Kaścioł, dzie vierniki vučać ksiandza. Jak u Hrodnie 20 hadoŭ prachodzić imša dla hłuchaniamych
U žniŭni dušpastyrstva ludziej z abmiežavańniami pa słychu adznačyła jubilej — 20 hadoŭ. Novy dušpastyr ksiondz Jan Kuziuk raskazaŭ, jak usio pačynałasia ŭ 1998-m, navošta ksiandzy vučyli žestavuju movu i čamu pierakładčyk na imšy — heta nie toje ž samaje, što ksiondz, jaki viedaje movu, piša Hrodna.life.
Jak usio pačynałasia
Asablivaja imša pravodzicca pa niadzielach u Bryhickim kaściole. Zaraz jana źbiraje kala 30 čałaviek. Prychodziać i darosłyja, i moładź, i dzieci z abmiežavańniami pa słychu. «Jašče «pa Kaladzie» nie chadziŭ», — uśmichajecca ksiondz Jan u adkaz na pytańnie, kolki ludziej u dušpastyrstvie.
Bryhicki kaścioł.
Dušpastyram jon staŭ u lipieni hetaha hoda. A pačałosia ŭsio značna raniej. «U 98-m hodzie ksiondz Valeryj Lisoŭski, budučy djakanam, zacikaviŭsia hetymi ludźmi. Jon bačyŭ, što jany patrabujuć imšy, sakramentaŭ, ale abmiežavanyja tym, što nie čujuć», — raskazvaje ksiondz Jan.
Ludzi z abmiežavańniami pa słychu mahli čytać pa vusnach, prosta prysutničać na imšy, ale nie mahli ŭdzielničać u pracesie. Tak 20 hadoŭ tamu źjaviłasia inicyjatyva ksiandza Valeryja, jakoj jon zajmaŭsia 20 hadoŭ. Pieršuju imšu ŭ mai 98-ha hoda pravioŭ ksiondz Andžej Radzievič ź pierakładčykam z žestavaj movy. Potym ksiondz Valeryj vyvučyŭ movu i šmat hadoŭ pryjazdžaŭ adpraŭlać imšu, choć užo staŭ nastajacielem prychoda ŭ Viarejkach Vaŭkavyskaha rajonu. Praź niejki čas staŭ dapamahać ksiondz Vitalij Dabrałovič, jaki byŭ dyrektaram dabračynnaj arhanizacyi «Karytas» u Hrodnie. Zaraz jon staŭ dyrektaram «Karytasa» pa ŭsioj Biełarusi i źjechaŭ u Minsk.
Pry čym tut dzieci i futboł
Ksiondz Jan zacikaviŭsia imšoj dla ludziej z abmiežavańniami, kali vučyŭsia ŭ sieminaryi na trecim-čaćviortym kursie. Pa raźmierkavańni jon pryjšoŭ dapamahać padčas śviataŭ u Bryhicki kaścioł.
«Na toje, kab hetym zajmacca, padšturchnuła sustreča ministrantaŭ [tych, chto prysłužvaje la ałtara — red.], jakija nie čujuć. Ja vielmi lubiŭ i lublu hulać u futboł. Na sajcie grodnensis.by časam vychodziać teksty z fotkami. Chłopcy mianie paznali i davaj sa mnoj razmaŭlać žestami. A ja nie razumieju! Niama ksiandza, jany mnie niešta pakazvajuć, žeścikulujuć, a ja ŭśmichajusia i nie mahu zrazumieć. Potym jany pisać na kartkach pačali, ja adkazvać staraŭsia. Ale što ja adkažu?».
Ksiondz Jan i pierakładčyca z žestavaj movy. Ksiondz karystajecca jaje pasłuhami, kali maje mała času, jak było hetym razam.
Tak sieminaryst Jan vyrašyŭ vyvučyć movu i kožnuju niadzielu prychodziŭ słužyć na imšu dla hłuchich. Potym staŭ ksiandzom i vikaryjem u Putryškach i jeździŭ siudy pravodzić imšu abo spaviadać. Nie adnojčy hraŭ u futboł z chłopcami, jakija jaho natchnili na vyvučeńnie movy. «Mnie kazali: cikavaja ŭ ciabie kamanda — ani słova nie skažuć. Tolki pakazvajuć žestami. Heta takaja taktyka?» — uśmichajecca Jan.
A potym jaho adpravili słužyć vikaryjem u Ašmiany na try hady i ŭ Vaŭkavyski rajon na dzieviać miesiacaŭ. Žestavaja mova pastupova zabyvałasia. Ale nieŭzabavie ŭ ksiandza Valeryja pačalisia prablemy sa zdaroŭjem i jon nie moh užo tak časta pryjazdžać na imšu, a ksiondz Vitalij źjechaŭ u Minsk. Tak Jan ź viedańniem žestavaj movy znoŭ apynuŭsia ŭ Hrodnie. Ź leta jon vikaryj u Biernardynskim kaściole i dušpastyr hłuchaniamych.
Ksiondz vučyć parafijan, a parafijanie ksiandza
Miesiac chapiła ksiandzu Janu, kab uzhadać žestavuju movu. A kaliści było składana. Vučyŭsia ŭ ksiandza Valeryja, pa knihach z karcinkami, pa videarolikach. Adrazu šmat žestaŭ zapomnić ciažka. A ŭ astatnim — jak zvyčajnaja mova.
«Byvaje, słova vyskačyć — i nie možaš uzhadać. Tak i z žestami. Chacia časam, kali zabyvaješ ci nie viedaješ, možna słova zamianić daktylem — pakazać pa litarach», — raskazvaje Jan.
Jak i ŭ luboj movie, važna kamunikavać ź jaje nośbitami. A prychažanie nie saromiejucca paśla imšy skazać ksiandzu, što jon robić pamyłki i patłumačyć, jak treba. «Daŭno nie prychodzili — značyć, usio dobra», — uśmichajecca ksiondz Jan.
Spačatku było niazručna, bo ksiondz Jan zakančvaŭ biełaruskamoŭnuju himnaziju, a imša dla hłuchaniamych pravodzicca na ruskaj movie. Žestavaja mova adroźnivajecca ŭ roznych movach. I daktyl adroźnivajecca z-za roznych ałfavitaŭ. Ciažkaści ŭźnikajuć z ruskamoŭnymi terminami. Naprykład, jakim žestam pakazać «błahovolenije»?
Usie vykazvańni ksiondz i pramaŭlaje, i pakazvaje žestami. Heta tamu, što nie ŭsie ludzi całkam hłuchija. Niekatoryja na 60% čujuć, niekatoryja sa słuchavym aparatam chodziać. Časam prychodziać hłuchija sa zdarovymi dziećmi ci naadvarot. Tak što pramovu zrazumieje kožny.
Čamu pierakładčyk na žestavuju movu — heta mała?
— Roźnica jość dla ich, — surjozna pramaŭlaje Jan. — Adna sprava, kali chtości pierakładaje. I inšaja — dušpastyr, jaki moža ź imi napramuju razmaŭlać. Jany chočuć ksiandza, jaki ich razumieje i razmaŭlaje sam, a nie praz pasiarednikaŭ. U ich jość pačućcio, što ich nie zaŭvažajuć. Im kryŭdna. Mnohija nie kamunikujuć, bo niama mahčymaści, ich nie razumiejuć. I ŭ ich jość nieabchodnaść pramoj kamunikacyi z ksiandzom, a nie z pasiarednikam.
Tamu prychodzili ŭ kaścioł i darosłyja ludzi, u stałym uzroście pryjmali chrost. Prychadžanie aktyŭna ŭdzielničajuć u liturhii. Ksiondz kaža, što ŭ ich dyjałoh: ludzi cikaviacca, pytajuć. «Heta jak na ŭroku: adno, kali vykładčyk prosta pračytaje, i inšaje, kali patłumačyć».
— I jany vielmi radyja. Radyja tamu, što razumiejuć. Heta vielmi ŭdziačnyja ludzi: kožnaha ksiandza, jaki byŭ ci jość, jany pamiatajuć i čakajuć u hości.
Jak prachodzić spoviedź hłuchaniamych?
Spoviedź prachodzić u nievialikim zakrytym pakoi, bo treba bačyć adzin adnaho. Kali niama ksiandza, jaki vałodaje žestavaj movaj, toj, chto spaviadajecca, piša hrachi na papiercy.
Pachavańniaŭ i viasiellaŭ u hetym prychodzie ŭ praktycy ksiandza Jana pakul nie było. Byŭ chrost. Hetyja tainstvy dla hłuchaniamych i zvyčajnych ludziej nie adroźnivajucca. Tolki słovy malitvy nie prapiavajucca, a pramaŭlajucca žestami.
«My niasiem Słova Božaje ŭsim ludziam»
Kamunikacyja z ksiandzom nie abmiažoŭvajecca imšoj. Try hady tamu razam z ksiandzom parafijanie jeździli ŭ pilihrymku ŭ Polšču pa śviatych miescach. Pierad imšoj ci paśla jaje ksiondz Jan cikavicca, jak spravy na pracy, u siamja. U płanach — arhanizavać dadatkovyja sustrečy, dzie možna budzie parazmaŭlać, papić harbaty. Kali heta, kaniešnie, budzie sapraŭdy patrebna ludziam.
— Čym jany horšyja za nas? My niasiem Słova Božaje ŭsim ludziam. Što ŭbačyŭ ksiondz Valeryj? Jany stajali siarod ludziej i prosta prysutničali. Jany dahetul udziačnyja, što takoje jość. I prychodziać słuchać, — kaža ksiondz Jan.
Samaja składanaja z movaŭ
U minułym hodzie ŭ carkvie Śviatoha Mikałaja ŭ Hrodnie ajciec Cimafiej taksama pačaŭ pravodzić słužby dla hłuchaniamych. U Biełarusi takija bohasłužeńni dla katolikoŭ pravodziacca jašče ŭ Breście, dla pravasłaŭnych — u Homieli, dla abodvuch kanfiesij — u Minsku.
— U Hrodzienskaj vobłaści na ŭliku staić 1256 ludziej, — raskazvaje Hanna Suprun, staršynia Hrodzienskaj abłasnoj arhanizacyi «Biełaruskaje tavarystva hłuchich», jakaja dapamahała ksiandzam z vyvučeńniem movy. — Ludziej z parušeńniami słychu našmat bolš. Jany ničym nie adroźnivajucca ad nas — tolki tym, što ŭ ich parušeńni słychu. Jany tak ža chočuć usio viedać, chadzić u kaścioł i razumieć, što tam adbyvajecca. Ja b skazała, heta samaja składanaja ź isnujučych movaŭ. Bo jość abmiežavanaja kolkaść žestaŭ — i vialikaja kolkaść słovaŭ. Imšu pierakładać — ja sama pierakładała — składana. Dziakuj ksiandzam, što, niahledziačy na svaju zahružanaść, jany vyvučyli hetuju movu.
