«Sputnik V»: прышчапляцца ці не? Некаторыя навукоўцы сумняваюцца нават пасля публікацыі The Lancet
На мінулым тыдні ў аўтарытэтным брытанскім медыцынскім журнале The Lancet быў апублікаваны артыкул, які даказвае эфектыўнасць расійскай вакцыны. Ці значыць гэта, што «Sputnik V» недаацэньвалі?
Фота Depositphotos.com
Не так даўно размовы пра расійскую вакцыну суправаджаліся кпінамі.
«ЗША ні ў якім разе не будзе выпрабоўваць гэтую вакцыну на малпах, не кажучы ўжо на людзях», — сказаў чыноўнік адміністрацыі Трампа ў жніўні, калі з’явіліся першыя паведамленні пра распрацоўку расійскай вакцыны ад каранавіруса «Sputnik V».
Нават у самой Расіі, дзе традыцыйная непразрыстасць палітыкі і некампетэнтнасць чыноўнікі выклікаюць недавер да ўлады сярод насельніцтва, многія расіяне адмаўляліся ад прышчэпкі, якая была даступная ўжо ў снежні, паведамляе The Washington Post.
Аднак цяпер «Sputnik V», названы ў гонар першага спадарожніка, які запусціў Савецкі Саюз, абагнаўшы ЗША ў касмічнай гонцы, ператвараецца ў гісторыю глабальнага поспеху. Гэтаму паспрыяла публікацыя аўтарытэтнага брытанскага медыцынскага журнала the Lancet на мінулым тыдні, дзе сцвярджалася, што расійская вакцына мае эфектыўнасць 91,6% праз 21 дзень пасля першага ўколу і 91,8% для старэйшых за 60, што толькі трохі горш за вакцыны Pfizer-BioNTech і Moderna.
Больш за дзясятак краін ухвалілі расійскую вакцыну для выкарыстання, а пасля публікацыі ў The Lancet шанцы на яе прымяненне ва ўсім свеце ўзраслі. «Sputnik V» значна таннейшая за заходнія аналагі, а таксама не патрабуе нізкіх тэмператур для захоўвання, што ўскладняе распаўсюджванне вакцыны Pfizer у небагатых краінах.
«Гэта пераломны момант для нас», — заявіў Кірыл Дзмітрыеў, дырэктар Расійскага фонду прамых інвестыцый, які стаіць непасрэдна за распрацоўкай вакцыны, а таксама за яе прасоўваннем у свеце.
І гэта насамрэч можа стаць рэдкай перамогай мяккай сілай для Крамля. «Гэта кажа пра якасць і эфектыўнасць навуковай галіны ў Расіі, якую многія людзі лічылі састарэлай, бездапаможнай і недафінансаванай», — кажа Стывен Морысан, дырэктар Цэнтра глабальнай палітыкі аховы здароўя (the Global Health Policy Center), што ў Вашынгтоне.
Эксперты папярэджваюць, што стварэнне эфектыўнай вакцыны можа быць проста выключэннем і яшчэ не сведчыць пра рэнесанс навукі ў Расіі. Але варта адзначыць, што поспех з вакцынай здарыўся на фоне рэалізацыі расійскім урадам нацпраграмы інвестыцый ва ўніверсітэты і даследчыя лабараторыі.
На гэтым тыдні Іран пачаў прышчэпліваць насельніцтва вакцынай «Sputnik V». Расія і Іран таксама дамовіліся, што вытворчасць расійскай вакцыны іранцы пачнуць да красавіка. Пачалі распрацоўвацца планы масавай вытворчасці расійскай вакцыны ў Індыі, Турцыі, Бразіліі і Паўднёвай Карэі. Шэсць краін Лацінскай Амерыкі таксама пачалі распаўсюджваць расійскую вакцыну сярод насельніцтва.
Самая вялікая ўзнагарода ў геапалітычным плане для Расіі — распаўсюджванне вакцыны ў Еўропе. Краіны ЕС адстаюць у сваіх намаганнях вакцынаваць насельніцтва ў параўнанні са Злучанымі Штатамі і Вялікабрытаніяй. На гэтым тыдні Венгрыя заявіла пра сертыфікацыю «Sputnik V» і атрымала першыя 40 000 доз вакцыны. «Вакцына не можа быць палітычным пытаннем», — заявіў венгерскі прэм’ер-міністр Віктар Орбан у мінулым месяцы. «Выбіраць паміж усходнімі і заходнімі вакцынамі можна тады, калі іх дастаткова».
«Sputnik V» выклікае цікавасць і ў іншых еўрапейскіх краінах. Ангела Меркель заявіла, што Германія сертыфікуе расійскую вакцыну, калі тая вытрымае праверку экспертамі з ЕС.
У той жа час некаторыя даследчыкі сумняваюцца ў дакладнасці звестак, змешчаных у публікацыі ў The Lancet. Артыкул даказвае эфектыўнасць расійскай вакцыны, але ёсць пэўныя нестыкоўкі, піша нямецкае выданне Der Spiegel.
Яшчэ ў верасні вядомы італьянскі біёлаг Энрыка Бучы, які выкладае ў Філадэльфійскім універсітэце, разам з групай экспертаў раскрытыкавалі расійскую вакцыну за паўторы ў звестках, якія могуць сведчыць пра фальсіфікацыі. Энрыка Бучы вядомы сваім змаганнем з фальсіфікацыямі ў навуковых даследаваннях. Праз паўгода прэтэнзіі ў экспертаў засталіся нават пасля публікацыі ў The Lancet.
Экспертаў насцярожвае, у прыватнасці, непразрыстасць. Замежныя навукоўцы не маюць доступу да неапрацаваных звестак распрацоўкі вакцыны. Расійскія даследчыкі адказалі, што запыт экспертаў на дадатковыя звесткі будзе разгледжаны.
У публікацыі паведамлялася пра смерць чатырох валанцёраў, прышчэпленых «Спадарожнікам», але падрабязнасці абставін смерці апісваюцца толькі для двух чалавек, што таксама турбуе Энрыка Бучы.
Акрамя гэтага, у публікацыі ёсць неадпаведнасці ў колькасці суб’ектаў. У адным месцы напісана, што ў выпрабаванні вакцыны ўдзельнічалі 21 977 чалавек, а ў іншым месцы было пералічана толькі 21 862.
Нарэшце, ёсць і пытанні наконт разлікаў эфектыўнасці вакцыны. У 15% з групы плацэба на 42-і дзень сфарміраваліся антыцелы. За гэты час яны маглі бессімптомна перахварэць на кавід. Незразумела, ці ўлічваўся гэты факт, калі рабіліся разлікі.
Экспертам незразумела, чаму ў адным месцы ў артыкуле напісана, што з 15 000 вакцынаваных чалавек праз 21 дзень кавідам заразіліся 15, а ў іншым месцы было адзначана, што на 20 дзень быў зафіксаваны 61 выпадак кавіду.
Па меркаванні Энрыка Бучы, сцвярджэнне пра эфектыўнасць расійскай вакцыны нельга ўспрымаць усур’ёз пасля несупадзенняў у лічбах і іншых супярэчнасцяў. «Вакцына можа быць каштоўнай нават для Еўропы, — лічыць даследчык. — Аднак усе звесткі павінны быць даступнымі і поўнымі».
Крытыка ёсць і з боку расійскіх экспертаў. Эпідэміёлаг Васіль Уласаў сцвярджае: «На жаль, навуковая супольнасць не мае доступу да неапрацаваных звестак, таму што канчатковыя вынікі могуць фальсіфікавацца».
