Jak pravilna razmaŭlać ź ciažkachvorym čałaviekam — važnyja parady psichołaha
Psichołah Centra «Mierydyjan nadziei», kandydat miedycynskich navuk, dacent Raman Darašenka raskazvaje, jak padtrymać čałavieka, što sutyknuŭsia z ankałohijaj, jak viarnuć chvoraha ŭ realnaść, kali jon admaŭlajecca ad miedycynskaj dapamohi i šukaje ŭratavańnie ŭ «babak», i adkul biarecca strach śmierci, što zaminaje žyć.
Hetyja pytańni zakranalisia padčas majskaha kruhłaha stała ŭ Homieli, pryśviečanaha raku małočnaj załozy. Ale nasamreč heta tyčycca absalutna luboj ankałohii ci ciažkaj chvaroby.
Što adbyvajecca z čałaviekam, kali jamu kažuć, što jon chvory na ankałohiju
Kali ludzi sutykajucca z ankałahičnym zachvorvańniem, jany sutykajucca nie tolki z chvarobaj, ale i z kryzisam, pakolki zvyčajna chvaroba vyjaŭlajecca raptoŭna i časta ludzi nie vierać u toje, što heta adbyłosia. Idzie razbureńnie zvykłaj karciny śvietu.
Plus da ŭsiaho, vakoł temy ankałohii vielmi šmat mifaŭ. U čałavieka źjaŭlajucca dumki, što chvaroba nievylečnaja, što jon vyrakaje na pakuty i vialikija finansavyja straty i siabie, i siamju, što jon moža stać biezdapamožnym, stać hruzam dla svaich blizkich. Usio heta abrynajecca razam. Čałaviek sutykajecca z peŭnaj niavyznačanaściu budučyni i strataj kantrolu nad situacyjaj. A kali my hublajem kantrol nad tym, što adbyvajecca, taksama ŭźnikajuć peŭnyja strachi. Ale heta jašče nie samaje strašnaje.
Ccena ź filma Mr. Church, dzie hałoŭnaja hierainia chvareła na rak.
Samaje niepryjemnaje ŭ tym, što čałaviek časta zastajecca sam-nasam z chvarobaj. Našy ludzi, na žal, nie hatovyja razmaŭlać na ciažkija temy.
Svajaki prychodziać i kažuć: «My nie viedajem, jak siabie pavodzić. Što možna kazać, što nielha kazać». Ludzi adčuvajuć strach, pakolki čužyja pakuty praktyčna zaŭsiody ŭzdymajuć pytańnie kaniečnaści ŭłasnaha isnavańnia. Źjaŭlajecca razumieńnie, što padobnaje moža zdarycca i ź imi, i jany pačynajuć vyklučacca z kamunikacyi z chvorym.
I heta tyčycca nie tolki svajakoŭ, daktary časam taksama nie ŭmiejuć havaryć pra heta. Byvaje, da mianie prychodziać ludzi i kažuć: «Tak chaciełasia parazmaŭlać z doktaram, a jon dyjahnaz burknuŭ i staŭ zvaročvacca». Daktary — takija ž ludzi, jany taksama mohuć bajacca razmaŭlać ź ciažkimi pacyjentami. Mohuć dystancyjavacca ad situacyi albo imknucca pierakinuć niaprostuju razmovu na kahości inšaha — spracoŭvaje psichałahičnaja abarona.
Čałaviek, jaki zachvareŭ, ustupaje ŭ svojeasablivyja adnosiny sa svajoj chvarobaj. My majem spravu nie prosta z chvarobaj, my majem spravu z takoj sistemaj jak «čałaviek — chvaroba». A pakolki chvaroba mianiaje svaju pryrodu, bo ŭ jaje jość pačatak, prahresavańnie, spad, to i sistema hetaja dynamičnaja. I što daktaram, što svajakam, treba razumieć, u čym chvory maje patrebu na kožnym z etapaŭ, u jakoha rodu razmovie.
Što ŭ jakich situacyjach varta havaryć ciažkachvoramu
Jość niekalki etapaŭ chvaroby: pastanoŭka dyjahnazu, lačeńnie, adnaŭleńnie, remisija, kali chvaroba na niejki čas adstupaje, recydyvy. Palijatyŭnaja stadyja, kali aktyŭnaje lačeńnie spyniajecca i akazvajecca tolki simptamatyčnaja dapamoha, i stadyja terminalnaja, to bok stadyja pamirańnia.
Scena ź filma Mr. Church.
Nastadyi pastanoŭki dyjahnazu čałaviek sutykajecca z poŭnym chaosam u płanavańni svajho žyćcia. Tut vielmi važna skancentravać jaho na elemientarnych zvykłych rečach. Naprykład: «Dzieci pryjduć sa škoły, čym ty ich nakormiš?», «Ty zapłanavaŭ novy prajekt, što pa im paśpieješ zrabić da taho, jak lažaš u balnicu, što daručyš inšym?» Taksama važna padkreślić, što jaho situacyja nie ŭnikalnaja, što ŭ padobnaj akazvajecca šmat ludziej, i jany majuć taki ž płan lačeńnia. To bok narmalizavać toje, što adbyvajecca.
Na stadyi lačeńnia čałaviek znoŭ-taki pieražyvaje stres. Tut treba spakojna razmaŭlać ź im, raspytvać, što jon viedaje pra chvarobu i čaho baicca. Čałaviek moža adčuvać strach samoj apieracyi, strach nie pračnucca paśla apieracyi i hetak dalej.
Kali čałaviek adnaŭlajecca paśla chvaroby, źjaŭlajecca niebiaśpieka, što jon moža pačać zanadta chutka rabić ryvok u zdaroŭje. Rezka źmianić žyćcio, pačać aktyŭna zajmacca azdaraŭlenčymi praktykami i prosta padarvać svaje siły. Tut važna, kab čałaviek zasvojvaŭ mietodyki samahipnozu, samakantrolu, rełaksacyi. Važna, kab siamja padtrymlivała. Ale nie treba brać na siabie adkaznaść za toje, što z čałaviekam budzie adbyvacca dalej, pakolki prahnoz, jak praviła, niapeŭny.
Kali chvaroba ścichaje, ludzi časam sutykajucca z hetak zvanymi fłešbekami, kali nakatvajuć chvaravityja ŭspaminy, naprykład, pra apieracyju, pra čas, kali byŭ pastaŭleny dyjahnaz. Moža raźvicca depresija, čałaviek moža adčuvać vinu za toje, što paliŭ, ci za toje, što nie źmianiŭ pracu i zastaŭsia na škodnaj vytvorčaści. Časta ludzi pačynajuć pieraasensoŭvać svajo žyćcio.
Kali adbyvajecca recydyŭ, u ludziej mohuć pačać źjaŭlacca dumki pra suicyd. Tut treba być uvažlivymi. Kab papiaredzić heta, čałaviek musić daviarać tym, chto pobač.
Na palijatyŭnaj stadyi adbyvajecca spustašeńnie, prychodzić depresija. Časam ludzi admaŭlajuć vidavočnaje, kažuć: «Nie, ja nie chvory, ja papraŭlajusia». Na hetaj stadyi znoŭ viartajecca strach śmierci, raskajańnie za niapravilnaje, marna pražytaje žyćcio. Na čałavieka moža nachłynuć pačućcio viny za svaje minułyja ŭčynki. Razumiejučy, što lačeńnie ŭžo nie dapamoža, čałaviek moža adčuć siabie kinutym, asabliva kali jamu niama z kim pahavaryć na temy, jakija jaho chvalujuć i pužajuć.
I na terminalnaj stadyi treba padtrymać čałavieka, dazvolić jamu zaviaršyć usie ziamnyja spravy. Samaje hałoŭnaje, u čym čałaviek u hety čas maje patrebu, — skazać ludziam, jakich jon lubić, što jon ich lubić. Paprasić prabačeńnia, kali jon maje ŭ kaho prasić prabačeńnia. Tut uźnikajuć bolš ekzistencyjalnyja pytańni.
Uvohule samaje važnaje — heta dać čałavieku zrazumieć, što žyćcio — heta nie tolki žyćcio ŭ chvarobie. Kali jość padtrymka, to čałaviek moža ŭbačyć, što za miežami chvaroby isnuje vielizarnaja prastora dla taho, kab žyć.
Ja naziraju mnohich ankachvorych i baču, što, pryjšoŭšy da chvaroby, časta jany adkryvajuć u sabie vielizarny patencyjał. Chtości pačynaje zajmacca tvorčaściu, chtości — hramadskaj pracaj. Ludzi kažuć: «Na žal, tolki sutyknuŭšysia z chvarobaj, ja zrazumieŭ, što takoje žyćcio i što takoje kaštoŭnaść žyćcia. I što ja razbazarvaŭ jaho prosta ni na što, hulajučy ŭ čužyja hulni i zajmajučysia nielubimaj spravaj, hublajučy na heta čas».
Jak razmaŭlać pra chvarobu ź dziećmi
Dzieci ŭsio vielmi dobra adčuvajuć. Jany na hłybinnym uzroŭni razumiejuć, što niešta adbyvajecca nie tak. Dzieciam nielha chłusić, bo jany heta sčytvajuć adrazu i mohuć stracić davier da darosłych, da blizkich ludziej.
Najlepš prosta patłumačyć, što mama ci tata ciažka chvarejuć. Što jana ci jon maje patrebu ŭ tym, kab pabyć adnamu, adpačyć. Što mama, naprykład, nie źviarnuła na jaho ŭvahu nie tamu, što nie lubić, a tamu, što joj ciažka, tamu, što jana chvareje.
Praŭdzivaje darosłaje davierlivaje staŭleńnie pojdzie dziciaci tolki na karyść. Bo što takoje śmierć ahułam, dzieci razumiejuć.
Što nielha kazać ciažkachvorym
Pieršaje: nielha paharšać ich situacyju, naprykład, svaimi paprokami. Čałaviek i tak adčuvaje kałasalnaje pačućcio viny, a kali jašče narakać: «Voś, ja ž kazała tabie nie pali, a ty!»
Druhoje: my pavinny davać nadzieju čałavieku, ale nadzieju, jakaja abapirajecca na realnaść.
Časam chvory kidajecca da nietradycyjnych mietadaŭ lačeńnia. Kaža, što nie budzie lačycca ŭ daktaroŭ, a pojdzie da «babki», budzie zajmacca adnaŭlenčymi praktykami. U hetaj situacyi my majem spravu ŭžo nie z nadziejaj, a ź iłžyvaj nadziejaj, jakaja nie abapirajecca na realnaść. U toj ža čas nadzieja — heta taksama nadzieja. I čałavieka nielha jaje pazbaŭlać.
Ale treba pasprabavać viarnuć jaho da realnaści, skazać: «Ja b vielmi chacieŭ, kab u vyniku hetaha ty papraviŭsia, ale što ty budzieš rabić, kali heta nie spracuje, a čas budzie ŭpuščany?» Tut my nie pazbaŭlajem čałavieka nadziei, ale vymušajem zadumacca pra toje, što nasamreč adbyvajecca ŭ realnaści.
Jak pieramahčy strach śmierci
Tema śmierci ŭ našym hramadstvie vielmi tabujavanaja. Ludzi bajacca jaje, nie chočuć pra heta havaryć, bo spracoŭvaje psichałahičnaja abarona. Nam strašna kazać pra niepaźbiežnaje.
Možna skazać, što najlepšyja leki ad hetaha strachu — śviadomaje žyćcio. Strach śmierci pa svajoj sutnaści — heta strach pierad žyćciom, jakoje prachodzić biessensoŭna. Čałavieku, jaki robić u žyćci štości sapraŭdy važnaje, što idzie ad dušy, prosta niama kali bajacca śmierci. Jon razumieje, što navat kali heta adbudziecca siońnia ci zaŭtra, to jon užo zrabiŭ dastatkova.
Scena ź filma Mr. Church.
Naohuł, u lubym vypadku, jak pakazvaje naš dośvied, čałaviek, jaki sutykajecca ź ciažkaj situacyjaj, ankazachvorvańniem, maje šerah pytańniaŭ, jakija vyrašyć samomu składana. Tamu naša parada — nie saromiecca, a źviartacca da dobraha psichołaha. Jaho dapamoha moža spatrebicca taksama rodnym i blizkim pacyjenta, pakolki ŭ kryzisny čas u ich mohuć uźnikać niehatyŭnyja dumki i pačućci, u jakich byvaje soramna pryznacca navat sabie. Varta pamiatać, što heta naturalna. I ničoha nienarmalnaha ŭ hetym niama. Śpiecyjalist dapamoža razabracca i patłumačyć, čamu tak adbyvajecca. Heta dapamoža vybudavać dobryja adnosiny z chvorym svajakom i dapamahčy jamu pražyć hodna, pa-čałaviečy adviedzieny jamu čas u žyćci. Jaho žyćci.
