«Ja zachavaŭ pavahu da siabie». Namieśnik staršyni harvykankama byŭ vymušany syści ŭ adstaŭku praz praŭładny zvarot
U sakaviku namieśnik staršyni Davyd-Haradockaha harvykankama Valer Kavalec byŭ vymušany syści ŭ adstaŭku paśla taho, jak admoviŭsia padpisać adkryty list dziaržaŭnych prafsajuzaŭ suprać sankcyj. Były čynoŭnik paćvierdziŭ hetuju infarmacyju ŭ intervju belsat.eu i pahadziŭsia raspavieści niekatoryja akaličnaści.
«Biełsat»
— Što stała pryčynaju vašaha zvalnieńnia?
— U kancy studzienia — pačatku lutaha z rajona pryjšła infarmacyja, što čalcam prafsajuza treba padpisać adkryty zvarot suprać uviadzieńnia sankcyj u dačynieńni da biełaruskich pradpryjemstvaŭ. Ja skazaŭ, što takoje pytańnie treba jak minimum abmiarkoŭvać. Kali heta zahad jak dziaržsłužboŭcu, ja jašče mahu padpisać, usio ž isnuje dyscyplina. Ale jak siabra prafsajuza ja padpisvać nie abaviazany. Ja nie zhodny z tym, što dziaržaŭny prafsajuz amal całkam zaležyć ad mierkavańnia administracyi. Heta niapravilna.
Pakolki ja nie staŭ aŭtamatyčna padpisvać, to sabrali prafsajuzny schod harvykankama. Začytali hety zvarot. Było piać čałaviek: čatyry padpisali, a ja ŭstrymaŭsia.
— Što było dalej?
— Staršynia vykankama adrazu papiaredziŭ, što majo rašeńnie budzie ŭspryniataje vielmi niehatyŭna. Dumaju, usio vyrašałasia na rajonnym uzroŭni. Praź niekatory čas staršynia atrymaŭ apaviaščeńnie, što sa mnoju nie praciahnuć kantrakt. Kab vy razumieli: u mianie staž na dziaržaŭnaj słužbie — 28 hadoŭ. 21 hod ja pracavaŭ namieśnikam staršyni Davyd-Haradockaha harvykankama. Kab zachavać chacia b niekatoryja lhoty, ja vyrašyŭ sam syści ŭ adstaŭku. 18 sakavika 2021 hoda byŭ moj apošni pracoŭny dzień.
— Nakolki ja razumieju, vam try hady zastavałasia da vychadu na piensiju…
— Tak. Pakolki ja syšoŭ raniej za piensijny ŭzrost, ja atrymlivaju ciapier tolki pałovu piensii — 325 rubloŭ. Moj zarobak byŭ dzieści ŭ 3,5 raza bolšy.
«Pieršyja hadoŭ dziesiać Łukašenka ratavaŭ krainu»
— Kali vy pryjšli na pracu ŭ harvykankam?
— Paśla miascovych vybaraŭ 1999 hoda. Tady ja razam ź niekalkimi byłymi kalehami z elektramiechaničnaha zavoda vyrašyŭ bałatavacca ŭ haradski saviet i arhanizavać nazirańnie. U toj hod vybary pravodzilisia adnačasova ŭ haradski, rajonny i abłasny saviety. I byli biezalternatyŭnymi, to-bok na ŭsich uzroŭniach bałatavaŭsia tolki adzin kandydat.
U vyniku ja byŭ abrany ŭ haradski saviet u adnoj z akruhaŭ. Bolšaść deputataŭ byli źviazanyja z zavodam, bo elektramiechaničny zavod u svoj čas byŭ horadaŭtvaralnym pradpryjemstvam. Staršynioj harvykankama staŭ były dyrektar zavoda, a jon užo zaprasiŭ mianie ŭ namieśniki.
— Da taho, u 1990-ja, vy byli namieśnikam dyrektara Davyd-Haradockaha elektramiechaničnaha zavoda?
— Tak. Ja liču, što heta samy paśpiachovy pieryjad majoj karjery. U toj čas byli surjoznyja prablemy z zakupam syraviny, u asnoŭnym praz razryŭ haspadarčych suviaziaŭ paśla raspadu SSSR. Ci atrymaje zavod syravinu, zaležała faktyčna ad mianie. Davodziłasia asabista jeździć pa Rasii, damaŭlacca z kiraŭnictvam zavodaŭ, načavać u mašynie, chavacca ad rekieciraŭ… Šmat čaho było. Ale my zabiaśpiečyli zavod syravinaj i davoli stabilna pracavali, navat demanstravali rost.
— Jak vy ŭspryniali pieramohu Łukašenki na vybarach 1994 hoda?
— Jak i bolšaść nasielnictva, stanoŭča. Ja liču, što pieršyja hadoŭ dziesiać Łukašenka ratavaŭ krainu. Jon, na moj pohlad, vielmi mocny antykryzisny kiraŭnik, što va ŭmovach hipierinflacyi, va ŭmovach razryvu ekanamičnych suviaziaŭ paśla raspadu SSSR było vielmi važna. Pamiataju, jak jon adnojčy prymusiŭ banki dać kredyty pradpryjemstvam, kab tyja vypłacili zarobki rabočym. Naohuł było šmat valavych, vielmi žorstkich, ale pravilnych na toj momant rašeńniaŭ. Heta i zabiaśpiečvała jamu spačatku padtrymku bolšaści biełarusaŭ.
— U jaki momant vaša staŭleńnie da palityki Łukašenki pačało mianiacca?
— Ciažkaje pytańnie… Skažu tak: pavarotnym punktam dla mianie stali padziei śniežnia 2010 hoda.
— Vy majecie na ŭvazie žorstki razhon Płoščy?
— Tak. Tady, kali ja nie pamylajusia, sabralisia ŭ Miensku kala 50 tysiačaŭ čałaviek. Ja, moža, i nie padzialaju ichniaha punktu hledžańnia, ale ludzi musiać mieć prava na jaho vykazvańnie.
— Na vybarach 2010 hoda vy byli staršynioj vybarčaj kamisii?
— Byŭ. Nakolki ja pamiataju, tady ŭ nas na ŭčastku Łukašenka atrymaŭ kala 75%.
— Heta byli realnyja ličby?
— Adnaznačna. Za jaho tady prahałasavała bolšaść u horadzie. I ŭ 2015-m, dumaju, taksama. Chacia ŭ 2015 hodzie ja ŭžo nie ŭvachodziŭ u vybarčuju kamisiju.
«Usiu infarmacyju staraŭsia atrymlivać z TUT.by»
— Čamu paśla 2010 hoda vas pierastali ŭklučać u vybarčyja kamisii?
— Imavierna, uźnikli pytańni nakont majoj łajalnaści. Mianie pierastali ŭklučać u vybarkamy, bo ja zaŭsiody padavaŭ tyja vyniki, jakija sapraŭdy byli. Ja zaŭsiody byŭ za toje, kab u krainie vykonvalisia zakony. Ja ich vykonvaŭ i patrabavaŭ hetaha ad inšych čalcoŭ kamisii. Ja vioŭ razmovy ź imi nakont niedapuščalnaści parušeńnia vybarčaha zakanadaŭstva.
Tut treba addać naležnaje pryncypovaj pazicyi čalcoŭ kamisii: u 2020 hodzie z čatyroch haradskich vybarčych učastkaŭ na troch jon (Łukašenka. — Zaŭv. belsat.eu) atrymaŭ mienš hałasoŭ (čym Cichanoŭskaja. — Zaŭv. belsat.eu). Na čaćviortym učastku jon mieŭ trochi bolš za 50%.
— Čym na ŭzroŭni arhanizacyi i ahulnaj atmaśfiery adroźnivałasia vybarčaja kampanija 2020 hoda u Davyd-Haradku ad usich papiarednich?
— Mnie padajecca, što na ŭzroŭni horada istotnych adroźnieńniaŭ nie było. Standartnaja schiema padboru čalcoŭ kamisii, standartnaja schiema ŭ spravie naziralnikaŭ. Usio toje samaje. A što adbyvałasia ŭ razrezie ŭsioj krainy, vy sami cudoŭna viedajecie.
— Paśla vybaraŭ krainu zachlisnuła chvala masavych pratestaŭ. Što adbyvałasia ŭ Davyd-Haradku ŭ toj pieryjad?
— U Davyd-Haradku niekalki tydniaŭ zapar u vychodnyja čałaviek 40-50 vychodzili ź biełymi kvietkami i stužkami. Razhonaŭ, zatrymańniaŭ nie było. Ale infarmacyju pra tych, chto vychodziŭ, adpaviednyja struktury, kaniečnie, źbirali.
— Miž tym usie čytali naviny i viedali pra žorstkija razhony ludziej pa ŭsioj krainie, katavańni na Akreścina. Jak na heta reahavali rabotniki harvykankama?
— Maŭkliva. To-bok usie adčuvajuć, što ŭ krainie niešta adbyvajecca, bačna, što ludzi zakłapočanyja. Ale ŭ kalektyvie heta staralisia nie abmiarkoŭvać. Ludzi razumieli svaju zaležnaść.
— A jak reahavali asabista vy?
— Skažu tak: ja ŭsiu infarmacyju staraŭsia atrymlivać z TUT.by, i ŭ mianie nie było padstavaŭ sumniavacca ŭ tym, što jany pišuć. Biezumoŭna, baluča, kali ŭ krainie adbyvajecca takoje, kali ŭ hramadstvie nazirajecca surjozny raskoł i nie bačna imknieńnia hety raskoł pieraadoleć. Viadoma, niemahčyma być abyjakavym da hetaha. Chvaluješsia za dziaciej, za ŭnukaŭ. Chvaluješsia za ichniuju budučyniu.
Ja svaju pazicyju ŭnutry kalektyva troški vykazvaŭ. Ja apaniravaŭ staršyni harvykankama, ahučvaŭ svajo mierkavańnie nakont padziej u krainie. I ja kazaŭ, što nam treba pavažać pazicyju čalcoŭ kamisii, jakija sumlenna praviali vybary. U toj situacyi, u jakoj jany byli, heta było niaprosta.
«Ja nie mahu čytać pra toje, jak razburajucca losy ludziej»
— Ale čamu mienavita historyja z adkrytym zvarotam prafsajuza stała dla vas pierałomnym momantam? Vy ž razumieli, što admova padpisać zvarot pryviadzie da straty pasady.
— U žyćci nastupaje taki momant, kali čałaviek razumieje, što pryjšoŭ čas sychodzić. U mianie było peŭnaje adčuvańnie, što ja staŭ niazručnaju fihuraj. Ja razumieŭ, što situacyja budzie raźvivacca ŭ niehatyŭnym klučy, što na dziaržaŭnaj słužbie budzie dazvolena mieć tolki adno mierkavańnie. A ja čałaviek emacyjny. Ja nie mahu čytać pra toje, jak razburajucca losy ludziej u suviazi z padziejami 2020 hoda, nie mahu bačyć, jak śviedkami na sudach vystupajuć zasakrečanyja asoby… Mnie ŭsio heta składana ŭsprymać. Tamu ja vyrašyŭ adyści ad hetaha, bo inakš prosta zharu, ja nie vytrymaju hetaj atmaśfiery.
— Nie škadujecie?
— Nie. Ja vielmi nie chacieŭ, kab mianie — jak pracaŭnika, jak dziarsłužboŭcu — usprymali jak pustoje miesca, jak čałavieka biez pazicyi i mierkavańnia, jaki vykonvaje lubuju kamandu. Pakinuŭšy dziaržaŭnuju słužbu, ja zachavaŭ pavahu da siabie. Ja nie zrabiŭ ničoha, što nie dazvoliła b mnie spakojna hladzieć ludziam u vočy.
Darečy, ja syšoŭ z kalektyva, zastaŭšysia z usimi ŭ dobrych stasunkach. Za apošni pracoŭny tydzień staraŭsia maksimalna pieradać svoj dośvied čałavieku, jaki prychodziŭ na majo miesca. Paśla majho sychodu ciaham dvuch miesiacaŭ dziejny namieśnik staršyni harvykankama pieryjadyčna telefanavaŭ mnie z pracoŭnymi pytańniami, i ja zaŭsiody staraŭsia dać maksimalna padrabiaznuju kansultacyju.
