Što takoje błokčejn i što heta značyć dla Biełarusi — zrazumiejuć navat dzieci
My paprasili biełarusaŭ Amieryki Kaciarynu Faronda i Viktara Šamanoŭskaha, što arhanizavali pieršuju ŭ Biełarusi kanfierencyju pa błokčejnie, patłumačyć litaralna na palcach, jak pracuje hety miechanizm, jak jon vykarystoŭvajecca ŭžo siońnia i jak moža vykarystoŭvacca zaŭtra. Vyhladaje, što całkam prazrystyja vybary, kali niemahčyma ni zhubić čyjści hołas, ni padmalavać kamuści pracenty, absalutna realna pravieści z technałohijaj błokčejn.
Kaciaryna Faronda i Viktar Šamanoŭski — suzasnavalniki ńju-jorkskaj kampanii Acumira, jakaja śpiecyjalizujecca na raźvićci biznesu, kansałtynhu i suviaziach z hramadskaściu.
Kaciaryna Faronda i Viktar Šamanoŭski, suzasnavalniki ńju-jorkskaj kampanii Acumira, i Nik Spenas, zasnavalnik Blockchain Technologies Corp. Fota ipr.by.
Dyk što takoje błokčejn i jak heta pracuje?
Kłasičnyja bazy dadzienych, schoviščy infarmacyi, zaŭsiody byli centralizavanymi. To bok baza dadzienych, jak praviła, była adna. Jana zachoŭvałasia na adnym kampjutary, jaki absłuhoŭvaŭ techničny piersanał, što mieŭ śpiecyjalny dostup. Vychodzić, u hetaha piersanału była mahčymaść štości źmianić u bazie i paśla schavać svaje ślady.
Błokčejn — taja samaja baza dadzienych, ale raźmierkavanaja. Što heta značyć? Što tut užo nie adzin kampjutar, a miljon, dva, try, dziesiać miljonaŭ kampjutaraŭ. I ŭ kožnaha ź ich jość kopija pieršasnaj infarmacyi.
Kryptavaluta — svajho rodu ŭznaharodžańnie hetym miljonam kampjutaraŭ, jakija apracoŭvajuć infarmacyju, šyfrujuć jaje, zachoŭvajuć i vyklučajuć mahčymaść padmieny dadzienych.
Typovym spažyŭcam tema zdabyčy kryptavaluty zvyčajna najbolš cikavaja. Ale važna toje, što pakul jany zdabyvajuć kryptavalutu, inakš kažučy, majniać, ich kampjutary robiać padliki, jakija dapamahajuć raźmierkavanaj sietcy zachoŭvać infarmacyju.
Siońnia isnuje bieźlič mahčymaściaŭ dałučycca da hetaj sistemy — łahičny vynik vialikaj papularnaści i chutkaha rostu kryptavaluty ŭ canie. Možna ŭstalavać na kampjutar ci smartfon admysłovaje prahramnaje zabieśpiačeńnie. Možna ničoha nie ŭstaloŭvać, a nabyć «žaleza», stvoranaje mienavita pad majninh. Heta taki kampjutar-paŭfabrykat, hałoŭnaje i faktyčna adzinaje pryznačeńnie jakoha — apracoŭvać dadzienyja. Možna arandavać mahutnaść na śpiecyjalnych fiermach.
Kali košt arendy — $100, a prybytak — $101, to jość peŭnaja vyhada. Prytym možna pieraklučacca z adnoj kryptavaluty na druhuju, treciuju, čaćviortuju ŭ zaležnaści ad ich kursu, jaki ciapier vielmi niestabilny. Heta svajho rodu biznes, niekatoryja admysłova im zajmajucca.
Niaŭžo Biełaruś pačała ŭkaraniać błokčejn?
Kaciaryna Faronda: Kaniečnie, ZŠA, Jeŭropa i navat Rasija pajšli napierad u vyvučeńni technałohii błokčejn. Kali havaryć pra ZŠA, to hety praces ciahniecca ŭžo dzieści vosiem hod. Apošnija try hady prajekty, stvoranyja z vykarystańniem błokčejnu, aktyŭna ŭkaraniajucca i ŭ dziaržaŭnaj śfiery, i ŭ pryvatnym biznesie. Praces idzie poŭnym chodam.
Što tyčycca, dapuścim, Rasii, to apošnija try hady ja naziraju źjaŭleńnie šmatlikich kanfierencyj, placovak, dzie hetaja tema ŭzdymajecca, abmiarkoŭvajecca. Vielmi mnohija zajmajucca majninham toj ža kryptavaluty. Heta, mabyć, pieršaje, z čaho ŭvohule znajomstva z hetaj temaj pačałosia. Biełaruś u hetym płanie pakul adstaje, ale ja baču, što ŭzrovień padciahvajecca. Kali ja pryjazdžała na Źjezd biełarusaŭ śvietu ŭ lipieni, uvohule ŭsio było cicha. I kali ja viarnułasia nazad u Štaty, skazała, što nam treba prasoŭvać temu błokčejnu, inakš Biełaruś iznoŭ apyniecca ŭ kancy ciahnika.
My prydumali kancepcyju kanfierencyi i pačali aktyŭna ŭlivać infarmacyju ŭ biełaruskija ŚMI. Litaralna za niekalki miesiacaŭ źjaviłasia niejmaviernaja kolkaść biznes-kanfierencyj, dzie chacia b adna tema pryśviačałasia błokčejnu.
Naturalna, heta pryjemna, pakolki kali my tolki ahučyli ideju, nas sustreła chvala skieptycyzmu. Usie kazali, što hetaja tema nikomu nieviadomaja i niecikavaja. U nas byli vialikija ciažkaści z pošukam partnioraŭ u Biełarusi, jakija b mahli dapamahčy ŭ arhanizacyi kanfierencyi tut, na miescy.
Jak ZŠA vykarystoŭvajuć błokčejn?
Kaciaryna Faronda: Ja sama adnosna niadaŭna pačała raźbiracca ŭ technałohii błokčejn, taksama byŭ peŭny skieptycyzm. Ale pra błokčejn u ZŠA zahavaryli daŭno, užo šmat prajektaŭ zroblena, jany pracujuć. Z apošniaha, naprykład, toje, što štat Dełaver pieravodzić usie svaje zapisy na błokčejn. Ułaśnikam kampanij, zarehistravanych u hetym štacie, užo adpravili listy, što ich dakumientacyja pieravodzicca na błokčejn.
Adno z vynachodnictvaŭ Nika Spenasa, lidara ŭ raspracoŭcy hetaj technałohii, zasnavalnika Blockchain Technologies Corp i klučavoha śpikiera kanfierencyi ŭ Biełarusi, — sistema zboru hałasoŭ z vykarystańniem błokčejnu.
Raniej, kali vy hałasavali na vybarčym učastku, to zapaŭniali biuleteń, kidali jaho ŭ admysłovuju skryniu i jon kudyści źnikaŭ. U vypadku z błokčejnam biuleteń skanujecca i traplaje ŭ sistemu. I vy bolš nie možacie ŭ im ničoha źmianić. Prytym u vas zachoŭvajecca papiarovaja viersija, biuleteni možna i tak paličyć, ale kali raptam jany zhubilisia, infarmacyja zastajecca ŭ sistemie. I jana ŭsim dastupnaja, adbyvajecca poŭnaja demistyfikacyja pracesu, usio adkryta i zrazumieła. U ludziej niama nijakich sumnievaŭ, što mienavita hety kandydat pieramoh.
I heta nie prosta niejkija teoryi, heta ŭžo vykarystoŭvajecca ŭ ZŠA. Technałohiju možna prymianiać i ŭ statystyčnych metach, i dla hałasavańnia ŭnutry kampanij, i dla zboru dadzienych.
Viktar Šamanoŭski: Ale ŭ toj ža čas navat u ZŠA da technałohii błokčejn staviacca nieadnaznačna. Nie ŭsie palityki kamfortna siabie adčuvajuć u hetaj temie, nie razumiejuć da kanca, jak usio pracuje. Heta zrazumieła, jany bajacca novaha, heta toje samaje, što było ź internetam 20 hadoŭ tamu.
Značyć, błokčejn — heta ŭžo nazaŭsiody?
Viktar Šamanoŭski: Technałohija nie źniknie, jana ŭžo stanovicca mižnarodnaj. Najbujniejšyja banki śvietu jaje vyvučajuć i ŭkaraniajuć u tyja ž mižbankaŭskija raźliki. Banki — heta ŭžo ŭ peŭnym sensie sastarełaja madel, ciapier jany taksama sprabujuć vyžyć.
Naprykład, źjaviŭsia servis dla hrašovych pieravodaŭ pamiž krainami, u jakim vykarystoŭvajecca technałohija błokčejn. Što heta značyć?
Voźmiem kłasičny bankaŭski pieravod. Jon budzie kaštavać, dapuścim, $50, a hrošy buduć iści 4-5 dzion. Pa technałohii błokčejn pieravod adbyvajecca imhnienna i kaštuje ŭžo nie $50, a $1.
Bolš za toje, banki nie tolki biaruć fiksavanuju sumu za pieravod, ale dadajuć źvierchu jašče i pracenty za kanviertacyju, kali valuta roznaja. I kali bank voźmie jašče 3%, kampanii, što vykarystoŭvajuć błokčejn, voźmuć 0,1%, a sam pieravod praviaduć biaspłatna. To bok hetyja kampanii mohuć być vielmi maleńkimi, ale pracavać chutka, efiektyŭna i z vyhadaj dla klijenta.
Jakija pierśpiektyvy prasoŭvańnia błokčejnu ŭ Biełarusi?
Viktar Šamanoŭski: Biełaruś vałodaje vielizarnym intelektualnym resursam, tamu hleba isnuje. Kali dzieści jość cikaŭnaść, jana siabie pakaža. Tut šmat adukavanych ludziej, jakija mohuć hetym zajmacca.
Usio, kaniečnie, budzie zaležać ad pravavoha pola.
Čamu my chacieli pravieści kanfierencyju mienavita ŭ Biełarusi? Tamu što my zaŭvažajem tendencyju, što na pravavym uzroŭni, na vyšejšych dziaržaŭnych uzroŭniach razumiejuć značnaść i nieabchodnaść vyvučeńnia hetaj temy. Isnuje, naprykład, Park vysokich technałohij. Dziaržava pakazvaje, što Biełaruś — kraina infarmacyjnych technałohij. Tamu, ja dumaju, Biełaruś budzie ŭdzielničać u hetaj honcy naroŭni z usimi inšymi krainami śvietu. Hety ruch niezvarotny.
