Ci jość budučynia ŭ biełaruskaha dyzajnu knih?
Na Fiestyvali biełaruskaj intelektualnaj knihi «Pradmova» adbyŭsia kruhły stoł pa temie «Sučasnyja tendencyi ŭ afarmleńni knih i dyzajnie knižnaj pradukcyi» pry ŭdziele takich viadomych biełaruskich majstroŭ, jak knižny dyzajnier Alaksandr Kułažanka, dyzajnier, mastak knihi, hrafik Źmicier Hierasimovič, mastak i knižny dyzajnier Viačasłaŭ Paŭłaviec, knižny ilustratar i hrafik Pavieł Tatarnikaŭ, mastak-hrafik, art-dyzajnier, vydaviec Kanstancin Vaščanka, hrafik i ilustratar knihi Raman Sustaŭ, art-dyzajnier Rusłan Najdzien, dyzajnier, rekłamist i vydaviec Anatol Łazar, mastak i dyzajnier Dźmitryj Surski. Maderataram kruhłaha stała byŭ mastak-hrafik, paet i publicyst Ryhor Sitnica.
Fota z sacyjalnych sietak
U časie dyskusii ŭdzielniki ŭzdymali vostryja pytańni i temy datyčna taho stanu, u jakim siońnia znachodzicca dyzajn i mastactva knihi ŭ Biełarusi.
Što robicca ŭ knižnym dyzajnie? Jakaja budučynia?
Pa hetym pytańni vykazaŭsia Pavieł Tatarnikaŭ (namalavaŭ piramidu). Pavodle jaho dumki za knižnaj hrafikaj jość vialikaja budučynia, bo kolkaść knih, što vypuskajucca ŭ śviecie, nie maje tendencyjaŭ da skaračeńnia. Što datyčyć siehmientu intelektualnaj knihi, jon zajmaje samuju vierchniuju i nadta nievialikuju dolu piramidy popytu, ale hety popyt ustojlivy. Kali ŭličyć, što padmurak piramidy siahaje miljonaŭ najmieńniaŭ, to navat intelektualnaja kniha tut stvaraje dosyć vialiki rynak. Kniha nie piarojdzie całkam u elektronny farmat, dy i tam nie zastaniecca pa-za absiaham dyzajnu i ilustracyi. Paŭstajuć usio novyja technałohii, jakija dapamahajuć rabić toje, što raniej było rabić ciažka ci niemahčyma, i tamu dla tych, chto zajmajecca afarmleńniem knih, razhortvajucca novyja pierśpiektyvy. Naprykład, łaziernaja rezka daje mahčymaść bolej nie ŭručnuju rabić art-kancepcyju knih ź siłuetami ci fihurkami, što technałahična padobnyja na kłasičnyja vyrazanki-vycinanki.
Čaho nie staje biełaruskamu knižnamu dyzajnu siońnia?
Bolšaść udzielnikaŭ pahadziłasia, što siońnia raźvićciu prafiesii knižnaha dyzajniera zaminaje palityka dziaržaŭnych vydaviectvaŭ, što da vypłaty hanararaŭ aŭtaram (vielmi nizkija), nievysokaj jakaści druku (tendary, dzie vyjhraje tannaja palihrafija i papiera) i ahułam panoŭnaha słabaha ŭjaŭleńnia nakont sučasnych tendencyj u dyzajnie knihi. Heta maje nastupstvam toje, što moładź nieachvotna idzie ŭ halinu i šmat pierśpiektyŭnych knižnych dyzajnieraŭ źjazdžaje za miažu, dzie znachodzić sabie dobry zarobak i cikavyja zamovy. U toj ža čas peŭnyja nadziei ŭskładajucca na niedziaržaŭnyja vydaviectvy, jakija pastupova pačynajuć zaŭvažać rolu jakasnaha dyzajnu biełaruskaj knihi ŭ płanie jaje pramocyi, biaruć na pracu maładych kreatyŭnych dyzajnieraŭ i kłapociacca pra ŭłasny styl.
Siarod prablemaŭ haliny nazyvali taksama adsutnaść jakasnych i pierakanaŭčych konkursaŭ na najlepšy knižny dyzajn i ilustracyju. Adziny dziaržaŭny konkurs vyklikaŭ šmatlikija narakańni ŭdzielnikaŭ kruhłaha stała praz peŭnuju anhažavanaść pry adbory prac na konkurs, hetak i pry vyniasieńni kančatkovaj acenki, bo pazicyja mastakoŭ časta prajhraje admysłovaj pazicyi čynoŭnikaŭ ad kultury. Niezaležnaja premija dla dyzajnieraŭ knihi z zaŭvažnym pryzam-uznaharodaj — niešta nakštałt premii Hiedrojca dla biełaruskich litarataraŭ — mahła b uźniać i prestyž samoj spravy, i padvysić pryciahalnaść udziełu ŭ halinie knižnaha mastactva z boku biełaruskich aŭtaraŭ.
Dźmitryj Surski padzialiŭsia svaim bačańniem: «Biezumoŭna, jość šerah tendencyjaŭ, jakija zapavolvajuć raźvićcio knižnaha dyzajnu ŭ krainie, ale heta nie jość nahodaj, kab ničoha nie rabić. Biełaruski sajuz dyzajnieraŭ ciapier imkniecca bolš uvahi nadzialać mienavita hetaj halinie, hetaksama jak raniej im byŭ zrobleny admysłovy akcent na płakatnym dyzajnie. Buduć arhanizavanyja admysłovyja vystavy, treba budzie pradumać mahčymaść źbirańnia i zachavańnia spadčyny biełaruskaha knižnaha dyzajnu, asabliva dla tych prac, što zachoŭvajucca ŭ adzinkavych asobnikach i mohuć być paškodžanyja praz umovy zachavańnia. Ahułam pohlad na budučyniu knižnaha dyzajnu ŭ Biełarusi aptymistyčny pry ŭmovie, što treba mienš žalicca i bolš rabić».
Ci isnavała biełaruskaja tradycyja?
Alaksandr Kułažanka, Ryhor Sitnica adznačyli, što raniej, u savieckija časy, u Biełarusi badaj nie isnavała tradycyi knižnaha dyzajnu, i niešmatlikija śpiecyjalisty byli raźmierkavanyja siudy z Maskvy i Lvova. Sprava była lepiej z knižnaj ilustracyjaj, u miežach jakoj skłałasia nacyjanalnaja tradycyja, jakoj my možam hanarycca, naprykład, takimi majstrami, jak B. Zaboraŭ, V. Vołkaŭ, A. Axoła-Vało, A. Kaškurevič, A. Ševieraŭ, U. Savič, M. Sielaščuk, T. Bierazienskaja dy inš. Ale na siońnia možna chutčej śćviardžać pra adsutnaść takoj tradycyi ci škoły.
Raman Sustaŭ vyznačyŭ, što ahułam šmat zdolnych vypusknikoŭ prachodzić praz adpaviednyja škoły majsterstva, pieradusim Biełaruskuju akademiju mastactvaŭ, i vykładańnie tam takich talenavitych aŭtaraŭ i piedahohaŭ, jak prysutnyja na dyskusii Pavieł Tatarnikaŭ, Rusłan Najdzien i inš., idzie na karyść uzroŭniu padrychtoŭki studentaŭ-dyzajnieraŭ. Treba hadavać nacyjanalnuju škołu afarmleńnia i dyzajnu, pakul u vobłaści vykładańnia zastajucca takija vydatnyja śpiecyjalisty, bo bieź ich stvaryć ci adradzić takuju škołu budzie zaciažka.
U šlachu dyskusii ŭdzielniki vyśvietlili, što Biełaruś naŭrad zrobicca suśvietnym centram, jaki budzie vyznačać viadučyja tendencyi ŭ knižnym dyzajnie, ale hetamu zaminaje, chutčej, nie adsutnaść talentaŭ, a brak naležnaha asiarodździa, na tle jakoha tyja mahli b siabie bliskuča razharnuć. Tym nie mienš peŭnaja admietnaść biełaruskamu dyzajnu knihi ŭłaścivaja, i jana vyjaŭlajecca ŭ pracach takich mastakoŭ-ilustrataraŭ i dyzajnieraŭ, jak Źmicier Hierasimovič, Hienadź Macur, Alaksandr Kułažanka, Pavieł Tatarnikaŭ i inš.
Ahulnaj vysnovaj kruhłaha stała było toje, što mastactva knihi u Biełarusi musić raźvivacca, u nas dastatkova talenavitych i samabytnych aŭtaraŭ, treba palapšać kulturu afarmleńnia knihi, źviartać na toje ŭvahu vydaviectvaŭ, čynoŭnikaŭ i hramadstva, vychoŭvać adpaviednaje asiarodździe, jakoje b spryjała dziejnaści zdolnych aŭtaraŭ.
Paśla praviadzieńnia kruhłaha stała bolšaść jahonych udzielnikaŭ pracavała ŭ jakaści niezaležnaha žury, što musiła adabrać najlepšuju knihu Fiestyvalu «Pradmova» pavodle kancepcyi i dyzajnu. Pieramožcam premii stała vydaviectva «Łohvinaŭ», pieradusim z knihaj Alhierda Bachareviča «Sabaki Jeŭropy», ale i pa sukupnaści zasłuh.
