«9 žniŭnia źjaviŭsia spadzieŭ, što zaraz dźviery adamknucca i skažuć: «Palityčnyja — na vychad»
Andrej Novikaŭ — biełarus z rasijskim pašpartam, padpałkoŭnik milicyi ŭ adstaŭcy, jaki viarnuŭsia na Radzimu žyć u baćkoŭskaj vioscy i staŭ viadomy paśla adnaho sa strymaŭ Cichanoŭskaha.
Tady jon prosta, ale kankretna prajšoŭsia pa realijach žyćcia ŭ biełaruskaj hłybincy, za što atrymaŭ aryšt.
Potym Novikaŭ pajšoŭ u inicyjatyŭnuju hrupu Cichanoŭskaj, apynuŭsia za kratami pa kryminalnym artykule, byŭ pryznany palityčnym viaźniem. 26 listapada jaho vypuścili, adrazu ž departavaŭšy z krainy.
Były palitviazień raskazaŭ «Našaj Nivie», što pieražyŭ za hetyja miesiacy.
Pra siabie:
— Naradziŭsia ŭ Varapajevie Pastaŭskaha rajona. Tam skončyŭ škołu, pastupiŭ u vajennuju vučelniu va Usuryjsku. Potym słužyŭ u vojsku, ale časy byli takija, što ŭsio valiłasia, peŭnaści nijakaj — syšoŭ z vojska, enierhii šmat było. Zarablaŭ dzie jak, i kiroŭcam, i miechanikam. A potym viarnuŭsia va Usuryjsk, pajšoŭ na słužbu ŭ milicyju. Pačynaŭ z apieratyŭnika ŭ kryminalnym vyšuku, słužyŭ va UBAZie, dasłužyŭsia da namieśnika načalnika UUS. U asnoŭnym u kryminalnaj milicyi pracavaŭ, zmahaŭsia z arhanizavanaj złačynnaściu.
Naprykancy słužby adpravili kiravać bataljonam PPS, dzie doŭhi čas nie było kiraŭnika, adpaviedna, usio tam było tak-siak. Zrabiŭ z bataljona prystojnaje padraździaleńnie, u 2011-m skončyŭ słužbu, u 2014-m viarnuŭsia ŭ Biełaruś. Užo i na Radzimu chaciełasia, i baćki tut u mianie staryja paśla ankałohij, i asabistaje žyćcio va Usuryjsku nie skłałasia. A tut, bačycie, skłałasia — letaś dzicio naradziłasia.
Za hetyja hady, kali patrebny byli hrošy, vyjazdžaŭ padpracoŭvać u Rasiju.
Pra zbližeńnie ź Cichanoŭskim:
— Paznajomilisia my vypadkova. Mnie videa jahonaje skinuli siabry z Rasii, jakija niejak cikavilisia, jak ja ŭ Biełarusi ŭładkavaŭsia, cikavilisia, jak tut što. Nu ja pahladzieŭ videa Siarhieja, pahadziŭsia ź im. Choć jon i niehatyŭ adzin pakazvaŭ, ale heta ž tak i jość u pravincyi. Ja ŭžo sam bačyŭ, viedaŭ, sutykaŭsia. Mnie padabałasia, što jon, jak i ja, rečy svaimi imionami nazyvaje.
I niejak jaho kamanda pa našym krai katałasia, u telehram-kanale pytalisia, u kaho možna pieranočyć. Ja im napisaŭ, što kali jość takaja patreba, to mahu dapamahčy. Tak i paznajomilisia, videa potym jon sa mnoj zapisaŭ, za jakoje mianie zatrymali pieršy raz, nibyta ja tut ledź nie za hrošy niešta jamu raskazvaŭ.
Čamu pajšoŭ vałancioryć da Cichanoŭskaj:
— My z žonkaj ludzi aktyŭnyja ŭ hramadzianskim płanie. My ź joj vyznačylisia: kali ničoha nie źmienicca paśla vybaraŭ, to treba źjazdžać adsiul, niemahčyma žyć u hetym biazładździ i razvale, navat kali sam haspadarlivy.
Ale kab niešta źmianić, to treba namahańni prykłaści, a nie prosta skazać: «Nie źmianiłasia — nu dyk pajechali», adkaznaść pierakłaści na nieviadoma kaho. Tamu pajšoŭ. Ja bieź biełaruskaha pašparta podpisy źbirać nie moh, ale tut na niekalki rajonaŭ tolki adnoj žančynie vydali paśviedčańnie, dapamohi šmat treba było. I zanieści niešta, papiery skłaści i achoŭnikam pobač pastajać. Tamu voś tak i dapamahaŭ.
Pra zatrymańnie pa kryminalnym artykule:
Spačatku była pravakacyja z boku supracoŭnikaŭ Pastaŭskaha RAUS. Niejki čałaviek mnie ŭsio pisaŭ-pisaŭ, pad skuru lez, što davajcie sustreniemsia, chaču dapamahać. A mnie, u pryncypie, pamočniki patrebny byli, bo ja nie kožny dzień moh za pikietami jeździć. Ja pryjechaŭ u Pastavy, sustreŭsia z tym čałaviekam, a potym mnie pradjavili, što ja jamu niejkuju palityčnuju prahramu naviazvaŭ i mitynh sabraŭ.
I ja ciapier užo viedaju, što heta byŭ pravakatar. Nie tolki mianie tak padstavili. I reputacyja ŭ Pastavach u jaho adpaviednaja, jon užo vyjechaŭ nibyta na rabotu ŭ Rasiju.
Nu i voś u niejki dzień, kali ja araŭ bulbu na traktary, pryjechali da mianie ź milicyi zatrymlivać za toj vypadak. A ja biez akularaŭ, nie baču, što jany mnie pchajuć — «Padpisvaj». Dy nie budu ja padpisvać! A, nu kali ty samy razumny…
Pasadzili ŭ mašynu i pavieźli na Akreścina ŭ Minsk, tam praz try dni na sud, a z suda — u Śledčy kamitet. Tam mianie zatrymali pa padazreńni va ŭdziele ŭ «biesparadkach» u Hrodnie, chacia ŭ toj dzień ja byŭ u vioscy.
Doŭha nie mahli vyznačycca, chto ž mianie budzie «zakryvać» — padpisvać papierku ab aryšcie. Maje kanvairy biehali ad kabinieta da kabinieta, to z adnym vyjduć pahavaryć, to z druhim. U mianie skłałasia ŭražańnie, što supracoŭniki Śledčaha kamiteta admaŭlalisia ŭłazić u hetuju spravu.
U vyniku niejki Alaksandr Vasiljevič Ivanoŭ pahadziŭsia, skłali pratakoł ab zatrymańni, mianie zavieźli ŭ IČU, a praz 10 sutak vystavili abvinavačvańnie. Nijakich śledčych dziejańniaŭ za ŭvieś čas nie pravodziłasia, ad pakazańniaŭ ja admoviŭsia.
Pra 9 žniŭnia:
Nočču 9-ha ja pračnuŭsia ad palby, vybuchaŭ. Ja sam udzielnik vajny, nie zrazumieŭ, što adbyvajecca. Potym kali da nas dajšło, źjaviŭsia spadzieŭ, što voś zaraz dźviery adamknucca i skažuć: «Palityčnyja — na vychad». Usie, chto byŭ u kamiery, tak dumali.
Pra adsiedku:
Niechta z namieśnikaŭ na Vaładarcy sa mnoj pahavaryŭ, raspytaŭ. Ja skazaŭ, što pajdu ŭ kamieru dla byłych supracoŭnikaŭ.
A na Akreścina rozny kantynhient, niejki saplivy siaržant, maleńki, chudzieńki, moh adrazu mnie na «ty» — «Ej, bandyt, idzi siudy, stoj tut, u žyćci ničoha nie razumieješ, zaraz atrymaješ u mianie». Ja śmiajaŭsia, bo jon pa ŭzroście mnie jak syn, a tak pavodzić siabie.
A inšy na «vy». Sa ździekami ja nie sutykaŭsia piersanalna.
Byli i kryminalniki vidavočnyja, narkamany, machlary.
O! Hiendyrektar «Biełtelekama» zajechaŭ, Siarhiej Sivadziedaŭ. Ja ŭ jaho pytaŭsia: jak tak, što voś u nas u vioscy nijakaha prahresu ŭ technałohijach niama, pa vioscy miedny kabiel prakładzieny, a taryfy za paŭhoda dvojčy pavysili. Čamu? Nu jon sprabavaŭ važnaści napuścić, ale ja prosta pytajusia: čamu? Tady pryznaŭsia, što prymusili napaŭniać biudžet, tamu prosta padniali taryfy i ŭsio.
Sa Słavienii mužčyna byŭ dobry, Janis Cvark. Jon pradstaŭnik firmy-pastaŭščyka łakakraski dla našaj pramysłovaści: BiełAZ, «Atłant».
Ź jaho słovaŭ, mieniedžary z «Atłanta» spravakavali jaho na chabar. A schiema takaja: jaho firma pastaŭlaje tavar, a apłaty zaciahvajuć abo zusim nie płociać pad roznymi nahodami. Ale namiakajuć, što kali dać hrošaj, to praces paskorycca. Jon pavieryŭ, ź jaho ciahnuli hrošy pad vyhladam «pradstaŭničych vydatkaŭ», pakul nie prykryli heta ŭsio milicyjaniery.
A 6 kastryčnika pryšli dapytvać mianie pa pieraliku pytańniaŭ, jakija majoj spravy nie datyčyli. Tam takija pytańni, ad jakich ja rabiŭ kruhłyja vočy. Pytalisia pra mižnarodnyja adnosiny, pra Rasiju, pra Zachad, ci braŭ ja ad kahości ź ich hrošy, chto mianie prymusiŭ iści vałancioram. Nu łuchta sabačaja! Ja skazaŭ, što Rasija ž vorah była, kali mianie sadzili, pra mianie pisali, što ja tut zasłaniec, jaki rychtuje płacdarm dla anieksii, a ciapier ja ŭžo ad Zachadu hrošy biaru?
Pra vychad:
Napačatku listapada mianie vyklikaŭ starejšy śledčaj hrupy, pačaŭ ruku ciahnuć: «Dobry dzień, jak ty tut?»
A ja z kim harełku nie piŭ i ŭ łaźni nie paryŭsia, na «vy» havaru. I tut toje samaje. A jon mnie: dy ładna, kiń, što ty, my ž u adnoj sistemie pracavali, ty ŭsio viedaješ, ja ŭsio zrablu, kab ty ź siamjoj byŭ pachutčej.
— Dyk a sa spravaj što?
— Nu voś, vyrašajem.
Takaja razmytaja razmova. Heta ja potym daviedaŭsia, što maje siabry ŭ Rasii pačali pisać, cisnuć pa roznych linijach, što Rasija svaich kidaje, padpałkoŭnik u turmie. Moža, z hetym vyzvaleńnie źviazanaje, nie viedaju. I mnie nie źmianili mieru strymańnia, mianie prosta vypuścili i ŭsio, svoj status u kryminalnaj spravie ja nie viedaju.
Užo na vychadzie ź izalatara mianie znoŭ zaciahnuli ŭ asobny pakoj, pačali pieravaročvać rečy, zabrali ŭsie dakumienty, źviazanyja sa spravaj, zabrali maje zapisy, dzie ja vioŭ chranałohiju padziej i zanatoŭvaŭ imiony adkaznych asobaŭ.
Havaryli ŭ takim tonie najezda bandyckaha, što voś, maŭlaŭ, zaraz pajedziem u apošni šlach, pa lesie pakataješsia, abiareš, dzie tabie lepš — dzie sucha ci dzie mokra. Voś takoha płana razmova była, chacia ja zrazumieŭ, što mianie departujuć. Potym začytali i dakumient na vysyłku.
U letnich rečach mianie advieźli da hranicy, sfotkali kala znaka «Rasija» i źjechali. Ciapier žyvu ŭ siabroŭ-vajennych, treba zabrać ź Biełarusi siamju, nu a potym budu hryźci.
Pra mirnuju revalucyju:
Ja dvojčy vajavaŭ u Čačni. Ja viedaju dobra, što takoje vajna. Tamu ja suprać hvałtu, chaj daŭžej, ale mirna.
Pra pierśpiektyvy pratestaŭ:
Ja viedaju, što narod byŭ raźjušany staŭleńniem ułady da siabie na vybarach: pratakoły nie pakazvali, padlik nie pakazvali, členy kamisij čornymi chadami vyskokvali — staŭleńnie jak da bydła.
I mnie ad samaha pačatku było jasna, što siłaj jany pratest nie zahasiać. Ja heta zrazumieŭ, kali jašče stajaŭ na pikietach i ŭbačyŭ usiu hłybiniu narodnaha abureńnia, jak ludzi ad hetaha ŭsiaho stamilisia navat u našym apatyčnym paŭnočnym rehijonie.
Na pikietach ja bačyŭ, jak ludzi ažyli, roznyja sacyjalnyja hrupy i ŭzrosty išli. U adnaho pašpart adkryvaješ: vizy ŭsich krain śvietu, a druhi praciahvaje pašpart skamiačany, nieachajny, z brudnych ruk.
Manaški podpisy pakidali, supracoŭniki milicyi asobnyja pa hramadziancy byli. Pytajucca, a vy nie chłusicie, nie za Łukašenku źbirajecie?
Dva dziady svajho siabra prykacili na vazku, kab jon raśpisaŭsia!
Mianie heta vielmi kranała. Ludziam usio heta dapiakło ŭžo, hetaje naplavalnictva na ich, chłuśnia i biezhaspadarčaść, bieznadziejnaść. A staŭleńnie jašče takoje, što my tut — razumnyja, a vy — durni. Ni zdraście, ni daśvidanija, što vam tut nie padabajecca?
Čamu milicyja nie pierajšła na bok naroda:
Hetaja milicyja — usie daŭžniki režymu. Jany tam za toje pavinny hrošy, za hetaje, za kredyty. Vielmi doŭha sistema hety kokan rabiła ź siłavikoŭ, a staraja apazicyja nijak pa haryzantali nie pracavała, z vojskam i milicyjaj nichto nie pracavaŭ.
Ale ja dumaju, jany taksama ŭžo ŭsio pačynajuć razumieć, hałoŭnaje, što ja im skažu, — u hałavu treba nie tolki jeści.
Pra Karajeva:
Ja asiecinaŭ viedaju, jany prystojnyja mužyki sami pa sabie, u ich vychavańnie tam takoje, što spryjaje. Ja dumaju, što jon pačaŭ užo razumieć, što robić, što heta kraj, i syšoŭ na bolš spakojny ŭčastak raboty. Ja, viedajecie, u ludziach stanoŭčaje sprabuju bačyć.
Pra kaleh ź biełaruskaha HUBAZiK
— Im pradastaŭleny vydatnyja techničnyja i materyjalnyja srodki, nikoli na hetaje padraździaleńnie nie škadavali ničoha, kab zmahacca sa złačynnaściu. Ale kudy jano ŭsio idzie? Ź jakoj złačynnaściu jany zmahajucca? Samaje strašnaje, što jany stali niepadkantrolnyja nadhladnym orhanam: prakuratura nie pracuje, sudoŭ u pryncypie niama. Navat u našy 90-ja hady, u čas vajny z sapraŭdnym bandytyzmam, nie byli orhany nastolki niepadkantrolnymi i biespakaranymi. Nu i takoj taporščyny, jak, naprykład, z zatrymańniem Cichanoŭskaha, ja navat u filmach nie bačyŭ, pa ščyraści.
