Pad ciskam palakaŭ z pomnika Kaściušku ŭ Šviejcaryi vykraślili ŭsie zhadki pra Biełaruś
Mienš čym praz dva tydni, 21 kastryčnika, čakajecca adkryćcio ŭ Šviejcaryi pieršaha ŭ śviecie pomnika Tadevušu Kaściušku, pastaŭlenaha biełarusami.
U majsterni va Ukrainie.
My raniej raspaviadali, što pomnika nie było b, kali b za spravu nie ŭziaŭsia biełarus Aleś Sapieha, namieśnik staršyni Asacyjacyi biełarusaŭ Šviejcaryi. Mienavita jon pravodziŭ pieramovy z uładami, šukaŭ srodki, skulptara, hatovaha vyrabić pomnik za minimalnyja ŭkładańni. Pa samych ścipłych padlikach, na ŭsio spatrebiłasia šeść tysiač dalaraŭ. Bolšaja častka hetaj sumy — ułasnyja hrošy siamji Sapiehaŭ. Astatniaje — achviaravańni i toje, što vydatkavała biełaruskaja dyjaspara ŭ Šviejcaryi.
Płanavałasia, što na šyldzie budzie napisana pra naležnaść biełaruskaha hieroja da Biełarusi. Nadpis musiŭ vyhladać tak:
Adnak u apošni momant jon byŭ źmienieny.
«Na žal, namahańniami polskaha ambasadara ŭ Biernie, spadarom Jakubam Kumacham, z šyldy źnikli nie tolki radki «synu Biełarusi ad udziačnych suajčyńnikaŭ», ale nie stała i viersii, napisanaj pa-biełarusku, — raspavioŭ Aleś Sapieha.
— Toje adbyłosia praz ultymatum polskaha ambasadara. Jon zajaviŭ, što kali budzie zaćvierdžany pieršapačatkovy nadpis, to aficyjnaja delehacyja z Krakava i Varšavy, jak i sam polski ambasadar, nie buduć udzielničać u šviejcarska-polskim śviatkavańni 15 kastryčnika ŭ Załaturnie. Z hetaj pryčyny mer horadu Załaturn abraŭ polski bok i źmianiŭ šyldu na tuju viersiju, jakaja jaho zadavoliła».
Na źmienienym nadpisie zastałosia ŭsiaho niekalki radkoŭ:
«Tadeusz Kosciuszko
04.02.1746 — 15.10.1817
Gestiftet von der Weissrussischen Vereinigung in der Schweiz 2017»
Što ŭ pierakładzie značyć «Pastaŭleny Asacyjacyjaj biełarusaŭ Šviejcaryi ŭ 2017 hodzie».
«Heta nie pieršy raz, kali da biełaruskaj dyjaspary pastavilisia niepavažliva, — zaznačaje Aleś. — Raniej, niahledziačy na toje, što za dva hady da padziei biełarusy damovilisia pra śviatkavańnie i adkryćcio pomnika Kaściušku na 15 kastryčnika, pad prymusam polskaha ambasadara haradskija ŭłady Załaturna pasunuli nas u datach na 21 kastryčnika».
Aleś raspaviadaje, što spačatku biełaruskaja dyjaspara ŭ Šviejcaryi sprabavała damovicca z polskim ambasadaram ładzić adkryćcio pomnika i śviatkavańnie razam 15 kastryčnika. Adnak polski bok admoviŭsia, zajaviŭšy, što svajo mierapryjemstva budzie pravodzić samastojna. Tady biełarusy prapanavali adkryć pomnik razam 21 kastryčnika, ale znoŭ damovicca nie ŭdałosia.
«Polski ambasadar mnie skazaŭ, što jany zhodnyja, kali ich budzie zadavalniać šylda. Što na joj musić być usio prosta i niejtralna: imia, proźvišča i daty žyćcia — usio pa-niamiecku. Maŭlaŭ, «navošta jašče niešta pisać, kali ŭsie i tak viedajuć, chto taki Kaściuška», — kaža Aleś. — Ź inšych patrabavańniaŭ polskaha boku było toje, što jany buduć vyrašać, kaho zaprašać, i vyznačać płan uračystaj prahramy.
Na praŭleńni dyjaspary my vyrašyli, što na takija ŭltymatumy nie zhodnyja. Aficyjny polski bok chacieŭ pracavać «na roŭnych», ale vidavočna, što ni pra jakuju roŭnaść havorka nie idzie. My zaprasili ich u jakaści hanarovych haściej, adnak suviaź pierapyniłasia i na naša zaprašeńnie nam ničoha nie adkazali».
Padčas transparciroŭki pomnika z Ukrainy ŭ Šviejcaryju. Fota Alesia Sapiehi.
Niekalki dzion tamu Aleś pieravioz pomnik Kaściušku ŭ Šviejcaryju z Ukrainy, dzie jaho vyrabiŭ majstar. Kali namieśnik staršyni Asacyjacyi biełarusaŭ Šviejcaryi pieradavaŭ pomnik haradskim uładam Załaturna, vyśvietliłasia, što pamiž imi i pradstaŭnictvam Polščy jość damoŭlenaść pra źmieny ŭ nadpisie.
«Ja napisaŭ skarhu i ŭžo atrymaŭ adkaz ad mera, — havoryć Aleś. — Jon tłumačyć, što razumieje, u jakoj situacyi my apynulisia, ale nie ŭ stanie vyznačać histaryčnuju spraviadlivaść i vymušany zaniać polski bok».
Ciapier Aleś rychtuje skarhu ŭ Ministerstva zamiežnych spraŭ Polščy z dapamohaj Fundacyi Kaściuški ŭ Krakavie. Fundacyja zaniała pazicyju Sapiehi, pakolki nie ličyć pravilnym dzialić Kaściušku pamiž biełarusami i palakami. Na ich dumku, Kaściušku treba ŭsprymać jak suśvietnaha hieroja. Darečy, mienavita Fundacyja dapamahła ŭ transparciroŭcy pomnika, padrychtavaŭšy aficyjny zvarot da polskaj mytni. Aficyjny polski bok pahadziŭsia vydatkavać na heta hrošy i paspryjać tolki pry ŭmovie źmieny šyldy.
* * *
Tadevuš Kaściuška pamior u šviejcarskim horadzie Załaturn. Sioleta 15 kastryčnika spaŭniajecca 200 hod z dnia jaho śmierci.
* * *
MZS prakamientavała situacyju vakoł pomnika Kaściušku ŭ Šviejcaryi: umiašajecca biełaruski pavierany
***
Na telehram-kanał «Našaj Nivy» možna padpisacca tut.
