Viktar Marcinovič: Jak naradžajecca biełaruski narod
Viktar Marcinovič razvažaje na budzma.by pra nacyjaŭtvaralnyja pracesy ŭ Biełarusi.
Vialikaja hrupa nasielnictva robicca narodam tady, kali prachodzić svoj unikalny šlach.
Toj šlach, pa jakim nie chadziŭ nichto dahetul u historyi.
Utvareńnie BSSR nie było ŭnikalnaj padziejaj — jano kapijavała toje, praz što prajšli inšyja 15 sajuznych respublik. Nie byŭ samasnym i 1991 hod, u niejkim sensie my prajšli pa ściežcy, prakładzienaj bałtyjskimi dziaržavami. Navat BNF usie za miežami Biełarusi ŭsprymali jak pahałosak litoŭskaha Sajudysa. Ale toje, što ŭ Litvie supravadžałasia nacyjaŭtvaralnym zmahańniem, u Biełarusi adbyłosia biez vysiłkaŭ — my nabyli niezaležnaść, jakaja paŭnavartasnaj niezaležnaściu nie była.
I tolki ciapier, praz 26 hadoŭ znachodžańnia pad vieličeznym pryhniotam, biełarusy pačali pisać svaju admietnuju, ni z čym nie paraŭnalnuju historyju.
Tuju historyju, pra jakuju buduć paviedamlać padručniki budučyni paśla akreślenych adnym radkom akaličnaściaŭ vychadu z SSSR. Voś heta i jość vyprabavańnie, jakoje robić nasielnictva narodam.
Heta i jość taja historyja, jakaja naša, nie paraŭnalnaja ni z čym.
Historyja strachu i jaho pieraadoleńnia.
Vielizarnaha strachu. Strachu, kali ty nie viedaješ, ci vierniešsia dadomu, vychodziačy ŭ kramu pa małako. Strachu, kali ŭ tvaim dvary hojsajuć apranutyja ŭ čornaje ludzi, rabota jakich — ciabie prypužvać.
I razam z tym — vialikaha raźniavoleńnia, kali navat piensijaniery — źniamohłyja, całkam zaležnyja ad dziaržavy ź jaje piensijami — iduć na vulicy i stanoviacca popleč z maładymi. Viedajučy, što mohuć być uviaźnienyja biez šancaŭ vyjści z astrohu.
Paŭtarusia: takoha nie było nidzie i nikoli. Nidzie nie było asobnych štotydniovych maršaŭ stałych; nie było styhmatyzacyi vializnych sacyjalnych hrup — takich jak miedyki, studenty ci žychary Novaj Baravoj. Nie było 30 tysiač zatrymanych za try miesiacy. I kab paśla takoha ludzi praciahvali iści.
I heta ciapier — nie pra niešmatlikich śviadomych hierojaŭ, jak było ŭ 1990-ja ź ludźmi, abudžanymi Zianonam Paźniakom. Kali adny chadzili pa vulicach ź bieł-čyrvona-biełymi ściahami, a inšyja ličyli ich dzivakami, jakim bolš za ŭsio patrebna, i praciahvali hladzieć siryki pa NTV.
Ciapier hieroj — uvieś biełaruski narod, uvieś biez vyniatku.
Nasielnictva robicca narodam tady, kali ŭ jaho źjaŭlajecca historyja, pasłuchać jakuju cikava nie tolki ludziam adsiul.
My pryzvyčailisia isnavać na ŭskrajkach jeŭrapiejskaj historyi. My pryzvyčailisia da taho, što da nas nie było anijakaj cikaŭnaści. My navat sami sabie byli nie nadta cikavyja, čytajučy, słuchajučy i hledziačy čužoje.
Ciapier — čas, kali rasijski hurt «Kasta» zdymaje klip «Vychodi hulať» pavodle padziejaŭ, jakija my naradzili.
Čas, kali luby tvorca tut daje pa dva intervju na tydzień ludziam z bujnych zamiežnych miedyja.
Čas, kali pra zatrymańnie Illi Čarapko z «Pietli Pristrastija» daviedvaješsia z bujnych rasijskich miedyja, što raniej da nas stavilisia ź lohkaj pahardaj, jak da niahiehłaha małodšaha brata.
Čas, kali za nami sočyć i nami hanarycca bieź pierabolšańnia ŭvieś śviet.
Prapahanda nazyvaje siabie «baćkami» i «stvaralnikami» biełaruskaj krainy. I — paradaksalna — niešta takoje sapraŭdy ciapier adbyvajecca.
Ale adbyvajecca nie dziakujučy nacyjastvaralnym vysiłkam sistemy. A nasupierak im. Sistema pakłała na plečy biełarusaŭ vielizarny pryhniot. I kali jany pačali paŭstavać, toj pryhniot uzmacniła da niečałaviečych maštabaŭ, jakija vychodziać za miežy etyki.
Ale ludzi nie skarylisia i pačali svoj maŭklivy, ciažki šlach. Toj samy šlach, što ŭschvalaje hurt «Kasta».
I tak, my pakul tolki pasiaredzinie. Nichto nie viedaje, jak skončycca film žachaŭ, jaki štodnia pakazvajuć na našych vulicach.
Ale nasielnictva ŭžo zrabiłasia narodam.
I ŭ toj čas, kali ja pišu hety tekst, pa minskich vulicach idzie vielizarnaje šeście, što składajecca sa stałych ludziej. Ich atačajuć čornyja, ich zatrymlivajuć, ale jany iduć.
To ŭ nas jość što raspavieści pra siabie.
A tamu my jość i budziem.
