Piśmieńnica Maryja Vajciašonak pieraviezła z małoj radzimy kamień, jaki słužyŭ paroham u kamory, dzie jana žyła siratoj paśla viartańnia z vysyłki
U Maryi Vajciašonak pakručasty los. Jana naradziłasia ŭ vysyłcy, u horadzie Źmieinahorsku na Ałtai, kudy jaje siamju departavali ź Biełarusi. Vychoŭvałasia ŭ dziciačych damach: maci rana pamierła, a tata syšoŭ da inšaj žančyny.
Sirot ź siemjaŭ, vysłanych na Ałtaj, paśla 14 hadoŭ adpraŭlali pracavać na rudniki. Ale tut skłałasia inakš —
Maryju ź siastroj Uładziaj zabrała da siabie ŭ viosku Hrydźki, što ŭ Pastaŭskim rajonie, ciotka Maryla. Narešcie doma, na radzimie baćkoŭ. Tolki Uładzia pražyła niadoŭha — paśla ssyłki jana zachvareła na tubierkuloz. Piśmieńnica ŭspaminaje, jak žyła ź ciotkaj i dziadźkam u kładoŭcy, bo chata zhareła ŭ vajnu. Ale hoładu Maryja nie pamiataje — tolki luboŭ, jakoj jaje akružyli svajaki.
Vidać, adtul, ź dziacinstva, u jaje trapiatkoje staŭleńnie da domu. «Nie razumieju, jak u domie moža nie być nivodnaj rečy z małoj radzimy», — kaža Maryja Vajciašonak.
Palica ŭ haspadarčaj pabudovie.
Maryja Vajciašonak.
«Chadžu i bajusia razburyć niečy dom. Ja i sama mahu ŭstroicca dzie zaŭhodna, jak muraška. U mianie kult doma. Kab raśli kvietki… było pryhoža», — raskazvała Maryja ŭ knizie Śviatłany Aleksijevič «Čas sekand chend».
Voś i ciapier piśmieńnica staranna dahladaje ŭčastak u Siličach, stvaraje asablivuju atmaśfieru. Natchniona raskazvaje pra svoj japonski sad kamianioŭ, zacišnyja kutočki ŭ cieni drevaŭ, dzie možna nasałodžvacca harbataj i addavacca dumkam («kafe dla adnaho», jak nazyvaje ich spadarynia Maryja), italjanski dvoryk pad voknami. Tut paŭsiul rečy z historyjaj.
Japonski sad.
Italjanski dvoryk. Ciuli i paduški dla jaho piśmieńnica znajšła z sekand-chendzie.
A pad klonam — toj samy kamień z Hrydziek, napamin pra rodnyja miaściny i luboŭ.
«Na Pastaŭščynie hety čorny kamień lažaŭ kala studni, ale potym Tania, maja svajačka, raskazała, što heta jon byŭ pierad vysokim paroham našaj kamory, dzie my žyli ź ciociaj Marylaj i dziadziam Vitalikam, — uspaminaje Maryja Vajciašonak. — Ja chvalavałasia, ci pravilna ja heta rablu, što adtul zabiraju kamień? Mnie zdavałasia, što heta ŭsio samaje važnaje, što ja maju, što ja mahu mieć, znajści sa svajho raniejšaha žyćcia, jakim vielmi daražu».
U sadzie ŭ Maryi Vajciašonak.
«Ja sustrakała kamień, jak sustrakajuć čałavieka», — kaža Maryja Vajciašonak.
«U nas byŭ vielmi vysoki paroh. Heta była kamora, jakaja budavałasia paśla vajny jak varyŭnia. Ale my ŭ joj i zastalisia, kali ja pryjechała tudy z Ałtaja», — uspaminajecca joj.
«Kafe dla adnaho» ŭ sadzie ŭ Maryi.
Za pieravozku kamienia z Pastaŭskaha rajona ŭ Siličy pad Minskam Maryja zapłaciła 150 rubloŭ.
«Kamień pryvieźli tak zvyčajna, adčynili varoty, vialikija varoty, šyrokija varoty, byccam ujazdžali ŭ dvor koni z kalaśnicaj, — raskazvaje Maryja Vajciašonak. — U mianie było pačućcio, što heta moj mietearyt, moj amulet, jaki lacieŭ da mianie ź dziacinstva. Kali ja raźličvałasia z šafioram hruzapieravozki, jany vielmi śpiašalisia. Jak dobra, što u mianie byli lišnija hrošy, ja dała im, kab padsiłkavalisia. Ja skazała: «Ja vielmi vinavačusia, što nie mahu dać papałudnavać. Pobač z nami praz try kiłamietry budzie kafe, tam jość i pieršaja, i druhaja, i treciaja stravy». Žančyna, jakaja ŭžo siadzieła ŭ mašynie, raptam adčyniła dźviery i skazała: kab vam Boh daŭ zdaroŭja, ja tak chaču jeści! Ja zrazumieła, što ja patrapiła zrabić toje, što treba. U mianie atrymałasia».
U sadzie ŭ Maryi Vajciašonak.
U sadzie ŭ Maryi Vajciašonak. Sioleta ptuški pasialilisia va ŭsich troch špakoŭniach.
«Ja zrazumieła, što ciapier u mianie jość apiryšča, u mianie ciapier jość padtrymka, — raskazvaje Maryja Vajciašonak. — Ja išła jak jehipieckaja caryca. Ja vałodała ziemlami! Narešcie atrymała toj, žadany kamień. Mnie narešcie pryvieźli na kalaśnicy darahi kamień, jaki ja pakładu ŭ padmurak svajho novaha žyćcia, kali ŭ mianie słabnie zrok, hublajecca hołas», — kaža Maryja, u jakoj za apošni čas mocna asłabieŭ zrok.
U sadzie ŭ Maryi Vajciašonak. Kamień «Čorny lebiedź».
«Ja dumaju, jak japoncy, što kamiani žyvyja i ŭsio pamiatajuć, — kaža Maryja Vajciašonak. — Taki ciomny, ciomny z tvaru, jak byccam ad pieražytaha, ad pieradumak, ad bosych śladoŭ. Mahčyma, hety kamień — prystupka pierad vysokim paroham zdrady, jaki ja nijak nie mahu pierastupić i žyvu ŭ samocie. Mahčyma, hety kamień — maja pieršaja prystupka vysoka ŭ hory, kali ja narešcie lohka adłučusia ad ludziej», — paetyčna kaža Maryja.
U sadzie ŭ Maryi Vajciašonak.
U sadzie ŭ Maryi Vajciašonak.
