Jahajła, Kaściuška, Damiejka — ekzatyčnyja žyćciovyja maršruty słynnych biełarusaŭ
Niama takoha kutka na Ziamli, dzie za apošniuju tysiaču hod nie byvaŭ by naš suajčyńnik. Časam na padarožžy sychodzili miesiacy i hady, siońnia ž vandravać možna našmat chutčej i kamfortniej. Razam ź siervisam pa pošuku tannych avijakvitkoŭ aviasales.by raskazvajem pra samyja ekzatyčnyja žyćciovyja maršruty słynnych biełarusaŭ.
Torvald Vandroŭnik: Isłandyja—Kanstancinopal — Połack
Torvald Vandroŭnik byŭ nie zusim biełarus, jon naradziŭsia ŭ Isłandyi. Ale, pa-pieršaje, byvaŭ u Połacku, pa-druhoje, prynios tudy takuju novuju i prahresiŭnuju ŭ Ch stahodździ źjavu, jak chryścijanstva.
Torvald byŭ typovym vikinham: žyŭ u Narviehii, vajavaŭ na Bałtycy, staŭ chryścijaninam i sprabavaŭ zahitavać ziemlakoŭ chryścicca taksama. Ale tyja ćviorda vieryli ŭ Odzina i pahnali Torvalda. Abražany, jon dajechaŭ da Vizantyi, dzie ŭładkavaŭsia ŭ achovu samoha impieratara. Z Kanstantynopala praź niejki čas trapiŭ u Połack, dzie kazaŭ usim, što jon aficyjny impieratarski pradstaŭnik.
Kali chto nie viedaje, Kanstancinopal, stalica Vizantyjskaj impieryi, — heta siońniašni horad Stambuł. 2225 kiłamietraŭ adlehłaści miž im i Połackam sučasnym transpartam možna pieraadoleć za niekalki hadzin. Ale ŭjavicie, što vam treba praviesłavać suprać płyni ŭvieś Dniapro, admachvajučysia ad piečaniehaŭ, paśla nieści čovien na plačach, krucicca pa małych rečkach, pakul vypłyvieš u Dźvinu… Padarožža raściahvałasia na niekalki miesiacaŭ. Dziva što Torvald źjeździŭ tak u Połack tolki dvojčy. Pryčym na druhi raz vyrašyŭ zastacca tam nazaŭsiody: zasnavaŭ manastyr, pry jakim i dažyŭ va ŭsieahulnaj pašanie. A kali b jamu zachaciełasia viarnucca ŭ Isłandyju? 4323 kiłamietry, dy jašče niepradkazalnym marskim šlacham…
Nakolki chutčej siońnia pašyrajucca prahresiŭnyja idei!
Što ciapier? Siońnia možna davoli chutka apynucca ŭ krainie hiejzieraŭ i vadaspadaŭ — padarožža ź Vilni ŭ Rejkjavik zojmie krychu bolš za 4 hadziny. Kab pieralot akazaŭsia tannym, jość dźvie parady: kuplać kvitki zahadzia i karystacca siervisam aviasales.by.
Što tyčycca Stambuła, to tańniej budzie płanavać vaš tryp z Kijeva abo Maskvy.
Śviataja Jeŭfrasińnia: Połack — Ijerusalim
Śviataja Jeŭfrasińnia, jak my viedajem ź jaje historyi, była kniaskaja dačka. Ale jana nie zachacieła standartnaha losu pradstaŭnic svajho kłasu — stać žonkaj-matronaj i ŭsio žyćcio čakać muža ź mižusobnych kniaskich razborak. Pradsłava (tak jaje spačatku zvali) syšła ŭ manastyr, pamianiała imia na Jeŭfrasińnia i ŭsie siły kinuła na aśvietu rodnaha Połackaha kniastva: budavała škoły, zamoviła juvieliru Łazaru Bohšu ŭnikalny kryž, jakim my hanarymsia dahetul, choć i nie možam adšukać paśla apošniaj vajny.
Pad kaniec žyćcia Jeŭfrasińnia vypraviłasia ŭ pałomnictva ŭ Ijerusalim. Heta byŭ sapraŭdny podźvih, uličvajučy, što joj było za 60, a piensijny viek u CHI stahodździ byŭ — 35.
4200 kiłamietraŭ, z ulikam niespakojnaj abstanoŭki ŭ tahačasnaj daloka nie kurortnaj Bałharyi, jana pieraadolvała kala hoda.
Što ciapier? U 14 kiłamietrach ad Tel-Aviva i ŭ 50 — ad Ijerusalima znachodzicca hałoŭny izrailski aeraport Ben-Huryjon, kudy prylataje bolšaść turystaŭ.
Tudy ź Minska chutka možna dalacieć bieź pierasadak samalotami Biełavija. Ale kali chočacie zekanomić — pasprabujcie pieralot z Kijeva, ale spatrebicca pierasadka ŭ Stambule.
Jahajła: Vilnia — Krakaŭ
Vialikija litoŭskija kniazi, niahledziačy na zaniataść, taksama znachodzili čas dla padarožžaŭ. Pryčym nie tolki na čale ŭzbrojenaha da zuboŭ vojska. Voś naprykład vialiki kniaź Jahajła Alhierdavič jeździŭ u stalicu Polščy (u XIV stahodździ heta byŭ Krakaŭ) — žanicca z karalevaj Jadvihaj.
Dla sučasnaha čałavieka adlehłaść u 840 kiłamietraŭ miž Vilniaj i Krakavam — hłupstva. Ale kali ty vialiki kniaź litoŭski, to nie palaciš voś tak lehkadumna na kryłach kachańnia i palityčnaha raźliku. Treba śvita, achova. Pakul jedzieš pa svajoj terytoryi — robiš inśpiekcyju, prymaješ znaki pavahi i padarunki ad vasałaŭ. Kali jedzieš pa sprečnaj terytoryi — jość niebiaśpieka, što ciabie mohuć nie paznać (abo jašče horaj — mohuć paznać, kali byvaŭ tam raniej z vojskam).
Što ciapier? Ciapier da Krakava ź Vilni možna dalacieć za dźvie z pałovaj hadziny z ulikam pierasadki ŭ Varšavie. Toje ž samaje, kali zachočacie lacieć ź Minska.
Tańniej za ŭsio — lacieć adrazu z Varšavy abo z Kijeva.
Sofja Vitaŭtaŭna: Malbark — Maskva
Prykładna ŭ tyja samyja hady, kali Jahajła žaniŭsia, jaho stryječny brat Vitaŭt baviŭ čas na Bałtyjskim uźbiarežžy. Jon nie moh znachodzicca ŭ adnoj dziaržavie ź Jahajłam pa pryčynie psichałahičnaj niesumiaščalnaści. A toj nijak nie chacieŭ sastupić jamu ŭładu. Maralnuju i vajskovuju dapamohu Vitaŭtu davali susiedzi-kryžaki, jakija radavalisia, što ŭ VKŁ bardak. U kryžackaj stalicy Maryjenburzie Vitaŭta i zaśpieli svaty z Maskoŭskaha kniastva — ich małady kniaź Vasil I chacieŭ uziać u žonki jaho 20-hadovuju dačku Sofju.
Heta siońnia jość samaloty i aeraporty. A ŭ kancy XIV stahodździa niaviestu vieźli moram i ruskaj Poŭnačču, praz Pskoŭ i Noŭharad. Ale doŭhaje padarožža było vartaje vysiłkaŭ: u novaj ajčynie Sofja zrabiła bliskučuju karjeru, adstajaŭšy dla svaich naščadkaŭ prava na maskoŭski tron. Vorahi nazyvali jaje «šalonaja litvinka», navat u 80-hadovym vieku jana kamandavała abaronaj horada ad tataraŭ.
Što ciapier? Bližejšy da Malbarka aeraport znachodzicca ŭ horadzie-pryhažunie Hdańsku. Paŭtaryć šlach Sofji Vitaŭtaŭny možna ź pierasadkaj abo ŭ Ryzie abo ŭ Varšavie.
Uładzisłaŭ IV Vaza: Varšava — Viena
U minułyja časy žyćcio karala Rečy Paspalitaj ličyłasia takim lohkim, što ŭ jaho nie było aficyjnaha adpačynku. Hetu zahannuju praktyku złamaŭ Uładzisłaŭ IV Vaza. Abrany ŭ 1633-m karalom polskim i vialikim kniaziem litoŭskim, jon z žonkaj Cecylijaj Renataj, nikoha nie papiaredziŭšy, uziaŭ i źjechaŭ na vody ŭ Aŭstryju.
U dziaržavie byŭ strašenny piarepałach: ličyłasia, što karol musić uvieś čas siadzieć doma, miryć šlachtu z mahnatami dy słuchacca «libierum vieta». Ale kali paśviažeły paśla adpačynku karol viarnuŭsia i schodu adbiŭ Smalensk, zachopleny maskoŭskim carom, mahnaty i šlachta, vidać, zadumalisia: ci nie varta zrabić karaleŭskija adpačynki rehularnymi?
Što ciapier? Kali nadumajecie pajechać u adpačynak u Vienu, to nie raim lacieć tudy ź Minsku: atrymlivajecca vielmi doraha. Našmat tańniej budzie paŭtaryć šlach karala Rečy Paspalitaj — z Varšavy.
Bahusłaŭ Radzivił: Vilnia — Amsterdam — Paryž
Kniaź Bahusłaŭ Radzivił byŭ uvasableńniem svajho avanturnaha i kurtuaznaha XVII stahodździa. Rana asiracieŭšy, jon ros u Vilni, pry dvary dziadźki, słaŭnaha hietmana VKŁ Kryštofa Radziviła Pieruna. U 17 hod Bahusłaŭ vypraviŭsia ŭ Amsterdam vučycca. Ale jakaja vučoba, kali idzie vajna ź ispancami! Atrymaŭšy bajavy dośvied, jon pieravioŭsia ŭ Paryž, u rycarskuju akademiju. Tam talenty prynca Radziviła pa naležnaści acanili arystakratki Bieatrys de Kiuzans, Šarłota de Ła Fors, Marharyta de Rahan… U ich sałonach i paryžskich korčmach Bahusłaŭ, vidać, nie raz sutykaŭsia sa svaim adnahodkam, kapitanam karaleŭskich muškiecioraŭ d'Artańjanam.
Na radzimie arystakrata Bahusłava pabačyli tolki praz 11 hadoŭ.
Što ciapier? Siońnia ź Vilni možna ŭlacieć amal u luby kutok śvietu. Amsterdam i Paryž — siarod papularnych napramkaŭ.
Tadevuš Kaściuška: Brest — Paryž — Ńju-Jork
Niebahaty biełaruski šlachcic Tadevuš Kaściuška za miažu jechaŭ nie łyndy bić. Pa-pieršaje, źmianić abstanoŭku zmušała fijaska ŭ asabistym žyćci: fanaberysty sienatar Sasnoŭski, u domie jakoha Kaściuška byŭ chatnim nastaŭnikam, admoviŭsia vydać za jaho zamuž dačku. Pa-druhoje, Tadevušu ź jaho redkaj śpiecyjalnaściu vajskovaha inžyniera-artylerysta nie znachodziłasia narmalnaj pracy ŭ Rečy Paspalitaj kanca XVIII stahodździa.
Z Paryža tady možna było źjechać na pracu ŭ Amieryku — i Kaściuška na praktycy prymianiŭ u Novym Śviecie svaje viedy, staŭšy hierojem vajny za niezaležnaść ZŠA. Jamu staić dziasiatak pomnikaŭ u roznych haradach Złučanych Štatach. A kali b Kaściušku tak nie ciahnuła na radzimu, mahčyma, jaho vyjava zaraz była b i na amierykanskich dalarach — niekatoryja jaho dobryja znajomyja tudy trapili.
Što ciapier? Bližejšy da Bresta aeraport znachodzicca ŭ Varšavie. Adtul možna lohka źlotać u Paryž. A ŭ Ńju-Jork tanna možna palacieć z Kijeva.
Ihnat Damiejka: Hrodna — Drezden — Paryž — Sanćjaha (Čyli)
Jašče bolšaha pośpiechu ŭ Amierycy (tolki Paŭdniovaj) dasiahnuŭ naš ziamlak Ihnat Damiejka. Zrešty, u Sanćjaha jon apynuŭsia nie zusim z svajoj voli. Haračy patryjot i student Vilenskaha ŭniviersiteta, jon zapisaŭsia ŭ tajemnaje tavarystva fiłamataŭ.
Škody ad aśvietnickaha tavarystva nie było nijakaj, ale ŭ palicyi spracavaŭ pryncyp «taščyć i nie puščać»: fiłamataŭ vykryli, pasadžali, passyłali, a Damiejka trapiŭ na 9 hod pad chatni aryšt. I tak zanudziŭsia, što, ledź skončyŭsia termin aryštu, uziaŭ udzieł u paŭstańni 1830-ha. Paśla parazy Damiejkaŭ majontak kanfiskavali, a sam jon źbieh u Drezden, a paśla ŭ Paryž. Tam jon vyvučyŭsia na hornaha inžyniera dy atrymaŭ zaprašeńnie na pracu ad univiersiteta pa toj bok Atłantyki…
U Čyli Damiejka za try miesiacy vyvučyŭ ispanskuju movu, adšukaŭ u pustyni mietearyt, u harach — zołata i saletru, u džunhlach — indziejcaŭ-araŭkanaŭ, pra jakich vydaŭ knihu, a ŭ Sanćjaha — na tryccać hod maładziejšuju pryhažuniu Enrykietu Satamajor, ź jakoj ščaśliva ažaniŭsia.
U Čyli sapraŭdny kult Damiejki — u jaho honar nazvanyja małaja płanieta, horad, univiersitet, minierał, kaktus, paroda lisaŭ i navat vykapniovy dynazaŭr!
Što ciapier? Kali zachočacie paŭtaryć tryp słavutaha ziemlaka, to ŭ pieršuju čarhu treba ŭsio pradumać. Padarožža ź Minska zojmie z usimi pierasadkami bolš za sutki.
Tamaš Zan: Vilnia — Arenburh — Jekacierynburh
Padobnaje pa vynikach padarožža, tolki ŭ procilehły bok, ździejśniŭ Tamaš Zan, vilenski ŭniviersitecki vykładčyk i lidar ruchu fiłamataŭ. Kali ich paaryštoŭvali, jon uziaŭ na siabie vinu za ŭsich i hetym vyratavaŭ ad źniavoleńnia, naprykład, Adama Mickieviča.
Trapiŭšy ŭ Arenburh, Tamaš Zan pa ŭstojlivaj užo zvyčcy adšukaŭ miascovaje tajemnaje tavarystva i ŭliŭsia ŭ jaho. U chałodnych stepach jon pražyŭ 13 hadoŭ. Jak čałaviek aśviečany i dziejny, znajšoŭ tam pokłady nafty i zołata, zapisvaŭ baškirskija pieśni, uładkavaŭ u Arenburhu muziej i navat chacieŭ napisać knihu pra paŭstańnie Puhačova, ale nie skłałasia: musim ciapier čytać «Kapitanskuju dačku».
Što ciapier? Siońnia taki, nie samy turystyčny, maršrut lepš pačynać z Maskvy. Unutryrasijskija rejsy buduć najchutčejšymi i najtańniejšymi.
Vincuk Advažny: Druja — Charbin — Łondan
«Napramiły Boh, kudy ja papaŭ!» — pisaŭ u pačatku 1930-ch biełaruski śviatar Jazep Hiermanovič. Ź miłaha sercu klaštara maryjanaŭ u Drui nad Dźvinoj jon trapiŭ až u Mańčžuryju, u Charbin. Takaja nialohkaja dola śviatara: słužyć tam, kudy adpravić biskup. Tym bolš, što ŭ mižvajennaj Polščy na misiju ajcoŭ-maryjanaŭ, jakija malilisia pa-biełarusku, katalickaje načalstva hladzieła kosa.
Padarožža ŭ Charbin tady było mała nie kruhaśvietnym. Ajciec Hiermanovič uspaminaŭ, što jechali praz Varšavu, Rym, Marsel, Suecki kanał, Sinhapur, Šanchaj i Dalań… Z Drui jon vypraviŭsia ŭ lipieni, a na miesca prybyŭ tolki ŭ mai nastupnaha hoda.
U Charbinie byŭ vialiki emihrancki asiarodak, šmat biežancaŭ z byłoj Rasijskaj impieryi. Hiermanovič staŭ dyrektaram Liceju śviatoha Mikałaja — škoły dla dziaciej biazdomnych i biednych.
Jaho praca praciahvałasia da kanca 1948-ha, kali charbinskich śviataroŭ-biełarusaŭ vydali savieckim uładam. Hiermanovič prajšoŭ praz HUŁAH. Paśla śmierci Stalina jaho vyzvalili, ale na radzimie, u Drui, užo išła baraćba z relihijaj. Praz Polšču i Rym stary śviatar trapiŭ u Łondan, dzie jašče doŭhija hady braŭ udzieł u kulturnym žyćci biełarusaŭ zamiežža.
Što ciapier? U Charbin tańniej za ŭsio vam abyjducca pieraloty z Maskvy. A ŭ Łondan praściej dabracca ź Vilni.
Jaŭstach Sapieha: Hamburh — Najrobi (Kienija)
Pra Sapiehaŭ, jakija zajmajucca žyviołahadoŭlaj u Afrycy, zhadvaŭ Uładzimir Karatkievič u ramanie «Čorny zamak Alšanski». Adkul u Kienii ŭzialisia biełaruskija arystakraty? Pra heta raskazvaŭ sam kniaź Jaŭstach Sieviaryn Sapieha, jaki ŭ pačatku 2000-ch naviedvaŭ Biełaruś.
Jon — naščadak ružanskaj linii rodu Sapiehaŭ — naradziŭsia pad Hrodnam u 1916-m. Jaho baćka byŭ dypłamatam, pasłom Polščy ŭ Vialikabrytanii. Jaŭstach skončyŭ prestyžnuju vajskovuju vučelniu, paśla była vajna, niamiecki pałon… Siamja Sapiehaŭ straciła ŭsie svaje bahaćci, i baćka ŭ 1948-m pastanaviŭ jechać u Afryku — pačynać usio z nula.
U Kienii sam baćka zaniaŭsia žyviołahadoŭlaj, a Jaŭstach pačaŭ sa zboru mietałałomu. U Afrycy, dzie rušyŭsia kałanijalizm, umovy biznesu byli padobnyja na postsavieckija ŭ 1990-ch: na łom zdavali cełyja zavody i čyhunki. Jaŭstach raskazvaŭ, jak parezaŭ i adpraviŭ u Japoniju most praź Nił… Padzarabiŭšy trochi, jon zaniaŭsia kaštoŭnymi kamianiami, zajmieŭ šachtu pa zdabyčy rubinaŭ, jakija pastaŭlaŭ paśla ŭ Paryž. Na dziva, vialikich hrošaj heta nie pryniesła, ale chapiła, kab adkryć urešcie firmu, jakaja zajmałasia arhanizacyjaj palavańniaŭ-safary dla bahatych jeŭrapiejcaŭ.
Da apošnich dzion žyćcia Jaŭstach Sapieha ŭspaminaŭ dziacinstva na radzimie, u Spuškach pad Hrodnam. Jak, vidać, i kožny sa zhadanych tut hierojaŭ uspaminaŭ Biełaruś u dalokich vandroŭkach.
Što ciapier? Jak amal luboje dalokaje padarožža, vandroŭka ŭ Kieniju na samalocie budzie składacca ź niekalkich pierasadak. Naprykład, kali vy zachočacie lacieć ź Minsku, to pierasadki buduć u Rasii i ŭ AAE, a ŭ Najrobi vy patrapicie bolš, čym praz sutki.
Pišycie ŭ kamientarach, u jakich ekzatyčnych krainach vy byli i jak dabiralisia tudy.
