Hanna Krasulina, jakuju vysyłajuć z krainy: Maje dzieci — biełarusy. I heta najlepšy dokaz majoj biełaruskaści
9 listapada pres-sakratarcy AHP Hańnie Krasulinaj niečakana patelefanavali z adździeła pa hramadzianstvie i mihracyi. Milicyjanty paprasili jaje zaŭtra ž źjavicca da ich pa pytańni nakont dazvołu na žycharstva, jaki ŭ jaje zakančvajecca ŭ studzieni 2019 hoda. Hanna źjaŭlajecca hramadziankaj Rasii, žyvie ŭ Biełarusi z 2002 hoda, i taki zvanok staŭ dla jaje siurpryzam: nikoli raniej prablem z hetaj nahody nie ŭźnikała.
Praciah hetaj historyi my ŭsie viedajem: u milicyi joj paviedamili, što źbirajucca vysłać z krainy ŭ «intaresach hramadskaha paradku». Pryčyny — udzieł u apazicyjnych akcyjach i bieźbiletny prajezd u hramadskim transparcie.
My sustrelisia z Hannaj, kab raspytać, što jana źbirajecca rabić dalej, čamu za 16 hod u Biełarusi nie aformiła biełaruskaje hramadzianstva i ci budzie sprabavać jaho zdabyć paśla ciapierašnich padziej.
«NN»: Na pres-kanfierencyi vy kazali, što baćki pakul nie viedajuć, što vas chočuć na hod vysłać z krainy. Dumajecie, im nie raskazali susiedzi?
Hanna Krasulina: Maje baćki žyvuć pad Minskam, u ich inšaje proźvišča, tamu naŭrad ci niechta chutka suadniasie, što heta ŭsio zdaryłasia mienavita ź ich dačkoj. A sami jany ŭ internecie nie siadziać: voś kali infarmacyja pra mianie trapić na aficyjnaje telebačańnie, tady jany pra ŭsio daznajucca. Tym bolš tyja ž RIA «Naviny» ŭžo ŭziali sabie infarmacyju…
«NN»:Vy pieravieźli maci i tatu z Urała ŭ Biełaruś u 2006 hodzie, heta była vaša inicyjatyva?
HK: Maje baćki na prykładzie svaich starych viedali, jak heta, kali dzieci žyvuć daloka. Karani maci, naprykład, z Kubani — maje prodki z hetaha boku pachodziać ad zaparožskich kazakaŭ, jakich Kaciaryna II pieraviezła paśla padzieńnia Zaparožskaj Siečy. Jaje dziavočaje proźvišča, darečy, Čyžeŭskaja. Baćkam zaŭsiody było vielmi niazručna adviedvać svaich baćkoŭ praź vialikuju adlehłaść. A čym starejšyja baćki, tym čaściej treba da ich jeździć. Moj starejšy brat žyvie ŭ Sankt-Pieciarburhu, adtul taksama dabiracca da Urała niazručna (amal dvoje sutak ź pierasadkami). Tamu kali my pačali žyć u Minsku, baćki sami paprasilisia bližej. Jany pradali kvateru, i my im nabyli ścipły, ale svoj damok pad Minskam, z sadam. Z bratam, na žal, my majem kardynalna roznyja pohlady na palityčnuju situacyju i adnosiny nie padtrymlivajem.
«NN»: A baćka vaš adkul?
HK: Pieršapačatkova jaho siamja žyła ŭ Varoniežskaj vobłaści. Jaho tata padčas vajny trapiŭ, jak miljony savieckich hramadzian, u niamiecki pałon, paśla jak «zdradnik» — u saviecki łahier. Moj baćka naradziŭsia ŭ 1942 hodzie, i dziadula navat nie viedaŭ, što ŭ jaho jość syn. Źviestak ad dzieda nie było. Ale praź niekalki hadoŭ babula daznałasia, što jon nie zahinuŭ i žyvie ŭ ssyłcy ŭ Biareźnikach u Piermskim krai. Tady ŭžo ŭ rodnaj vioscy babuli ź dziećmi žyćcia zusim nie było: akramia taho, što panavaŭ strašenny hoład, jany ličylisia siamjoj voraha naroda. Baćku majho navat u pijaniery nie pryniali. Tamu jany vypravilisia da dzieda ŭ Biareźniki. A tam baćka vučyŭsia, darečy, u toj samaj škole, dzie i Barys Jelcyn — ale toj byŭ trochi starejšy.
Maci i tata paznajomilisia, kali navučalisia ŭ Novasibirskim elektratechničnym instytucie. Tady tolki-tolki źjaŭlalisia EVM, i jany byli adnymi ź pieršych inžynieraŭ, jakich vučyli ich ramantavać i absłuhoŭvać. Na Urał, u haradok Mias, jany trapili ŭžo pa raźmierkavańni. Ja naradziłasia ŭ vielmi intelihienckim miescy: tudy raźmiarkoŭvali inžynieraŭ z usiaho Sajuza, a pobač, kala Ilmienskaha voziera, štohod pravodziŭsia fiestyval aŭtarskaj pieśni.
«NN»: Vy z mužam taksama va ŭniviersitecie ž paznajomilisia…
HK: Kali dakładniej, u ahulnym internacie MDU dla humanitarnych fakultetaŭ: ja vučyłasia na fiłołaha, a jon staŭ historykam.
Hanna z mužam Jaŭhienam, fota z asabistaha archiva.
«NN»: Baćki pakul nie viedajuć pra vašu mahčymuju vysyłku, a dzieci jak adreahavali na sumnuju navinu?
HK: Jany ŭ mianie zaŭsiody hatovyja da niečaha takoha, bo viedajuć, dzie my žyviom, ale z hetaj situacyi naŭprost rahatali. Bo heta ž realna aniekdot!
U mianie syn — fizik, aśpirant, dobra vałodaje kitajskaj i anhlijskaj movami. Jon — łaŭreat dziaržaŭnych premij dla talenavitaj moładzi, nie raz pieramahaŭ u alimpijadach, byŭ trenieram kamandy Liceja BDU. Dačka — budučy fiłołah. Jany — adny z tych, chto, na moj pohlad, stvoryć słavu hetaj krainie, a tut ich maci vysyłajuć ź Biełarusi! I śmiešna i hrešna! Jany ž i sami buduć pamiatać pra heta ŭsio žyćcio i vakoł raskazvać — takija sučasnyja dzieci voraha naroda!
Ja što — Labiedźka ci Statkievič? Taki skandał zrabili na roŭnym miescy!
«NN: Słuchajcie, nu, dla niekatorych i praca ŭ apazicyjnaj struktury — heta ŭžo značyć klajmo.
HK: Kali kazać ščyra, to ŭ palityku ja nikoli nie imknułasia. Kali my tolki pierajechali ŭ Minsk z Maskvy, nam dali błok u internacie — muž užo pracavaŭ vykładčykam va ŭniviersitecie. U jaho baćkoŭ była tolki maleńkaja dvuchpakajoŭka, tam nie było dzie žyć. U internacie my i pražyli da 2011 hoda, pakul nie pabudavali kvateru: na toj momant synu ŭžo spoŭniłasia 17 hod.
Ja narmalna pracavała ŭ pradstaŭnictvie bujnoj zamiežnaj kampanii. Zajmałasia ich sajtam, pijaram, navat pavinna była pajści na pavyšeńnie. Ale ŭ 2006 hodzie ja była na Płoščy (u namiotach my nie nočyli, ale tam prysutničali), dapamahała mužu vyčytvać prahramy Alaksandra Milinkieviča na koski (asabista ni z kim z palitykaŭ ja znajomaja nie była), viała śmieły ŽŽ i vielmi zachaplalna pra ŭsio heta raspaviadała na pracy.
I raptam mianie vielmi rezka zvolnili, litaralna za dźvie hadziny, i navat dali adčapnyja — dva zarobki, —aby ja ŭžo zaŭtra nie prychodziła na pracu. Miarkujučy pa ŭsim, adzin z achoŭnikaŭ byŭ supracoŭnikam KDB — raśpisaŭ mianie jak apazicyjanierku.
Kažuć, u ich płan i im za heta dajuć zorački i ŭsialakija bonusy. Mabyć, ad majho načalnika zapatrabavali pazbavicca mianie. Karaciej, mianie skaracili. Paśla ja sprabavała ŭładkavacca ŭ kampaniju MTS, mianie chacieli ŭziać, ale niečakana admovili ŭ apošni momant. Ja niejak ad usioj hetaj situacyi padvisła. A potym Alaksandr Dabravolski paklikaŭ mianie pisać u prajekt ekśpiertbaj.orh, i ŭžo paźniej, padčas kampanii Jarasłava Ramančuka, mianie zaŭvažyŭ Anatol Labiedźka i zaprasiŭ da siabie ŭ partyju.
To bok ja sama nikudy nie «lezła» asabliva.
Kaniečnie, ja padtrymlivała alternatyŭnyja pohlady, ale ŭ aktyvisty nie źbirałasia. Mianie, možna skazać, vyšturchnuła tudy žyćcio.
«NN»: Čamu vy da hetaha času nie aformili biełaruskaje hramadzianstva?
HK: U 1992 hodzie ŭ Maskvie mianie na piešachodnym pierachodzie źbiła mašyna (vina była ŭ tym liku maja, tamu z kiroŭcam my razyšlisia mirna). U mianie byŭ askiepkavy pierałom tazaściehnavoha sustava i kostak taza. U toj čas apieracyj z takimi prablemami amal nie rabili: ja try miesiacy pralažała na vyciažcy ŭ adnoj maskoŭskaj balnicy, pakul nie raspačaŭsia niekroz kostki. I mnie pašancavała patrapić na apieracyju ŭ tak zvanuju «kramloŭku» na Mičurynskim praśpiekcie: jakraz tady Barys Jelcyn u miežach kampanii pa baraćbie z pryvilejami dazvoliŭ puskać tudy ŭsich achvotnych. U 1993-m mnie ŭstalavali pratez, niedzie hod ja jašče nazirałasia ŭ balnicy, i paśla mianie papiaredzili, što pryjdziecca zrabić paŭtornuju apieracyju niedzie praz 20 hod, bo pratez, viadoma, maje ŭłaścivaść znošvacca.
U 2008 hodzie ja adčuła pieršyja boli ŭ nazie, pačała kulhać. A ŭ 2012-m ŭžo ledź chadziła, baleła śpina: ja navat pracavała pieravažna z domu.
Kali ja pajšła tut na kansultacyju, vyśvietliłasia, što mała taho, što impartnyja pratezy ŭ Biełarusi płatnyja, dyk situacyja jašče ŭskładniłasia tym, što z takimi pratezami, jak u mianie, tut nie pracujuć. Pry paŭtornaj apieracyi heta dosyć istotna. Paŭtornaja našmat składaniejšaja, čym u pieršy raz. Tamu lepš było b, kab jaje rabili tyja ž śpiecyjaisty, što i ŭ 90-ja. I mnie pašancavała: jak byłuju pacyjentku mianie pahadzilisia pryniać u toj samaj balnicy. Jašče paŭhoda paśla apieracyi chadziła z mylicami.
«NN»: Ale navat kali adličvać z momantu skančeńnia reabilitacyi, usio adno prajšło amal piać hod…
HK: Nasamreč, pytańnie hramadzianstva ŭ mianie stajała i pa partyjnaj linii, kali vyrašałasia, chto moža stać novym lidaram. I ja hanarusia tym, što starejšyny abmiarkoŭvali i maju kandydaturu. Ale kali ja hramadzianka Rasii, to nie mahu być aficyjnym siabram partyi. Tady, darečy, mnohich ździviła, što ŭ mianie nie biełaruskaje hramadzianstva: mianie vielmi składana zapadozryć u simpatyi da Rasii. My kalektyŭna vyrašyli nie ŭzdymać heta pytańnie publična, uličvajučy dośvied toj ža Aleny Tankačovaj.
Uvohule, ja bajałasia apynucca nidzie: admoŭlusia ad rasijskaha hramadzianstva, a biełaruskaje mnie nie daduć — praz «intaresy hramadskaha paradku» — i što rabić?
«NN»: Ale jakraz toje, što vy nie hramadzianka Biełarusi, mnohija staviać vam u dakor: maŭlaŭ, jak moža rasijanka adstojvać intaresy biełaruskaj apazicyi.
HK: Viedajecie, u 1991 hodzie ja trapiła na sustreču z Papam Rymskim Iaanam Paŭłam II: va ŭniviersitecie ŭsim achvotnym prapanavali źjeździć u Krakaŭ amal za biescań. Piaciora čałaviek z našaj hrupy ŭ Krakavie adździalilisia i vypravilisia ŭ samastojnuju vandroŭku. My abłazili ŭvieś horad i natrapili na ŭkraincaŭ. A ŭžo tady zdarylisia padziei ŭ Baku, u Vilniusie, kali rasijskimi vajskoŭcami była pralitaja kroŭ tych, chto imknuŭsia da svabody, imknuŭsia vyjści sa składu SSSR. I nam tyja ŭkraincy skazali: «Vy, ruskija, i pa Kijevie chutka pajedziecie na tanku». Ja, kaniečnie, ź imi stała spračacca: «Dy jak, my ž siabry!» I raptam ukrainiec spyniŭsia i kaža: «Voś hladzi, vas piaciora, a spračaješsia sa mnoj tolki ty adna». Astatnija, vychodzić, byli zhodnyja.
Ubačyŭšy ŭ Krakavie ich kaścioły, ja prosta ŭ ich zakachałasia, choć ja i nie relihijny čałaviek. Ja kali i ŭ Biełarusi naviedała Niaśvižski i Mirski zamak, doŭha stajała kala ich z adkrytym rotam. Nam mohuć kazać, što Rasija i Biełaruś — adnolkavyja, adno cełaje. Ale heta nie tak. Tut u narodzie našmat bolš zachavałasia toj kultury, što była, skažam tak, da revalucyi. Dy i naohuł kultury, jak vyśvietliłasia, byli vielmi roznyja. I kali niešta drenna, ja nie bajusia pryznać heta, choć heta i maja radzima.
A kali niejkija troli ŭ kamientarach pišuć, što rasijanka pryjšła adstojvać intaresy Rasii ŭ biełaruskaj partyi — heta prosta śmiešna. U mianie dzieci — biełarusy, jak ja mahu pracavać suprać ich? Prosta naradziŭšy ich i vychoŭvajučy biełarusami, ja ŭžo ŭkłałasia ŭ budučyniu Biełarusi. Bolš nadziejnaha dokazu addanaści intaresam krainy być nie moža.
Niechta moža ličyć, što maja dziejnaść «padryŭnaja», ale padryŭnaja jana tolki dla režymu Łukašenki, jaki, jak vy bačycie, usio macniej kaŭbasić pierad vybarami. Maja praca ŭ tym, kab davać hramadzianam alternatyŭnuju infarmacyju: tolki majučy dadzienyja z roznych krynic, možna niešta analizavać i rabić vysnovy, farmiravać krytyčnaje myśleńnie i, urešcie, rabić słušny vybar.
Darečy, dazvoł na žycharstva nie zabaraniaje mnie mieć ułasnaje mierkavańnie i vykazvacca na lubyja temy, dla mianie zachoŭvajucca ŭsie svaje bazavyja pravy čałavieka. Ja maju prava abiracca, naprykład, u miascovyja saviety. Mahu bałatavacca na pasadu mera Minska — tady, kali ŭ nas buduć sapraŭdnyja vybary.
«NN»: Jaki vaš dalejšy scenar?
HK: Kaniečnie, ja budu abskardžvać rašeńnie ab majoj vysyłcy ŭ sudzie. Voś paśla razmovy z vami idu na kansultacyju z advakatam. U Rasii mnie niama da kaho jechać, tam, kaniečnie, žyvuć, siabry, ale ŭjavicie sabie, kab niechta pryjechaŭ u čužuju siamju, choć i siabroŭskuju, i zastaŭsia tam na hod? Niemahčyma. Dy i nie chočacca: kali kudyści i źjazdžać paśla, to na Zachad. Muž uvohule kaža, što kali ja raptam pajedu ŭ Rasiju, to mianie nieŭzabavie pasadziać — tamu što ja i tam pajdu na Płošču. Paŭžartam, ale…
Moža, pajedu va Ukrainu. Nie viedaju pakul.
Sumnaje ŭ hetaj situacyi — heta toje, što mnie pryjdziecca pakinuć svaich baćkoŭ. Jany ŭžo va ŭzroście i chvarejuć. U ich tut, akramia mianie, nikoha niama. Nie viedaju, jak jany pratrymajucca hety hod. Skajp skajpam, ale žyvyja znosiny jon nie zamienić.
«NN»: U budučyni vy b usio ž chacieli stać hramadziankaj Biełarusi ci ciapier užo nie?
HK: Tak. Viarnusia i padam na hramadzianstva. Cikava, jak jany tady buduć reahavać. Pahladzim.
