10 słoŭ, jakija mohuć źmianić staŭleńnie da biełaruskaj movy — VIDEAzvarot piacikłaśnika
Vystup vučnia minskaj škoły Mikity Tałata ŭ ramkach prajekta «Tedzi — Trybuna dla mierkavańniaŭ dziaciej i moładzi», jaki sumiesna realizujuć redakcyja haziety «Arhumienty i fakty ŭ Biełarusi», RHA «Biełaruskaja Asacyjacyja kłubaŭ JUNIESKA» i Pradstaŭnictva Dziciačaha Fondu AAN (JUNISIEF) u Biełarusi.
«Niadaŭna ja pravioŭ nievialiki ekśpierymient. Ja padychodziŭ da svaich adnakłaśnikaŭ i zadavaŭ im pytańnie: «Ci viedaješ ty, što aznačaje słova« abibok», «chmaračos», «špacyr» i h.d. Bolšaść ź ich prosta paciskała plačyma, chtości chichikaŭ, chtości pierapytvaŭ. Ź siami čałaviek na pytańnie adkazać nichto nie zmoh. I ja zadumaŭsia: čamu tak adbyvajecca? My žyviem u krainie, movu jakoj usprymajem jak zamiežnuju. Ja taksama razmaŭlaju na ruskaj, ale mianie vielmi chvaluje hetaja prablema.
Tak, zhodna z zakanadaŭstvam, u nas dźvie dziaržaŭnyja movy. I tym nie mienš naša kraina nazyvajecca Biełaruś.
My časta kryŭdzimsia na ŚMI susiednich krain, kali jany robiać pamyłki ŭ naźvie našaj respubliki. Ale sami pry hetym nie abciažarvajem siabie tym, kab vyvučyć chacia b niekalki biełaruskich słoŭ, čytać knihi biełaruskich aŭtaraŭ.
Ja skłaŭ top-10 biełaruskich słovaŭ, jakija mohuć u korani pamianiać vaša ŭjaŭleńnie ab rodnaj movie.
Mnohija z vas, napeŭna, viedajuć pieśniu Rihanna «Diamonds». Ale tolki niekatoryja mohuć pieravieści nazvu hetaj kampazicyi na biełaruskuju — «Dyjamant». Toje ž samaje sa słovam solour — «koler», pa-rasiejsku — ćviet. Heta značyć, vyvučajučy biełaruskuju, my dapamahajem sabie vyvučać i anhlijskuju? Zabaŭna, ci nie praŭda?
Źnička — heta padajučaja zorka. Zorka, jakaja «źnikaje», «isčiezajet». Charakterna, što ŭ biełaruskaj jość asobnaje słova i dla «źviezdy», jakaja śviecić, — «zorka».
Abo voś «miečta» — «mara». Nu, a «miečtať», adpaviedna, «maryć». Praciahnicie łahičny šerah. Miečtatiel? Maryciel? Nie. Letucieńnik. Nie čakali paśla «mary»? Praŭda, vielmi miłahučnaje słova?
Abo da prykładu «Čaradziej» — toj, chto navodzić čary, čaraŭnik.
«Kaviarnia» i «kniharnia», na moj pohlad, hučać značna cikaviej, čym «kofiejnia»i «knižnyj mahazin». Siudy ž ja mahu adnieści «lichtar» i «parason», adpaviedna «fonaŕ» i «zont».
Tak ci jość sens u raźvićci biełaruskaj movy, kali na dziaržaŭnym uzroŭni jana praktyčna nie padtrymlivajecca?
Sens jość zaŭsiody. Ja — biełarus! Ja naradziŭsia ŭ hetaj krainie, ja hadavaŭsia ŭ hetaj kultury. Ja nie chaču hublać suviaź z pakaleńniami, jakija pakinuli vialiki kulturny płast. Dla siabie ja znajšoŭ sposab rašeńnia hetaj prablemy. Jon vielmi prosty, i mahčyma, nieefiektyŭny. Ale, mabyć, varta pasprabavać.
Takim čynam…
Pryvitańnie. Mianie zavuć Mikita Tałataj. Ja vučań 5-ha kłasa staličnaj škoły №66. Ja vielmi chacieŭ parazvažać nad tym, čamu biełaruskija školniki nie razmaŭlajuć na biełaruskaj movie. Ale razvažać niama času. Pačnu ź siabie. Pačnu zaraz.
