Sołtys pry palakach, starasta pry niemcach, biezdakorny čałaviek: niaprostaje žyćcio Uładzimira Anciparuka
Uładzimir Parfienavič Anciparuk (moj pradzied) byŭ małodšym synam Parfiena i Nastaśsi Anciparukoŭ, žycharoŭ vioski Zasimy, Kobrynskaha pavieta.
Naradziŭsia Uładzimir na samym pačatku trahičnaha XX stahodździa — 22 lipienia 1900 hoda. Baćki addali svajho małodšaha syna na navučańnie ŭ carkoŭna-prychodskaj škole, jakuju jon skončyŭ 13 červienia 1913 hoda.
Uładzimir (źleva) i Cimafiej Anciparuki.
Ad 1915 hoda siemja, vierahodna, była ŭ biežanstvie. Paśla viartańnia na radzimu Uładzimir Anciparuk pryzyvajecca na słužbu u Vojska polskaje.
Paśla słužby paŭstaje pytańnie pra siamiejnaje žyćcio. Uładzimir — vidny i statny małady čałaviek z dobraj i zamožnaj pa viaskovych mierkach siamji. Dziaŭčaty staviacca da jaho prychilna.
Z adnoj dziaŭčynaju adnosiny składvajucca amal što da šlubu, ale raptam Uładzimir mianiaje svajo rašeńnie.
Adnojčy na viaskovych tancach jon źviartaje ŭvahu na dziaŭčynu, jakaja nadta pryhoža tančyć i ŭ jaje vałasy ŭplecieny kvietki. Uładzimir razumieje, što zakachaŭsia pa-sapraŭdnamu.
Jaho abranicaj stała dziaŭčyna ź niebahataj, ale prystojnaj siamji — Uljana Andrejeŭna Stračuk. Siamja Stračukoŭ žyła ŭ susiedniaj vioscy Minianka. Uljana adkazała zakachanamu chłopcu ŭzajemnaściu ŭ pačućciach. Tak naradziłasia novaja siamja.
Uładzimir Anciparuk (sprava) u polskim vojsku.
Siamja Anciparukoŭ na pačatku XX stahodździa zmahła nabyć niemały kavałak dobraj i ŭradlivaj ziamli.
Starejšy brat Dzimitryj pajechaŭ u Amieryku, kab dapamahčy siamji zbudavać na nabytaj ziamli novuju chatu. Starejšyja siostry vychodziać zamuž i pakidajuć baćkoŭski dom. Zastajucca pažyłyja i ŭžo niamohłyja baćki z dvuma małodšymi synami — Cimafiejem dy Uładzimiram ź ichnimi žonkami.
Braty byli nadta družnymi i razam prymajucca za ŭładkavańnie haspadarki i budaŭnictva novaha doma na dźvie siamji.
Abodva braty byli dobra nastaŭlenyja z małoha vieku ŭ sielskahaspadarčych navukach. Ale akramia hetaha Uładzimir vučycca pčalarskaj spravie i ŭładkoŭvajecca na pracu pčalarom da miascovaha pana Basiackaha, jaki žyŭ u falvarku Małodča.
Sprava va Uładzimira pajšła nadzvyčaj dobra. Za dobruju i plonnuju pracu pan nadta pavažaŭ svajho pčalara i płaciŭ jamu dobryja hrošy, a razam z tym šmat u čym dapamahaŭ. Zaroblenyja hrošy, dapamoha starejšaha brata Dzimitryja z Amieryki, dapamoha pana, siamiejnaja zhoda, dy luboŭ da pracy i paradku dapamahli bratam zbudavać dobruju dychtoŭnuju chatu, jakuju pakryli blachaju, što na tyja časy ličyłasia ŭ vioscy raskošaju.
Prybyvaje taksama i ziamli.
Byŭ svoj les, rybnaja łoŭla, sienažać, pašy, sad. Uładzimir vyłučaŭsia nadzvyčajnaj ekanomnaściu dy ducham pradprymalnictva.
Jak bolš aktyŭny ŭ paraŭnańni z bratam, Uładzimir stanovicca pradstaŭnikom ahulnaj haspadarki, jakaja niekalki hadoŭ zapar pryznajecca najlepšaj u akruzie. Niahledziačy na małady viek, Uładzimir abirajecca sołtysam svajoj vioski. I nieŭzabavie za prykładnaje viadzieńnie haspadarki jon byŭ uznaharodžany adnoj z hanarovych uznaharod Rečy Paspalitaj - Bronzavym Kryžom Zasłuhi (Brązowy Krzyż Zasługi).
U suženstvie Uładzimira dy Uljany naradžajecca 4 dački: Stefanida (maja babula), Kaciaryna, Nadzieja dy Maryja.
Prablemy ŭ siamji pačynajucca z prychodam kamunistaŭ u 1939 hodzie. Jak adna z samych mocnych haspadarak vioski, siamja Anciparukoŭ ź vialikaj vierahodnaściu mahła trapić pad raskułačvańnie. Tak by jano i było, kab nie pačatak vajny.
Niemcy abrali starastam vioski Zasimy Uładzimira Anciparuka, jaki byŭ sołtysam pry palakach.
Vioska Zasimy abkružanaja z usich bakoŭ lesam. A padčas vajny dzie les — tam i partyzany. I heta byŭ toj faktar, jaki ŭ vialikaj stupieni pavialičvaŭ ryzyku dla miascovaha nasielnictva. Tamu i zadača zachavańnia žyćcia była nie z prostych.
U Biełarusi šmat mienavita takich lasnych viosak było spalena niemcami padčas vajny. Tamu miascovamu nasielnictvu treba było pilna sačyć za bałansam uzajemaadnosin pamiž, z adnaho boku, - niemcami; a z druhoha boku — partyzanami.
Siarod kiraŭnikoŭ partyzanskaha ruchu byli i svajaki Uładzimira Anciparuka.
Jak starasta Uładzimir arhanizoŭvaje charčovuju padtrymku i dla partyzanaŭ, i, zrazumieła, vymušany karmić niemcaŭ.
Zadača ŭskładniałasia tym, što pieršy čas «partyzanki» bolš nahadvaŭ bandytyzm, čym zmahańnie z voraham. Niekatoryja hrupy miascovych «partyzan» biespakarana rabavali i zabivali prostych ludziej. Zabili jany, pavodle śviedčańniaŭ miascovaha ludu, i hrupu savieckich desantnikaŭ, jakija byli zakinuty ŭ rehijon dla arhanizacyi i kaardynacyi partyzanskaha supracivu. I tolki ź ciaham času «partyzanka» ŭvajšła ŭ bolš mienš arhanizvanaje i kantralavanaje rečyšča.
Paśla surjoznaj traŭmy kalena starejšaj dački Stefanidy, Uładzimir u 1942 hodzie razam z chvoraju časta znachodzicca ŭ Kobrynie. Tam vykonvaje funkcyi suviaznoha i nabyvaje leki dla pierapraŭki partyzanam. Lasnyja vajary byli ŭdziačnyja za hetkuju padtrymku. I ŭ toj ža čas, dziejnaść Uładzimira nie vyklikała surjoznych padazreńniaŭ u niemcaŭ.
Ale, dapamoha partyzanam nie ŭratavała Uładzimira ad aryštu paśla prychoda savieckich vojskaŭ. Nie dapamahli i chadajnictvy partyzan. U 1945 hodzie Uładzimiru Anciparuku faktyčna biez suda dajuć 10 hod łahiernaha źniavoleńnia. Miescam adbyćcia pakarańnia vyznačajecca byłaja Komi ASSR (mierkavana Uchtaižemłah).
Biesčałaviečnym było etapavańnie viaźniaŭ. Na niekalki dzion jany całkam byli pazbaŭleny pićcia i ježy. Pavodle apoviedaŭ Uładzimira, pa prybyćci da miesca pryznačeńnia sastava, kali tolki adčynili dźviery skatavoznych vahonaŭ, ludzi kinulisia na śnieh i jeli jaho pryharščami, kab choć jak natalić smahu. Šmat chto i nie vytrymaŭ hetaj darohi.
Pieršyja hody źniavoleńnia byli nadzvyčaj ciažkimi. Vaha mažnaha pa ciełaskładzie dy kości Uładzimira składała ŭsiaho tolki 45 kiłahramaŭ.
Ale, prykładana ad 1949 hoda situacyja mianiajecca da lepšaha. Viaźniam palepšyli ŭmovy ŭtrymańnia i navat pačali płacić niejkija hrošy. Navat na hetyja mizernyja zarobki Uładzimir umudraŭsia dapamahać siamji i adpraŭlaŭ dachaty pasyłki i hrošy. Apošni čas źniavoleńnia za sumlennaść jaho nakiravali pracavać na kuchniu i heta, zrazumieła, dapamahała mieć niejkaje dadatkovaje charčavańnie.
Va ŭsie łahiernyja hady Uljanie ŭ vychavańni čatyroch dziaciej i ŭ haspadarcy dapamahaŭ starejšče brat Uładzimira — Cimafiej sa svajoju žonkaju Ksienijaj. Ale i nad imi pahroźlivaj chmaraju visieła niebiaśpieka raskułačvańnia dy vysyłki. Tamu jany byli ci nie pieršymi, chto addaŭ svaju majomaść u kałhas. A sami vymušany byli žyć prohaładździu.
Vyzvaleńnie z łahiera i viartańnie dadomu adbyłosia tolki paśla śmierci Stalina ŭ 1953 hodzie.
Pa viartańni na Radzimu Uładzimir uładkavaŭsia pracavać cieślarom na adno z pradpryjemstvaŭ Kobryna, a razam z tym iznoŭ uziaŭsia za damašniuju haspadarku, i asabliva lubiŭ pčalarstva. U svajoj siamji jon byŭ absalutnym aŭtarytetam, jak dla žonki, tak i dla dziaciej dy ŭnukaŭ.
Žyćcio radziny budavałasia na sapraŭdnych patryjarchalnych pryncypach. Svaich naščadkaŭ Uładzimir vučyŭ niastomnaj pracavitaści dy hłybokaj sumlennaści. Jon zaŭsiody paŭtaraŭ, što ŭ samych ciažkich abstavinach žyćcio było ŭratavana sumlennaściu i pracavitaściu.
Uładzimir Anciparuk u stałym vieku.
Uljana Anciparuk.
Cikavy adzin ź mietadaŭ vychavańnia ŭnukaŭ, jakim karystaŭsia dzied. Zahadździa kłaŭ nievialičkuju manietku ŭ jaki-niebudź kutočak, a potym daručaŭ myć padłohu. Kali rapartavali ab vykanańni zadańnia, jon pytaŭsia ci była znojdziena manietka. Kali nie znojdziena, značycca praca vykanana niajakasna i ŭsio treba było pieramyvać. Kali znojdziena i prychavana — taksama niadobra. U hetym bačyłasia schilnaść pryŭłaščyć čužoje. Vinoŭnica pavinna była vysłuchać praciahłaje nastaŭleńnie pra toje, što ni ŭ jakich abstavinach čužoje brać nielha. Navat kali znajšoŭ, pašukaj taho, kamu naležyć taja kapiejčyna ci taja reč.
Vychodzili zamuž dočki, raśli i staleli ŭnuki, naradžalisia praŭnuki.
Dom Uładzimira i Uljany byŭ sapraŭdnym centram siamiejnaha rozruchu. Asabisty prykład, mudryja parady baćki i dzieda dapamahali maładym stavać na nohi i nie pastupacca čałaviečymi dy chryścijanskimi pryncypami.
Nadzvyčaj cikavy fakt žyćcia Uładzimira dy Uljany ŭ tym, što daty ich naradžeńnia i daty ich śmierci supadajuć pa dni i miesiacy.
Jany aboje naradzilisia 22 červienia i aboje pamierli 20 listapada. Uljana pamierła ŭ 1981 hodzie, a Uładzimir hodam paźniej — u 1982-m. Pachavanyja jany na starych haradskich mohiłkach Kobryna.
Supakoj, miłaścivy Boža, ich dušy ŭ śviatych sialeńniach Tvaich!
