«Hańba. Znać vas nie chaču paśla hetaha», — były milicyjant z Hancavičaŭ aburany dziejańniami pravaachoŭnikaŭ
Siarhiej Sidarevič, fota z asabistaha archivu hieroja
20 červienia ŭ Hancavičach u centry horadu adbylisia žorstkija zatrymańni. Videa, dzie milicyjant pryciskaje kalenam hałavu čałavieka, vyklikała rozhałas u sacyjalnych sietkach. Dvuch žurnalistaŭ vydańnia «Hancavicki čas», jakija viali žyvy efir, zatrymali. Jany kažuć, što ich źbivali.
Radyjo Svaboda pahavaryła z byłym supracoŭnikam Hancavickaha RAUS Siarhiejem Sidarevičam ab pracy ŭ biełaruskaj milicyi. «Hańba. Znać vas bolš nie chaču», — pakinuŭ Siarhiej taki kamentar pad videa z akcyi i zatrymańnia ŭ sacyjalnaj sietcy «Ŭkantakcie».
Siarhiej kaža, što pačynaŭ słužyć u Baranavičach u trecim asobnym pałku patrulna-pastavoj słužby milicyi. U 2011-m pieravioŭsia ŭ rodnyja Hancavičy i pracavaŭ tam da 5 sakavika 2016 hodu.
«Niaŭžo mirnyja ludzi zasłuhoŭvajuć, kab ź imi abychodzilisia jak sa złačyncami?»
Mnie było maksymalna składana hladzieć hetaje videa. Mianie dobra viedajuć tam, ja kala troch hadoŭ adpracavaŭ u adździele. Ja hetych ludziej viedaju asabista, pracavaŭ ź imi. Voś hety supracoŭnik, jaki cisnuŭ kalenam na hałavu, jaki staŭ znakamitaściu ŭžo, — ja byŭ u jaho śviedkam na viasielli.
Ja ŭ šoku. Hladzieŭ videa razam sa svajoj siamjoj, ale pakinuŭ siamju, pajechaŭ pakatacca pa horadzie, kab prosta supakoicca.
Jany nia mieli anijakaha prava tak rabić. Nia mieli jany prava čapać ludziej, krucić. Nijakaha niepadparadkavańnia nie było, što jany ciapier tam składajuć pratakoły pavodle 23.4 (Art. 23.4 KaAP — «Niepadparadkavańnie zakonnym patrabavańniam słužbovaj asoby». — RS). U artykule dakładna napisana: «Niepadparadkavańnie zakonnym patrabavańniam». A jakija tam byli zakonnyja patrabavańni? «Razyścisia»? Prabačcie, ludzi nia mohuć stajać na płoščy? Nie było ž anijakaha mitynhu, plakataŭ, prosta ludzi stajali. Niaŭžo mirnyja ludzi zasłuhoŭvajuć, kab ź imi abychodzilisia jak sa złačyncami? Ja ŭ šoku byŭ, kali pabačyŭ. Mnie strašna ŭśviedamlać. Ja hetych ludziej prosta vykraśliŭ z svajho žyćcia.
Mnie ščyra škada ichnych rodnych, žonak, svajakoŭ. Sapraŭdy škada. Ja ŭžo pahladzieŭ u svaim VK — ich žonki pavydalali svaje staronki, dyk ujavicie, što tam adbyvajecca, heta ž mały horad.
«Prosta lipavy administracyjny materyjał»
Ja sychodziŭ (ź milicyi. — RS) tak, što ŭvieś horad pra heta viedaŭ. Iznoŭ ža było niezakonnaje zatrymańnie. Zatrymali dziaŭčynu, nibyta na apytańnie, nibyta jana śviedka bojki ŭ kaviarni. Bojka była na vulicy, jana była ŭ kaviarni. Jaje zatrymlivajuć, užyvajuć da jaje fizyčnuju siłu. Ja na toj momant pracavaŭ pamočnikam dziažurnaha RAUS. U mianie byli ŭsie žurnały. Dyk voś supracoŭniki nie zapisali ŭžyvańnia fizyčnaj siły.
Dziaŭčynu pratrymali ŭ adździele vosiem hadzin, choć zakonna možna try. Na jaje skłali dva pratakoły — pavodle art. 17.3 «Źjaŭleńnie ŭ hramadzkim miescy ŭ niećviarozym stanie» i 17.1 «Niecenzurnaja łajanka ŭ hramadzkim miescy». Dziaŭčyna była ćviarozaja i nivodnaha maciernaha słova nie skazała. Jana tady vučyłasia na 4-m kursie niejkaha pedahahičnaha kaledžu, nastaŭnicaj pracuje.
Jana vyjšła ŭsia ŭ ślazach, prachodziła kala dziažurki, ja jaje spyniŭ, spytaŭ, što adbyłosia. Daŭ joj numar telefona svajho, my sustrelisia i napisali dźvie zajavy ŭ sud, abskardzili hetyja pratakoły i zajavu asobna napisali ŭ prakuraturu, na ŭsie parušeńni — i ŭžyvańnie siły, i što jaje trymali 8 hadzin.
Ja adziny ŭ formie prychodziŭ da jaje na sud z boku abarony, išoŭ suprać kiraŭnictva adździełu. U vyniku my jaje adstajali, choć nichto ŭ heta nia vieryŭ. Navat mianie apytvaŭ pamočnik prakurora i kazaŭ «Siarhiej, ciabie ž źjaduć u hetym adździele». Ja skazaŭ: «Mnie plavać, ja jaje abaraniu i zvalniajusia».
Pa 17.3 u nas było pasiedžańnie, ja pytajusia: «A dzie ty ałkont uziaŭ»? Supracoŭnik skłaŭ pratakoł, dzie pakazaŭ 2,2—2,4 pramile alkaholu, a samoj pracedury nichto nie pravodziŭ. Hetaja dziaŭčyna nikudy nia dychała. Prosta lipavy administracyjny materyjał. Toje ž samaje i pa 17.1, jana nivodnaha maciernaha słova nie skazała, a supracoŭniki kryčali na jaje matam, vušy ŭ trubačku zhortvalisia, a pratakoł skłali na jaje.
U sudzie ja spytaŭsia: čamu vy jaje nie advieźli na aśviedčańnie ŭ pryjomny pakoj? Sudździa zadaje takoje ž pytańnie: «Vy brali ałkont u dziažurnaj častcy?» Kažuć: «Tak». Ja kažu: «Nie, nia brali, spytajcie ŭ dziaŭčyny: ci prachodziła jana aśviedčańnie, ci davali joj raśpisvacca ŭ pratakołach?». Nie, nichto nie davaŭ. Sudździa pryniaŭ rašeńnie skasavać pastanovu i dziaŭčynu nie karać.
Na hetym sudzie paŭadździełu prysutničała. A praź niekalki dzion było pasiedžańnie pa artykule 17.1, dyk my ŭžo pryjšli ŭdvaich, bolš nikoha nie było. Ja kazaŭ na sudzie: «Vaźmicie kamery videanazirańnia. Tak, tam huku niama, ale vidać ža, što dziaŭčyna siadzieła i płakała, a na jaje kryčali».
«Što, znajšoŭ plečy, šyrejšyja za maje?»
Paśla hetaha epizodu za dva miesiacy na mianie zaviali 8 słužbovych pravierak. Dastatkova try pakarańni na praciahu hodu, kab zvolnić supracoŭnika za systematyčnaje parušeńnie dyscyplinarnaha statutu. A na mianie ich zaviali vosiem.
Ja prychodžu na źmienu, a na mianie «słužebka» zaviedzienaja namieśnikam načalnika RAUS, maŭlaŭ u mianie «brudny pistalet». U mianie ŭ dziažurcy dostup da zbrojnaha pakoju, ja adčyniaju, moj pistalet staić čysty, a jahony pobač brudny. Ja heta ŭsio fatahrafuju, kab adbicca ad toj «słužebki», kab mianie nie pakarali.
A kali ja prynosiŭ zajavy na zvalnieńnie, ich prosta razryvali, chacieli mianie zvolnić tolki pa artykule.
Mnie pašancavała: ja zajmaŭsia sportam, udzielničaŭ u spabornictvach u vobłaści. I mnie adzin ź bieraściejskich načalnikaŭ dapamoh zvolnicca «sa zhody bakoŭ».
Ja pryjšoŭ da načalnika z rapartam, toj siadzić złosny-złosny i kaža frazu, jakuju ja na ŭsio žyćcio zapomniŭ: «Što, znajšoŭ plečy, šyrejšyja za maje?». Ja kažu: «Daviałosia, znajšoŭ». Treciaha sakavika 2016 hodu ja syšoŭ z orhanaŭ.
«Mahčymaść admovicca vykonvać zahad adnaznačna jość»
Mnie «ŬKantakcie» šmat chto piša: što heta za ludzi (pra milicyjantaŭ. — RS)? U mianie niama apraŭdańniaŭ i niama navat dumak, kab chacia b niejak sfarmulavać, što ŭ ich hałovach adbyvajecca. Ludzi ž nie złačyncy, nie zrabili ničoha kiepskaha, niečyja baćki. Nia viedaju, čym kirujecca toj ža supracoŭnik DPS, jaki dušyŭ čałavieka kalenam. Uvohule nie razumieju.
Hetyja ludzi nie mahli fizyčnuju padrychtoŭku zdać: elementarnyja narmatyvy dla supracoŭnika, kštałtu — padciahnucca 10 razoŭ. Ale ź jakim ahniom u vačach jany krucili ludziej! Iznoŭ samaśćvierdžańnie, niama ŭ mianie inšaha tłumačeńnia. I ŭpeŭnienaść u biespakaranaści. Bo ludzi nia skardziacca. Ale ja ž zmoh adstajać hetuju dziaŭčynu!
Mahčymaść admovicca vykonvać zahad adnaznačna jość. I ničoha krytyčnaha praz heta ŭ supracoŭnika nia budzie. Zaviaduć słužbovuju pravierku, mahčyma. Kali i zaviaduć, to budzie ŭziataje tłumačeńnie, u jakim jon śmieła moža pakazać, što zahad zaviedama niezakonny, što ja nie abaviazany zatrymlivać ludziej, jakija nie parušyli zakon. I navat nia maju prava hetaha rabić. Jość niekalki artykułaŭ Zakonu ab orhanach unutranych spravaŭ — ad 26-ha artykuła pa 29-y. Jany apisvajuć, kali supracoŭniki mohuć užyvać fizyčnuju siłu, specyjalnyja srodki, zbroju.
Vaźmicie tuju ž sytuacyju ŭ Maładečnie, kali milicyjant dastaŭ pistalet. Jon nia mieŭ prava. I vam kožny vajskoviec, kožny supracoŭnik skaža, što z kabury nikoli pistalet prosta tak nia vypadzie. Kabura skanstrujavanaja takim čynam, što pistalet nia vypadzie, navat kali ciabie pavalili na ziamlu. Dumaju, jon spužaŭsia, dastaŭ zbroju, kab napałochać ludziej, i heta najhrubiejšaje parušeńnie ź jahonaha boku.
«Mnie strašna ŭjavić, što ciapier tam adbyvajecca za ścienami hetych adździełaŭ
Hetaja systema zhniła znutry. Źmiena ŭłady, kiraŭnictva krainy — heta samaje asnoŭnaje, što treba zrabić, kab jaje źmianić. MUS skača pad dudku Łukašenki. Šunievič (były ministar unutranych spravaŭ. — RS) byŭ prosta levaj rukoj. Tolki źmiena ŭłady i pierahlad administracyjnaj praktyki.
Treba prybirać pałačnuju systemu. Supracoŭniku DAI adkazny pa UUS adkryta kaža: «Tabie treba siońnia try pratakoły za pierachod u nienaležnym miescy, za remień biaśpieki — stolki i stolki, za pieravyšeńnie — stolki i stolki». Tamu i atrymlivajecca, što ty trochi pieravysiŭ, a ŭ ciabie miortvaj chvatkaj učepiacca, bo treba aštrafavać. Kali jon (milicyjant. — RS) nie aštrafuje, nie nabiare hetych pratakołaŭ, jon uviečary pryjedzie ŭ adździeł, a ŭ jaho nia prymuć zbroju i jon pajedzie dalej dapracoŭvać, šukać achviaraŭ. Treba prybirać pałačnuju systemu, kab asnoŭnym było nie pakarać hramadzian, a sprafilaktavać, patłumačyć.
Vy ŭjavicie, jak mianiajecca psychika čałavieka, nakolki jon robicca biespryncypovym, biesčałaviečnym, kali jon pačynaje štodzionna pierastupać cieraź siabie, zapluščvać vočy na čałaviečyja prośby, słovy i pradukavać hetyja pratakoły? Bo jon usiaho tolki choča dachaty pryjechać uviečary, da siamji. Nie a druhoj-treciaj hadzinie nočy, a chacia b a dziaviataj. Hod-dva čałaviek pracuje ŭ takim režymie, i jon robicca mašynaj, hatovaj na zahad łamać ludziej prosta tak.
I jašče — jak «tonka» pabudavanaja systema. Kali chłopiec vučycca 5 hadoŭ u Akademii MUS, jon abaviazany paśla 5 hadoŭ adpracavać. Kali raptam jon zvolnicca raniej, jamu treba vypłacić vializnuju sumu hrošaj — i za žytło, i za navučańnie, i za abmundziravańnie. I ludzi traplajuć u sytuacyju, kali jany vymušanyja pracavać i zapluščvać vočy na ŭsio — i na ździeki kiraŭnictva, i na ŭsio inšaje. Jany vymušanyja zastavacca, bo razumiejuć, što kali zvolniacca ci ich zvolniać, źjavicca finansavaja biezdań, jakuju treba niejak zakryvać.
Pahladzicie, chto ŭ AMAP. 20—22-hadovyja chłopcy, jakim jašče treba pabicca, kahości pakrucić, pałamać, samaśćvierdzicca. A kali im dajuć voś hetuju ŭładu, kali ich prykryvajuć pahony, ich «kryšuje» sama systema, kali bolšaść ź ich peŭnyja, što ŭsio zastaniecca dla ich biespakaranym, — tak i adbyvajecca.
Jany jašče nie ŭśviedamlajuć taho, što robiać. Maładniak, jaki tolki adsłužyŭ. Paŭtara hoda ich dresujuć u vojsku vykonvać lubyja zahady. I ŭ AMAP jany hetaksama vykonvajuć tyja zahady, navat nie dajučy sabie spravy, što zahad niezakonny. Jany, jak viernyja sabaki z pałymianymi vačyma, čakajuć, kali kinuć kostku. Kinuli — i jany pabiehli krucić, łamać. Heta ludzi, psychalahična padrychtavanyja vykonvać takija zahady, nie zadumvajučysia, što mirnyja ludzi nie stvarajuć anijakaj pahrozy.
Zarobki ŭ milicyi blizkija da siaredniaha pa Biełarusi, jaki pryniata nazyvać.Dumaju, ciapier siaržancki skład atrymlivaje 800—1000 rubloŭ. Aficery, učastkovyja ź pierapracoŭkami 1300 mohuć atrymać.
Całkam niama času na asabistaje žyćcio, na siabie. Voś, naprykład, mnie treba ŭ svoj vychodny ŭ Miensk u spravach. Ale kab pakinuć svoj harnizon, heta značyć prosta vyjechać za miežy svajho rajonu, treba napiaredadni pisać rapart na vyjezd. I rapart pavinien padpisać načalnik. A kali ty nie daspadoby svajmu kiraŭnictvu i načalnik jaho nie padpiša, ty nia maješ prava ŭ asabisty vychodny prosta vyjechać za miežy horadu.
Patrebnaja hlabalnaja reforma. Ja sychodziŭ i dumaŭ, što sychodžu ź piekła. Ale tyja chłopcy, jakija ciapier pracujuć, kažuć: «Ty jašče syšoŭ u dobryja časy». Mnie strašna ŭjavić, što ciapier tam adbyvajecca za ścienami hetych adździełaŭ.
«Kryŭdna i strašna hladzieć na ludziej, jakija nia viedajuć zakonu»
Časta davodziłasia nazirać, jak ludziej zatrymlivajuć niezakonna, biespadstaŭna, vypisvajuć pastanovu — i jany iduć płacić. Kryŭdna i strašna hladzieć na ludziej, jakija nia viedajuć zakonu i ich nizavošta karajuć.
Čałaviek moža być adekvatny, ale trochi vypiŭ. Jaho pryviazuć i składuć pratakoł pa 17.3 (art KaAP «Znachodžańnie ŭ hramadzkim miescy ŭ niećviarozym stanie. — RS). I ŭsim plavać, što ŭ artykule ŭdakładniajecca: jahony vonkavy vyhlad pavinien «abražać čałaviečuju hodnaść i maral». To bok jon pavinien jak śvińnia na kalenkach poŭzać, nie razumieć, što adbyvajecca, voś tady jaho mohuć pa 17.3 pryciahnuć. Ale ciapier hrabuć usich spres.
Ciapier uspłyli padrabiaznaści, jak ludziej (zatrymanych u Hancavičach 20 červienia. — RS) źbivali ŭ adździele. Ja ŭpeŭnieny, što tak jano i było.
Ja časta bačyŭ, jak źbivajuć zatrymanych ludziej u ścienach RAUS. Heta było, jość i biez maštabnaj reformy tak i budzie. I najbolš u hetym udzielničajuć ludzi, jakija mieli niejkija prablemy, z adnahodkami, naprykład. Jany, ahułam kažučy, samaśćviardžajucca. Ja nivodnaha čałavieka nie kranuŭ, choć u mianie fizyčnaja padrychtoŭka była najlepšaja ŭ adździele. Ale mnie niama čaho samaśćviardžacca, ja i tak upeŭnieny ŭ svaich siłach.
Ja išoŭ u orhany śviadoma. Tady ŭ mianie byli dumki, što možna źmianić staŭleńnie ludziej da formy, i mnie chaciełasia ludziam dapamahać.
U mianie byŭ vypadak, kali zatrymali chłapcoŭ, jakija śviatkavali dzień narodzinaŭ. 20 hadoŭ chłopcu. Zatrymali ni za što ŭ piatnicu, pakinuli da paniadziełka, da sudu. Ja razumieju, što ŭ chłopca jubilej za kratami, niezakonna pasadžany. Ja kuplaju tort, sadavinu, sok. Prasoŭvaju ŭ hetuju karmušku, kab nichto nie pabačyŭ. Jany ź siabram siadzieli. Hety 20-hadovy chłopiec płakaŭ. Praz dva tydni ja išoŭ sa svajoj dziaŭčynaj i jon sa svajoj. My sustrelisia, i jahonaj radaści i ŭdziačnaści nie było miežaŭ. Ja ŭsio ž pracavaŭ dla ludziej.
Byli momanty, kali i ja žorstka zatrymlivaŭ, ale heta byli złačyncy. Ludzi, jakich treba pakarać, jakich pryciahvali da kryminalnaj adkaznaści za narkotyki, kradziažy, sproby zhvałtavańnia, razboj. Tam cyrymonicca sensu niama, supracoŭnik musić žorstka pryniać miery dla zatrymańnia. Ale kab nievinavatych ludziej krucić — nikoli.
Skardzicca treba. Ujavicie, supracoŭnik niekaha pabiŭ, a jamu za heta ničoha, navat pravierku nichto nie pravodziŭ. Jak vy dumajecie, jon na nastupny dzień budzie kahości bić? Treba skardzicca! Imaviernaść, što adfutbolać, jość, ale treba zdymać pabićcio, fatahrafavać znaki ad bićcia, zajaŭlać, što ja nie akazvaŭ supracivu, što mianie pabili ni za što.
Ja adkryŭ IP, pracuju na siabie. Nivodnaha dnia nie paškadavaŭ, što źmianiŭ svajo žyćcio. Choć byli ciažkija časy, ale navat tady ja nia dumaŭ, što lepš by ja ŭ milicyi zastaŭsia. Tam vielmi šmat nehatyvu, šmat kiepskaha. Sa zvyčajnymi čałaviečymi jakaściami čałavieku tam ciažka. Zmahacca štodnia z samim saboj, prahinacca pad hetyja zahady, łamać siabie — heta składana
