Multitudinis iuris consensu ac utilitatis communione sociatus, abo Što natchniaje ŭ historyi Biełarusi
Piša Lavon Malinoŭski.
Ad našaj historyi my nie ŭciačem. Kali budziem uciakać, jana budzie bić nas naŭzdahon našymi starymi pamyłkami. Tak, Magistra vitae tamu i magistra, bo vučyć. I vučyć jana nas pierš-napierš na pamyłkach. Tamu pamyłki treba daśledavać z asablivaj uvahaj i ruplivaściu.
Ale aproč kuchtaloŭ historyja maje dla nas i cukierki, jakimi nas vabić. Vabić tym, što nas natchniaje.
Što mianie asabista natchniaje ŭ historyi Biełarusi?
Što kniahinia Rahnieda nie daravała kijeŭskamu Ŭładzimiru i naviek pieradała Rahvałožym Unukam pamknieńnie samastojnaści.
Što Usiasłaŭ Čaradziej, darma što kijanie pasadzili jaho panavać u prestyžnym Kijevie, viarnuŭsia ŭ rodny Połack, jaki tak kłapatliva azdobiŭ Śviatoj Safijaj.
Što Hiedymin zvaŭsia karalom Litvy i Rusi: heta, na maju dumku, asnova našaha raznastajnaha kraju, na jaki potym kładziecca pryhožy strakaty ŭtok.
Što Vitaŭt spryjaŭ habrejam i tataram — hetym umacavaŭšy ekanomiku i vojska, dla dabra rečy paspalitaje.
Reformy karalevy Bony — Ustava na vałoki, jakoj znaki tryvajuć dahetul u kultury i pobycie.
Reformy Stanisłava Aŭhusta — pieršaha, ja b skazaŭ, pradvieśnika sučasnaj palityčnaj dumki ŭ našaj historyi.
Ale heta ŭsio była historyja haspadaroŭ i šlachty (manarchaŭ, arystakrataŭ, tyranaŭ i aliharchaŭ), a pieršy vypadak, kali naš narod pavioŭ siabie samaŭradna — heta Usiebiełaruski kanhres 1917 hoda, jaki ŭskałasiŭsia abviaščeńniem niezaležnaści Biełarusi 25 sakavika 1918 hoda.
Voś jakraz tady prajaviłasia sierad nas staražytnaja, jašče Cyceronava res publica jak res populi, jaki multitudinis iuris consensu ac utilitatis communione sociatus*.
Tamu, mianie asabista hety epizod našaj historyi natchniaje najbolš. Bolš za słaŭnyja dziei našych vialikich manarchaŭ ad Rahniedy da Stanisłava Aŭhusta.
Dyk ža sa śviatam! Žyvie Biełaruś!
* respublika jak sprava naroda, jaki źviazany zhodaj zakona i dziela supolnaha dabra hramady
