭski duža źmianiŭsia. Ciapier heta «absalutna padaŭleny čałaviek, u jakoha niama budučyni, jaki płyvie pa ciačeńni svajho losu».
U sudzie Alena siadzieła za im i nie bačyła jaho tvaru, reakcyju na pytańni, žestykulacyju. Jana ŭjaŭlała, jak baćku zatrymlivali, kidali na ziamlu, i tady joj stanaviłasia błaha.
«Ja pačynała płakać i starałasia ŭtajmavać svaje dumki, bo inačaj nie dasiadzieła b da skančeńnia suda. Emacyjna b nie vytrymała. Duža ciažka było ŭvachodzić u minułaje», — raskazvaje dačka zabitaha palityka.
Jury Haraŭski vybačyŭsia pierad blizkimi i svajakami zabitych. Na sudzie tak treba zrabić, kab zaśviedčyć raskajvańnie i raźličvać na miakčejšaje pakarańnie.
Na dumku Aleny, z uzrostam, a pahatoŭ, kali čałaviek traplaje ŭ svabodnaje hramadstva, to mižvoli adbyvajecca pieraacenka kaštoŭnaściaŭ.
«Mahčyma, jamu stała bolš zrazumiełaja jaho vina za ŭdzieł u zabojstvie ludziej. Ciapier Haraŭski žyvie ŭ cyvilizavanym hramadstvie, dzie isnuje prava, zakon, ludzi viedajuć, što dziaržava ich abaronić, i bačyć roźnicu taho hramadstva, u jakim žyŭ raniej», — razvažaje Zacharanka.
Na jaje pohlad, sudovy praces nad Haraŭskim pakazalny dla aficeraŭ, jakija słužać Łukašenku.
Razhlad spravy byłoha ŭdzielnika «eskadronu śmierci» śviedčyć, što za vykanańnie złačynnych antyčałaviečnych zahadaŭ daviadziecca adkazvać.
Alena zaŭvažaje, što Haraŭski nie atrymaŭ palityčnaha prytułku ŭ Šviejcaryi, ale znachodzicca pad abaronaju dziaržavy, a heta aznačaje, što jon nie budzie ekstradziravany ŭ Biełaruś.
«Ja nie palityk»
Alena Zacharanka — vypusknica akademii MUS. U adnym ź intervju jana kazała ab tym, što «viedaje, što ŭvieś asabisty skład (milicyi. — NN), mužčyny, pavinny byli vyvučyć techniku źbićcia pratestoŭcaŭ, kab nie pakidać śladoŭ. Heta było jašče ŭ 90-ja. Tak praciahvałasia dziesiacihodździ. Sałdaty zambavanyja, jany bieź piarečańnia vykonvajuć luby zahad».
Dačka zabitaha palityka davodziła, što biesčałaviečnaje abychodžańnie ź ludźmi farmavałasia ŭvieś čas znachodžańnia pry ŭładzie Alaksandra Łukašenki. Paśla adstaŭki baćki piersanał prachodziŭ navučańnie ŭ haražach.
U hutarcy z «Našaj Nivaj» Zacharanka kaža, što trahiedyja jaje siamji i toje, što adbyvajecca ciapier u Biełarusi, — uzajemaźviazanyja padziei. Biespakaranaść režymu, kali jon tolki ŭmacoŭvaŭsia, dadała jamu bolš siłaŭ i jon stvaryŭ mahutnuju represiŭnuju mašynu.
Juryj Zacharanka (pasiaredzinie) na akcyi pratestu ŭ 1996 hodzie. Fota: belprauda.com
«Palityčnaja akcyja z zabojstvam taty była taksama skiravanaja na zapałochvańnie hramadstva. Kab kožny bajaŭsia, a raptam i ź im hetak ža raspraviacca, ci ź jaho blizkimi. Kab ludzi adčuvali siabie adzinokimi», — ličyć Alena Zacharanka.
Na jaje pohlad, kali b suśvietnaja hramadskaść, sami biełarusy nie byli pasiŭnymi i vyjšli z pratestam paśla adkryćcia praŭdy ab losie baćki, to ŭ Biełarusi nie było b ciapierašniaha teroru.
«Ja dapuskała, što supraćstajańnie z takoj despatyčnaj uładaj dabrom nie skončycca. Jana nikoli nie pryznaje, što prajhrała. Jana budzie zaŭždy źniščać tych, chto staić na ich darozie. Vychad z šarykami dy kvietkami na vulicy nie daść ničoha», — pierakananaja Alena Zacharanka.
Jana nie hatovaja prapanavać scenar, jak Biełarusi pazbavicca ad Łukašenki.
«Ja nie palityk, a asoba, paciarpiełaja ad hetaha režymu, — padsumoŭvaje Alena Zacharanka. — Heta ŭžo samim biełarusam vyrašać, jak zmahacca z takim strašnym despatam. Mahu tolki pažadać im siłaŭ i viery ŭ ščaśliviejšuju budučyniu».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆHladzicie taksama:
«Mašyna była na hłybini adnaho mietra». Jak u 2001 hodzie raskapali džyp Krasoŭskaha
