Staś Karpaŭ: Mozh barona Kubiertena i mača rasijskich invalidaŭ
Rasijskich paralimpijcaŭ u poŭnym składzie adchilili ad vystupleńnia na Alimpijadzie. Siadžu ja i dumaju: nie toje, kab ja spačuvaŭ Rasii. Z čaho b mnie joj spačuvać? I nie toje, kab ja pieražyvaŭ za prafiesijny sport, bo jak pa mnie — heta hirka, jakaja usich nas ciahnie z epochi aśviety da epochi kaliziejaŭ. Ale jość niuans.
Dyk voś.
Žyła sabie ŭ Amierycy dziaŭčyna pa imieni Marharet Ebat. U 1900 hodzie jana pryjechała na suśvietnuju vystavu ŭ Paryž, dzie paŭdzielničała ŭ turniry pa holfie. To bo, jana ličyła, što paŭdzielničała ŭ turniry pa holfie ŭ ramkach suśvietnaj vystavy, a na samoj spravie vypadkova vyjhrała Alimpijskija hulni, jakija prachodzili tam ža ŭ toj ža čas. Pra heta pieramožca daviedałasia z hazietaŭ, prybyŭšy damoŭ. Voś tak.
Heta vielmi miłaja i vielmi čałaviečaja historyja, aniekdot, jaki niemahčyma hieraična ekranizavać, niemahčyma teatralna inscenizavać, ale vielmi pryjemna viedać, kali ty cikavišsia ludźmi jak ludźmi.
A za 37 hadoŭ da hetaha ŭ tym ža horadzie Paryžy naradziŭsia chłopčyk Pjer, jaki u 1896 hodzie stanie adnaŭlalnikam tych samych hulniaŭ, u jakich paśla pieramoža Marharet Ebat. I ź ciaham času chłopčyk Pjer zrobić usio, kab dziaŭčynki typu Marharet nikoli-nikoli nie peckali svaimi nahami jahonuju aśviečanuju zieŭsami maru.
Pieršyja adnoŭlenyja Alimpijskija hulni prajšli, što simvalična, ŭ Afinach. Adpaviedna, staršynioj novaŭtvoranaha Mižnarodnaha alimpijskaha kamiteta naznačyli simvaličnaha ž hreka Vikiełasa. Chaj viečna chvoraha i nie spartyŭnaha, ale z suviaziami. Takim byŭ pačatak, jaki vyznačyŭ usio.
Paśla rytualnaha Vikiełasa, u tym samym 1900-m, hetuju pasadu zaniaŭ vielmi spartyŭny Kubierten.
Jon, viadoma, maryŭ pra hulni, što spyniali vojny, pra toj samy razmach. Pra mnohaje. Ale što jon ubačyŭ – dyk heta niejkich, kali zhuścić, niazhrabnych sialanaŭ i amierykanskich śmiašlivic, jakija źjazdžajuć, nie dačakaŭšysia ŭznaharodaŭ.
Karaciej, usio astatniaje žyćcio Kubierten pryśviaciŭ tamu, kab zrabić z Alimpijskich hulniaŭ padzieju. Padzieju mižnarodnuju. Padzieju prafiesijnuju. Tryumf duchu, demanstracyju vieličy, spabornictva krainaŭ i finansaŭ. Vidovišča, dzie niama vypadkovych ludziej pa druhi bok trybunaŭ. Internacyjanalny kaliziej zadumaŭ jon.
Treba skazać, zaviaršyli vialikuju spravu naščadki, ale i jon zrabiŭ niamała, niahledziačy na toje, što rodnaja Kubiertenava Francyja z taho samaha 1900-ha nikoli nie zajmała pieršaha miesca.
Pierad Alimpijadaj u Bierlinie, užo syšoŭšy z pasady staršyni MAK, Kubierten zrabiŭ usio, kab naš błakitny šaryk paradvaŭ nacystaŭ, jakija źbiralisia usienarodna pierakanacca ŭ svajoj pieravazie nad untermenšami. Napeŭna, Kubierten adčuvaŭ svaju vinu za toje, što dahetul dvojčy nie puskaŭ niemcaŭ z sajuźnikami na alimpijadu, i voś vyrašyŭ vypravicca — pajechaŭ da ich sam. Jon jeździŭ u Bierlin, damaŭlaŭsia, natchniaŭsia i natchniaŭ. Jon pa hiermanskim radyjo nazvaŭ Hitlera adnym z najlepšych tvorčych duchaŭ našaha (ichniaha) času i narešcie damohsia svajho. A jak było nie damahčysia, kali ŭsie i sami byli nie suprać, prosta tema była takaja sklizkaja. Jak by sport, ale jak by i rasizm. I chočacca i niejak niajomka. U vyniku staršynia amierykanskaha AK skazaŭ, što jaŭrei nie musiać vykarystoŭvać śviaty alimpijski ruch ŭ svaich palityčnych metach i ŭsie pajechali radavać Adolfa. Praŭda, paśla, jak my viedajem, 12 hadoŭ nichto ni da kaho bolš nie jeździŭ, nie radavaŭ i nijakija streły padčas nijakich hulniaŭ nie ścichali. Ludzi prosta samaźniščalisia, ale na heta byłomu chłopčyku Pjeru było ŭžo hłyboka naplavać, bo jon daŭno byŭ niabožčykam, častkova pachavanym u Łazanie, častkova — u ruinach Alimpii, dzie zakapali jahonaje serca. Mozh ža jahony, padazraju, jašče z 1900-ha hoda zastavaŭsia na poli dla holfa niedzie ŭ Paryžy.
Paśla byli ŭsialakija ihnaravańni i demaršy siud-tud, usie nie lubili ŭsich i, narešcie, paśla bajkotu Savieckim Sajuzam alimpijady ŭ Łos-Anželesie ŭ 1984-m, Samaranč, jaki davioŭ da
paśpiachovaha finału stvareńnie z Alimpijskich hulniaŭ zvyšprybytkovaha biźniesu dla samoha Alimpijskaha kamiteta, pa sutnaści zabaraniŭ bajkoty jak źjavu pad pahrozaj surjoznych sankcyjaŭ dla inicyjataraŭ, bo, jakoj by ni była chiernia, na jakoj ty zarablaješ hrošy, pieršaje, što treba zrabić, kab zabiaśpiečyć jaje statusnaść — treba adździalić jaje ad čałavieka jak saŭdzielnika. Ad jahonaha pobytu. Raniej dla hetaha byŭ boh, jaki pa-nad fizičnym śvietam, ciapier u Samarančaŭ źjaviŭsia sport, jaki «pa-za palitykaj».
Heta nie vielmi kab udałosia z mastactvam i z navukaj, chacia takija łozunhi hučać i ciapier. Dumaju, navat z parnahrafijaj byli b ciažkaści, ale sa sportam — hladzicie, jak hładka vyjšła. Jość sens zadumacca.
Ciapier pieraniasiemsia ŭ hod 2016. Rasija, zhodna z dakładam SADA, na dziaržaŭnym uzroŭni zajmajecca falsifikacyjaj dopinh-testaŭ. Heta nie fłeš-mob rasijskich spartoŭcaŭ, a voś takaja palityka krainy, jakaja zahadała svaim hramadzianam pić, kałoć i jeści usialakaje takoje, tamu spartoŭcy pili, jeli i kałolisia. Im davali słoik, jany scali ŭ słoik i dalej išli pa piluli. Zrešty, što im było rabić, kali kantralujučyja orhany daloka, a načalstva tut, i načalstva lohka moža zrabić tak, što niapravilnamu spartoŭcu pasada školnaha fizruka stanie za ščaście. To bok Rasija, budučy ŭ zhodzie z saboj, vyrašyła,što vaha efiemiernaj Fiederacyi musić napaŭniacca losami vielmi kankretnych žyvych ludziej. Ale heta, treba skazać, musiła b być prablemaj samich hramadzianaŭ i ich dziaržavy, a nie prablemaj Mižnarodnaha alimpijskaha kamiteta. Ź inšaha boku, raz alimpijski deviz «chutčej, vyšej, macniej» naležyć adnamu francuzskamu śviataru,to, jak i zdarajecca z carkoŭnymi maksimami, kožny ich moža razumieć jak zachoča i, viadoma, na svaju karyść.
Takim čynam, kamitet vyrašyŭ, što vystaŭlać pretenzii cełaj krainie stratna, bo heta minus hrošy, minus kamfort, minus hrošy, minus damoŭlenaści, i minus hrošy, i minus hrošy. I abjaviŭ, što, zmahajučysia z asobnymi pierahinami na miescach, u cełym rasijskuju kamandu jon prapuścić. Nu i niachaj. Nichto, ja dumaju, ničoha inšaha ad ich nie čakaŭ. Chto sačyŭ za Kirsanam Ilumžynavym na pasadzie impieratara hałaktyki šachmatystaŭ, pryblizna ujaŭlaje sabie, jak tam usio adbyvajecca siarod addanych sportu ludziej.
Ale voś prychodzić źviestka pra adchileńnie rasijskaj paralimpijskaj zbornaj u poŭnym składzie. Tamu što i tam Rasija chacieła być pieršaj lubym koštam, tamu što i tam nie tak pasikali ŭ butelečki, a, značyć, zaraz MAK prajavić sapraŭdnuju žorstkaść. Nu tak.
Ale voś jakaja štuka. Ja ž ličyŭ, što chacia b na słovach, chacia b pastułatyŭna, usia hetaja pafasnaja łabuda z kołcami jak by kaža nam: voś, pahladzicie, jaki čałaviek pryhožy. Jaki jon mocny. Usio paduładna jamu, bo jon tak choča.
Paralimpijskija hulni pakazvajuć nam, što navat u samym ciažkim stanoviščy čałaviek — vialiki. Što jon moža i ŭ stanie być aktyŭnym, stavić pierad saboj samyja śmiełyja mety i dasiahać ich. Kamuści jany dajuć siły. Nadzieju.
I niachaj uvaha da Paralimpijskich hulniaŭ šmatrazova mienšaja i mała chto viedaje paraalimpijskich čempijonaŭ, akramia, moža, Pistoryŭsa, jaki u majoj, naprykład, pamiaci nie stolki biahun, kolki zabojca niaviesty, ale…
Zdavałasia, ništo nie prymusić navat takuju nikčemnuju, parazityčnuju i chaacičaski słožanuju strukturu jak MAK, skazać što usio nie tak. Ale skandał byŭ zanadta mocny. Ale hrošy byli zanadta vialikija. I treba było damaŭlacca ź vinoŭnikam uračystaści, kab vyjści ź situacyi z prymalnym dla abodvuch udzielnikaŭ varyjantam. Rasija jedzie na Alimpijadu, a MAK pakazvaje svaju biesstaronnaść i pryncypovaść.
A krajnimi akazalisia — jak zaŭždy.Tyja, chto finansava i skrepna nieprybytkovy. Invalidy, jakija, napeŭna, mieli kudy bolej mažlivaściaŭ supraćstajać zahadam svaich načalničkaŭ. Invalidy, pierad jakimi, treba dumać, byli adkrytyja ŭsie šlachi: admaŭlajsia ad piluli i kuci na miljardnuju dapamohu pa invalidnaści. Ale jany, hady, nie admaŭlalisia i uparta hryźli preparaty, sikajučy i sikajučy ŭ słoiki svaimi haniebnymi dla Rasijskaj Fiederacyi sikami.
Vynieści heta nie moh ni mozh Kubiertena ŭ Paryžy, ni serca jahonaje ŭ razvalinach. Nu i Tomas Bach, ciapierašni hałoŭny alimpijec, nie vynies. Jakaja źmiena padrasła, a jakaja jašče budzie! Usio chutčej, usio vyšej, usio macniej!
