«U mianie za plačyma 12 hadoŭ pracy ŭ orhanach»: 20 niezaležnych naziralnikaŭ štodzionna dziažurać pad škołaj u Kamiennaj Horcy
Siaredniaja škoła №59 na vulicy Lidskaj na ŭskrainie Minska. 17:20, sierada. Na hanku ŭstanovy, a taksama na blizkich łavačkach stajać i siadziać dva dziasiatki čałaviek. Nie, jany nie pryjšli padavać dakumienty na vučobu dla svaich dziaciej i nie prosta tak vyleźli z kvatery pad sonca, kab parazmaŭlać z susiedziami. Heta niezaležnyja naziralniki.
Usich ich nie puścili na ŭčastki dla hałasavańnia (u škole ich adrazu čatyry), bo miescy jość tolki dla «svaich». Naziralnikaŭ ad BRSM, «Biełaj Rusi» i inšych sacyjalna-spartyŭnych partyj.
Rankam 4 žniŭnia dyrektarka škoły vyklikała patrebnych naziralnikaŭ — heta tyja samyja nastaŭniki hetaj škoły, a ŭsim inšym zabaraniła ŭvachod na terytoryju, navat u prybiralniu. Ale ludzi nie razychodziacca. Navat u takich niespryjalnych abstavinach jany praciahvajuć rabić svaju rabotu.
Choć ličyć ciažka: pry škole pracuje basiejn, i składana zrazumieć, ci čałaviek idzie prahałasavać daterminova, ci papłavać. Davodzicca pytacca ŭ ludziej, kudy jany iduć.
Heta samaje serca Kamiennaj Horki, adnaho z najbolš śpiecyfičnych rajonaŭ Minska. Tut adzin za adnym ščylna natykanyja šmatpaviarchoviki, zusim mała zielaniny, zatoje šmat ludziej. Kvatery na Kamiennaj Horcy atrymlivali lhotniki: šmatdzietnyja siemji, supracoŭniki dziaržaŭnych orhanaŭ. Heta padobna da horada ŭ horadzie.
Naziralniki chutka samaarhanizavalisia: skłali hrafik dziažurstvaŭ, ale pad viečar usio adno źbirajucca dziasiatki čałaviek — padtrymać. U pieršy dzień tolki adna staršynia vybarčych kamisij z čatyroch dazvoliła aznajomicca z pratakołam za dzień, astatnija daznajucca praz vybarcaŭ, a dyrektarka Natalla Čuchmanava vyklikała na naziralnikaŭ milicyju. Tolki siłaviki zmahli vycisnuć ich za miežy ŭstanovy.
Natalla Čuchmanava raniej uznačalvała ŭpraŭleńnie ideałahičnaj raboty Savieckaha rajona Minska, a ciapier pracuje dyrektarkaj škoły
Nazaŭtra hetyja ludzi znoŭ sabralisia. Choć ščyra pryznajucca, što było strašna. Heta nie prapalenaja aryštami i sutkami partyjnaja apazicyja. Hetyja ludzi robiać pieršyja kroki ŭ palityčnym žyćci. Tamu tak šmat rasčaravańniaŭ i tak mnoha naiŭnaści dla ludziej, jakija daŭno «ŭ temie».
Tut ža prafsajuzny dziejač i aktyvist BNF Siarhiej Antusievič. Raniej jon žyŭ u Hrodnie, ale hadoŭ piać jak pierajechaŭ u Minsk. U palityčnych kampanijach udzielničaje ŭžo bolš za dvaccać hadoŭ, byŭ deputatam miascovaha savieta. Kaža, što nikoli jašče raniej nie bačyŭ takoj ludskoj aktyŭnaści, jak i nikoli nie bačyŭ takoha biescyrymonnaha chamstva z boku pradstaŭnikoŭ kamisij.
«Naša Niva» paznajomiłasia ź niekatorymi naziralnikami, što stajać pad ścienami škoły.
Pstryčkaj staŭ karanavirus
«Mnie 45 hadoŭ. Da 28 hadoŭ ja hulała, potym naradžała dziaciej, potym ich hadavała, potym pracavała jak koń, bo dziaciej u mianie čaćviora. My z mužam byli indyvidualnymi pradprymalnikami, ciapier zakryli ŭsio», — pačynaje svoj apovied Taćciana Rabcevič.
«Sioleta zdaryŭsia karanavirus, u mianie źjaviŭsia volny čas. Ja čytała naviny pra pandemiju, usio adsočvała. Dziaciej nie puskała ŭ škołu, starejšaja taksama amal nie chadziła ŭ kaledž. Ja stała adsočvać sacyjalnyja sietki, daviedałasia, što takoje telehram. I mnie ciapier vielmi soramna, što ja była takoj nastolki hłyboka staražytnaj: ja nie viedała, što ŭ nas u krainie źnik Zacharanka.
Potym ja ŭžo ŭspomniła, jak u 2010-m siabroŭki klikali mianie na Płošču. U mianie byli maleńkija dzieci, ja była ciažarnaja dvojniaj, tamu adkazała «nie». I mnie kazali, što praz takich, jak ja, u nas u krainie ŭsio mienavita tak. I ciapier ja toje samaje kažu svaim znajomym. Sioleta ja vielmi mocna va ŭsio ŭklučyłasia. Mianie padtrymlivajuć siabry, muž, dzieci.
Pstryčkaj stała staŭleńnie našaha ŭrada da karanavirusa. Što b nas ni zdaryłasia ŭ krainie, my zaŭsiody zastaniemsia tolki sami z saboj, nichto nam ni ŭ čym nie dapamoža. Viadoma, za nas nichto nie pavinien ničoha rabić, ale niejkaja padtrymka ad dziaržavy pavinna być. U nas ža 26 hadoŭ nie było vajny, ale dzie zołatavalutnyja zapasy?
Za kandydataŭ podpisy nie źbirała, ale kožnuju niadzielu ja była na Kamaroŭcy na pikiecie, chacia ŭžo daŭno za ŭsich raśpisałasia. Kožnuju niadzielu, jak «ojčanaš», tam była. I na vialikich pikietach za Cichanoŭskuju była na Banhałory.
Heta vialikaja pamyłka ŭłady — sahnać usich za ramki. Na ŭvachodzie ŭbačyła trochnožnuju kamieru, ja ź joj pavitałasia. Usie tvary źniatyja.
Vyrašyła, što budu nazirać. Ja sabrała podpisy hramadzian, amal uvieś dom naš «za». Vyjšła na vulicu pakuryć, sabrała 20 podpisaŭ, heta ŭvohule nie prablema.
U mianie ŭ škole vučacca dzieci. Ja nie bajusia. Niachaj mianie bajacca. Maje dzieci zajmajucca tut futbołam, kali prachodziać niejkija turniry, to zdajuć pa 150 rubloŭ z kožnaj kamandy. Kudy iduć hrošy, niezrazumieła. Vielmi šmat paboraŭ: to na adno, to na inšaje. Adnaznačna da mianie pryjduć z pravierkaj, ale niachaj jany tak žyvuć, jak ja žyvu».
«Ja nie mahu zrazumieć, što imi ruchaje»
Małady čałaviek nazyvajecca Alaksiejem Masłoŭskim, raskazvaje, dzie pracuje, ale potym usio ž prosić nie paznačać miesca pracy, prosić padpisać prosta «student». Chacia i tut pieražyvaje, što jaho mohuć vyklučyć z VNU.
«Jak hramadzianin Biełarusi, zaŭsiody cikaviŭsia palitykaj, pravodžu analiz situacyi. Ja razumieŭ, što tut u nas usio daviedziena da absurdu. Ale nadziejaŭ na źmieny nie było, bo mnie zdavałasia, što ŭ nas usio pasiŭna adbyvajecca.
Tolki ŭ apošni momant u mianie źjaviłasia natchnieńnie, kali ja pabačyŭ aktyŭnaść ludziej. Pa zakliku štaba Cichanoŭskaj ja zrazumieŭ, što treba chacia b pasprabavać svaje siły ŭ naziralnikach. U kaardynataraŭ «Sumlennych ludziej» pa Frunzienskim rajonie ja daviedaŭsia, jak heta ŭsio adbyvajecca.
U vajbier-čacie źviarnuŭsia da susiedziaŭ z prośbaj padpisacca za mianie. Na heta atrymaŭ prosta škvał paviedamleńniaŭ, usie byli hatovyja padpisacca. Heta było pytańnie chvilinaŭ tryccaci, tolki što pa leśvicy davodziłasia chutka biehać. Ja rychtavaŭsia, nastrojvaŭsia, razumieŭ, što šmat što budzie niepravamierna, čakaŭ rasčaravańniaŭ, ale kali ja pryjšoŭ siudy i ŭbačyŭ, to byŭ maralna źniščany. Maje čakańni kiepskaha byli pamnožanyja na sto. Ja navat nie ŭjaŭlaŭ, što takoje mahčyma. Ludzi [členy vybarčaj kamisii] tabie chłusiać, razumiejuć, što chłusiać, ale navat nie apuskajuć vočy. Hladziać na nas z uchmyłkaj, maŭlaŭ, durni sabralisia.
My pišam skarhi, zajavy. Ja kažu, što ŭ lubym razie vam daviadziecca adkazać. Tady ja baču, što jany pačynajuć pałochacca, chavajuć bejdžyki, nie pradstaŭlajucca. Jany razumiejuć, što parušajuć zakon, ale ja nie mahu zrazumieć, što imi ruchaje».
«Ja prosta chaču bačyć, jak ličacca hałasy»
Tvar Alaksandra Kučynskaha padajecca znajomym. Tak i jość, raniej sustrakaŭsia ź im na festach chatnich pivavaraŭ. Vy b pakaštavali jahonuju miedavuchu z parečkami i ananasam, jakaja heta smakata! Alaksandr vyjhraŭ apošni fest, tam treba było zvaryć piva ŭ niamieckim style «hoze» — heta kisła-salony hatunak. U žyćci Alaksandr dyrektar u kampanii, jakaja pracuje ŭ śfiery biaśpieki. Na pracy ŭziaŭ admysłova adpačynak, kab panazirać za vybarami.
«Da hetaha hoda ja byŭ absalutna apalityčnym čałaviekam, tym bolš u mianie za plačyma 12 hadoŭ dośviedu pracy ŭ orhanach. Mnie zachaciełasia panazirać za sumlennymi vybarami, voś i ŭsio. Ja pahladzieŭ šmat rolikaŭ i zadumaŭsia, ci praŭda toje, što tam kažuć, ci sapraŭdy vybary tak prachodziać, ci ich falsifikujuć.
Ja nie źbirajusia ni za kaho ahitavać, mnie cikava bačyć praces znutry. Kali ŭ Alaksandra Ryhoraviča budzie 95%, to ja nie suprać. Ale pastaŭcie naziralnikaŭ i pakažycie im hetyja biuleteni.
Mianie začapiła fraza Lidzii Jarmošynaj: «Nie leźcie ŭ naš aharod». Heta byŭ adnym z klučavych momantaŭ. Čyj aharod? Ja prosta chaču bačyć, jak ličacca hałasy.
Jak možna zastacca siadzieć doma i słuchać, što BT kaža pra adnaho kandydata? Karcina pavinna być poŭnaj. Ja nie vieru ŭ 97% i 3%, ale kali hramadzianie Biełarusi bolš nie chočuć bačyć hetaha čałavieka svaim prezidentam, to ŭsio pavinna być całkam hałosna. Nie pavinna być dvajnych farmulovak, traktavańniaŭ, hetych viłaŭ. Čamu nam nie dazvolać znachodzicca prosta la ŭčastka?
Lišnija ludzi? Ale ž usie chodziać u kramy, i tam karanavirus nie zaminaje. Zaprasicie na sumlenny padlik hałasoŭ choć adnaho ź niezaležnych naziralnikaŭ. Dajcie ŭbačyć hetyja biuleteni!
Naziralniki siadziać na łaŭkach la škoły, chiba heta narmalna? Ja 25-y ŭ śpisie, ja zadaju pytańnie, kolki čakać? Nastupnych vybaraŭ čakać? U čym prablema zaprasić usich naziralnikaŭ na apiačatvańnie skrynki, pakažycie, što ŭsio dobra. Čamu milicyja advozić naziralnikaŭ na niejkija vusnyja dopyty?
U 1994 hodzie, zdajecca, hałasavaŭ za Łukašenku, mnie baćki tak paraili. Ja tady jašče nie dumaŭ asabliva, jakaja roźnica ŭ 18 hadoŭ, chto budzie prezidentam — aby vajny nie było. Kali mama daviedałasia, što ja budu naziralnikam, to pačała kazać «jak tak». A ja chaču prosta, kab usio było prazrysta».
«Za mianie padpisvalisia ŭ domie Śledčaha kamiteta»
Aksana Tkačuk. Fota z fejsbuka
Aksana Tkačuk dastatkova viadomy ŭ Minsku psichołah. Jana taksama vyrašyła stać naziralnikam sioleta, viadzie strymy z terytoryi škoły.
«U mianie taki ŭzrost, jaki blizicca da stałaha. Ja chaču reštu žyćcia pravieści ŭ svabodnaj krainie, dzie mahu raźvivacca, dzie majo dzicio moža raźvivacca, dzie ŭ mianie jość prava hołasa, dzie mahu pisać, što chaču. Ja nie chaču žyć u strachu. U pieršy dzień vybaraŭ vyklikali dva narady milicyi, nas vyciskali z terytoryi škoły. Ščyra, było strašna, kali ja pryjšła damoŭ, to rabiła ŭkoł ad cisku. My dumali, što heta «naš» narad, jaki my vyklikali na parušeńni, ale hetuju milicyju vyklikała dyrektarka.
Ja pajšła ŭ naziralniki pa pryncypie «chto, kali nie ja». U mianie vielmi aktyŭnaja žyćciovaja pazicyja, a ciapier i hramadzianskaja. U mianie šmat padpisčykaŭ u fejsbuku, ja dla ich niejki aŭtarytet jak psichołah. I ja nie mahu hetym nie skarystacca, bo viedaju, što mianie buduć šmat čytać.
Za majo vyłučeńnie ŭ naziralniki padpisvalisia navat žychary doma, dzie ja kupiła kvateru. Tolki potym daviedałasia, što heta słužbovy dom supracoŭnikaŭ Śledčaha kamiteta. Šmat ludziej pisała mnie i ŭ asabistyja, i ŭ vajbier».
***
Za piatnaccać chvilin da aficyjnaha zakryćcia ŭčastku sa škoły vychodzić čałaviek, jaki pytajecca, ci jość jašče achvotnyja prahałasavać. Usie maŭčać, čałaviek sychodzić i zamykaje na kluč dźviery. Litaralna praz paru chvilin da škoły lacić maładaja žančyna, jakaja, pa joj dobra vidać, čamuści vielmi imknułasia prahałasavać mienavita ciapier. Jana hrukaje ŭ dźviery raz, razvaročvajecca i sychodzić, viartajecca, znoŭ hrukaje, ale tak nichto i nie adčyniaje.
Staršyni vybarčych kamisij maŭčać, telefony nie zdymajuć. U hety dzień uvohule nichto nie daŭ aznajomicca z pratakołami, kab daviedacca, kolki ž ludziej aficyjna prahałasavała. Chvilin dvaccać naziralniki jašče sprabujuć dabicca ličbaŭ, ale potym vyrašajuć syści, tym bolš užo i mašyna milicyi pobač.
«Chočacca dažyć da 9-ha jašče», — kaža adna z naziralnic.
