«Samaje strašnaje, kali dzicia spytaje: chto ty mnie takaja?» Režysiorka pra homielskuju kałoniju
Niadaŭna adbyłasia nacyjanalnaja premjera novaha poŭnamietražnaha dakumientalnaha filma «Debiut» biełaruskaj režysiorki Nastaśsi Mirašničenka. Stužku pra amatarski teatr u žanočaj kałonii sustreli avacyjami, tamu zdajecca naturalnym, što nieŭzabavie jon budzie pradstaŭleny na słavutym fiestyvali dakumientalnaha kino IDFA u Amsterdamie.
Kinakrytyk Maksim Karpicki sustreŭsia z režysiorkaj, kab abmierkavać jaje pracu, rolu žančyny ŭ biełaruskim kino i čarhovy kinafiestyval «Listapad».
Anastasija Mirašničenka.
Maksim Karpicki: Vaš film raspaviadaje pra žanočuju kałoniju. Raskažycie, čamu vy vyrašyli zdymać tam film?
Anastasija Mirašničenka: Homielskaja žanočaja kałonija №4 asablivaja tym, što tam adbyvajuć pakarańnie žančyny, jakija ździejśnili złačynstva ŭpieršyniu. To bok heta nie zakaraniełyja złačyncy. Jašče jana ŭnikalnaja tym, što na terytoryi jość dom dziciaci, dzie źniavolenyja mohuć dahladać svaich dziaciej da troch hadoŭ. Paśla małych zabirajuć svajaki i afarmlajuć apiakunstva albo jany traplajuć u dziciačy dom. Z adnaho boku, heta davoli žorstka, z druhoha — prysutnaść rodnaha čałavieka była mocnaj padtrymkaj dla dziaŭčat.
MK: I ŭsio-tki, jak vy tam akazalisia?
AM: Ja daviedałasia pra hety teatr vielmi daŭno, jon isnuje ŭžo bolš za dziesiać hadoŭ. Jašče ŭ 2010-m zaharełasia idejaj źniać film pra teatralnuju pastanoŭku ŭ kałonii. Kali niedzie ŭ 2013-m my, narešcie, pazvanili ŭ administracyju kałonii, nam skazali, što prajekt na dadzieny momant nie isnuje. Tady ja pačała zdymać film «Skryžavańnie».
I voś mnie na vočy traplajecca artykuł pra toje, što teatr znoŭ adkryvajecca. Kaniešnie, ciažka znajści finansavańnie na dakumientalnaje kino, ale prajektam zacikaviŭsia pradziusar Viktar Łabkovič. U administracyi kałonii nam skazali, što spačatku treba atrymać aficyjny dazvoł u Minsku, tamu my sabrali ŭsie mahčymyja dakumienty i addali ich na razhlad u departamient. Dazvoł dali.
I voś my pryjechali ŭ hety teatr, da Alaksieja Byčkova — heta akcior Homielskaha abłasnoha dramatyčnaha teatra. Spačatku biez kamier, bo, kali b choć adna z žančyn admoviłasia, film nie moh by być źniaty.
Padrychtoŭka da śpiektakla ŭ kałonii.
My raspaviali im, što teatr, jak i sama kałonija, budzie fonam, nas ža cikavić ich los. Mnie zaŭsiody cikavyja ludzi ŭ padobnych krytyčnych situacyjach. Kali ŭ nas usio dobra, my vielmi miłyja, ale ŭ ciažkaj situacyi pryjarytety źmianiajucca. Voś heta nam było cikava, a nie toje, za što jany siadziać.
MK: Tamu my i nie bačym imionaŭ i prysudaŭ amal da samaha kanca?
AM: Tak. Jany raspaviadali pra heta, kali ŭžo sami byli hatovyja, bo heta vielmi intymnaja reč. Navat administracyja kałonii nie mahła raskazać nam, za što jany tudy trapili. Ale film nie pra heta i navat nie pra teatr. Film pra toje, jak im važnyja siamja i dzieci.
My ŭsie žyviom, pakryvajučysia šałupińniem, a tut kožnaja pajezdka vyzvalała mianie i zdymačnuju hrupu ad nanosnaha.
My pačynali lepš bačyć niejkija važnyja rečy. Dziaŭčaty raspaviadali, što samaje strašnaje dla ich — kali jany viernucca da dziaciej, a padčas jakoj-niebudź drobnaj sprečki dzicia skaža: «Chto ty mnie takaja? Dzie ty była ŭvieś čas?» Pa viartańni im faktyčna treba znajomicca nanova.
MK: I heta ciažka dla abodvuch bakoŭ.
AM: Adnaznačna. Napeŭna, pa filmie bačna, što pakarańnie niasuć nie tolki sami dziaŭčaty, ale i ich siemji. Bo dzieci zastajucca z babulami, a tyja ŭžo niemaładyja, hladzieć za ŭnukami im ciažka. Šlub zvyčajna raspadajecca. Zrobleny ŭčynak niasie za saboj ceły łancužok nastupstvaŭ. Prablemami dla asudžanych źjaŭlajucca nie ŭmovy ŭtrymańnia, a toje, što na voli, mahčyma, patrebnaja ich dapamoha, ale jany ničym nie mohuć dapamahčy, a časta navat nie viedajuć, što tam adbyvajecca.
Ja nie pamiataju, kab niechta skardziŭsia nam na makaronu ŭ stałoŭcy ci niejkija padobnyja rečy. Kali my zapisvali intervju, to sprabavali razmaŭlać z žančynami pra pracu, mužčyn, ale jany niaźmienna viartalisia na temu «maci-dzicia».
Kali b mianie paprasili adnym słovam skazać, pra što film, ja b skazała, što jon pra luboŭ. Mnie chaciełasia, kab hramadstva ŭbačyła hieraiń inšymi vačyma. Kab, kali jany vyjšli, im dapamahli znajści siabie. Źniavolenych časta pakazvajuć u kino i na telebačańni, ale zvyčajna tak, kab hladač zrazumieŭ, jakija jany drennyja. Voś hetaha my namahalisia paźbiehnuć.
MK: Žyćcio ŭ turmie ŭjaŭlajecca davoli žorstkim, heta asiarodak azłoblenych ludziej, i tam čaho tolki nie adbyvajecca, ale ŭ vašym filmie ničoha padobnaha niama.
AM: Napeŭna, i ŭ hetaj kałonii takoje prysutničaje. Tudy traplajuć žančyny roznaha ŭzrostu i sacyjalnaha pachodžańnia.
U adnoj byŭ biznes, jana dała chabar i apynułasia ŭ kałonii, druhaja — narkamanka, treciaja — zabiła kahości. I kanfliktnyja situacyi nie mohuć nie ŭźnikać. Ale mienavita ŭ teatry dziaŭčaty siabravali, rabili ahulnuju spravu.
I heta pry tym, što častka žančyn z teatram sutyknułasia tolki ŭ kałonii, da taho ž ličyła jaho niecikavym.
MK: U filmie jość dva typy kadraŭ. Albo my bačym žančyn jak masu: jany na prahułcy, pracujuć, i jość tolki sinija bušłaty ci asobna nohi, ruki, navat ich adbitki ŭ łužach. Albo bačym ich jak asob, z ułasnymi tvarami — heta ŭ pieršuju čarhu sceny, dzie jany repietujuć u teatry. Adsiul pytańnie: ci jość mahčymaści znajści niejkuju samarealizacyju ŭ tych žančyn, što nie ŭdzielničajuć u pastanoŭcy?
AM: Kali nam skazali, što možna zdymać tolki žančyn, jakija padpisali dazvoł na ŭdzieł u filmie, ja padumała, što lepš zusim ničoha nie zdymać. A potym zrazumieła, što heta toj vypadak, kali źniešniaje abmiežavańnie tolki dapamahaje. Sapraŭdy, hetyja abiaźličanyja nohi pakazvajuć, što pierad nami miesca, dzie asabovaje ścirajecca, a voś u teatry asoba znoŭ moža raskrycca.
Ale za kožnaj siniaj kurtkaj taksama chavajecca maci ci dačka, i aktrysy teatra — adny ź ich. Jany — jak by akienca ŭ suśviet kałonii. Inšyja ž kabiety majuć mahčymaść naviedvać kursy manikiuru, dystancyjna atrymlivać vyšejšuju adukacyju (chacia jana i płatnaja), jość šviejnyja ŭstanovy, biblijateka, inšyja hurtki…
MK: Napeŭna, vam nieabchodna było pakazać vynikovy film administracyi kałonii, prakuratury. Ci byli vykazanyja niejkija zaŭvahi? Ci prasili niešta źmianić?
AM: Niejkija drobiazi nie padabajucca zaŭsiody, ale takoha, kab patrabavali niešta vyrazać, nie było.
Kali my pakazvali hety film na zakrytym forumie MUS, prakuratury, ja acaniła, što prysutnyja vielmi pravilna ŭspryniali pasył filma. Hučali mierkavańni pra toje, što nieabchodna nie sadžać bolš, a sprabavać praduchilać złačynstvy.
Hladzieli vielmi ŭvažliva. Adzin čałaviek z administracyi kałonii ahučyŭ cikavaje nazirańnie: adznačyŭ, što, navat kali my ŭ kadry bačym nohi, jany kažuć bolš za tvary. Adrazu zrazumieła, jość u žančyny ciopłyja škarpetki ci jana staić u tonkich kałhotkach. Kali jana ŭ kazionnych čaravikach, siamja joj nie dapamahaje.
Kali ž my tolki zdymali, u nas nie patrabavali pastajanna pakazvać pramiežkavy materyjał.
MK: Režysioraŭ dakumientalnaha kino časam dakarajuć, što jany pryjazdžajuć kudyści, zdymajuć film i jeduć ź im pa fiestyvalach, pakidajučy svaich hierojaŭ sam-nasam z prablemami. Ci zadumvajeciesia vy pra heta?
AM: Mnie zdajecca važnym spačatku skazać, što fiestyval dakumientalnaha kino — heta ŭsio ž nie Kany ź biaskoncymi čyrvonymi ściežkami, pryhožymi kinazorkami dy šampanskim. Heta adna ź niamnohich mahčymaściaŭ znajści svajho hledača, abmierkavać ź im svajo kino.
Zdymać dakumientalny film niaprosta: ty nie viedaješ, čym pačniecca i skončycca tvaja historyja, ty nie možaš paprasić kahości zrabić niešta na kamieru jašče raz. Ale kali stvaraješ film na padstavie čužoha dramatyčnaha losu, nie možaš nie sumniavacca.
Mnie było vielmi niajomka, kali my zdymali scenu spatkańnia asudžanaj ź jaje svajakami. Jak čałaviek, Naścia Mirašničenka, ja adčuvała, što razam z apierataram my tam lišnija. Jak režysior, ja razumieła, što hety momant nieabchodny: nie dla taho, kab u mianie atrymaŭsia dobry film, a dla taho, kab danieści niešta ludziam.
Kali b ja nie adčuvała b adkaznaści, ja b zdymała b filmy štohod i jeździła b pa fiestyvalach. Ale mnie heta psichałahična dajecca niaprosta, tamu nastupny film ja, napeŭna, zdymu niachutka. A pakul lepš zajmusia čym-niebudź inšym.
U mianie jość syn, ja pracuju na telebačańni, cudoŭna restaŭruju staruju meblu. Voś niadaŭna kupiła niamieckuju šafu 1951 hoda, stoł 1927-ha. Tvorčy čałaviek moža prajaŭlać siabie pa-roznamu. Chacia voś niadaŭna jašče źniała maleńkuju ihravuju naviełu dla kinaalmanacha «My»… Maja historyja nazyvajecca «Spadarožnik», jana budzie pradstaŭlenaja na sioletnim kinafiestyvali «Listapad».
MK: A čamu na «Listapadzie» nie budzie iści «Debiut»?
AM: My źnialisia z konkursu sami. Raniej maja praca «Skryžavańnie» ŭziała ŭznaharodu na nacyjanalnym konkursie «Listapada», i kali hetym razam naš film uziali tudy ž, a nie ŭ mižnarodny konkurs, my vyrašyli, što lepš dać mahčymaść paspaborničać inšym.
MK: I jašče adno pytańnie. Ciapier časta kažuć pra prablemu roŭnaści ŭ roznych prafiesijach. U tym ža jeŭrapiejskim, amierykanskim kino niašmat žančyn zdymaje filmy. Biełaruskaje kino pierabivajecca z chleba na vadu, ale pry hetym i ŭ dakumientalnym, i ŭ ihravym pracuje šmat režysiorak…
AM: Viedajecie, ja davoli spakojna staŭlusia da hetaj temy. Ja ŭ pieršuju čarhu chaču, kab film byŭ dobrym.
Ja radaja, što siońnia ŭ Biełarusi roznyja maładyja dziaŭčaty i chłopcy zdymajuć niezaležnaje kino. I Ułada Siańkova, i Darja Karol, i Kaciaryna Markaviec… Im ciažka, jany nie spadziajucca na padtrymku i znachodziać mahčymaści.
Mahčyma, pry najaŭnaści lepšych resursaŭ ich filmy byli b bolš daskanałyja, ale heta ŭžo nie taja pazicyja, kali ŭsie siadzieli dy čakali. I tamu ja z asablivym intaresam čakaju čarhovy «Listapad».
Daviedka:
Anastasija Mirašničenka. Režysiorka. Vypusknica Biełaruskaj akademii mastactvaŭ. Debiutavała ŭ dakumientalnym kino z historyjaj pra biazdomnaha mastaka z Homiela «Skryžavańnie». Pracuje na MTRK «MIR».
