«Ja z 13 hadoŭ viedaju, što takoje KDB», — vialikaja hutarka z vykanaŭčym sakratarom Kaardynacyjnaj rady Ivanam Kraŭcovym
8 vieraśnia ŭ Kijevie siabry Kaardynacyjnaj rady Ivan Kraŭcoŭ i Anton Radniankoŭ raskazali, jak Maryja Kaleśnikava razarvała svoj pašpart, a jany praz neŭtralnuju pałasu ŭciakli na ŭkrainskuju miažu.
«Ničoha nie źmianiłasia, metady zastalisia tyja samyja», — kaža ciapier Ivan Kraŭcoŭ. U interviju Radyjo Svaboda, užo ź Vilni, jon apaviadaje, jak amal 20 hadoŭ tamu biełaruskija siłaviki źniščyli bank i pierakreślili los jahonaha baćki Jaŭhiena Kraŭcova.
Chto taki Ivan Kraŭcoŭ
- Architektar, art-dyrektar «Architekturnaha biuro 35»
- U 2015-2019 hadach — namieśnik dyrektara, dyrektar u stratehičnych pytańniach Mienskaha hadzińnikavaha zavodu.
- Travień 2020 — kaardynatar vybarčaha štabu Viktara Babaryki.
- Žnivień 2020 — vykanaŭčy sakratar Kaardynacyjnaj rady.
Viktar Šejman dakłaŭ Alaksandru Łukašenka ab raśśledavańni spravy «MinskKompleksBanku»
— Kali vy zrazumieli, što ŭ hetaj krainie niešta nia tak?
— U nas u siamji zaŭsiody ŭvažliva čytali naviny. Jašče ŭ dziacinstvie, u 1994-95 hadach, ja bačyŭ reakcyju baćkoŭ, było vidać, što jany niepakojacca. Hety niepakoj narastaŭ. Ale ja byŭ maleńki, nia moh acanić. Da taho ž u nas była atmasfera aptymizmu, i dla mianie heta ŭsio z televizara nie vychodziła.
Što heta nia prosta karcinki ŭ televizary, ja zrazumieŭ u žniŭni 2002 hodu, kali majho baćku aryštavali.
— Nia tak i šmat viadoma pra Jaŭhiena Kraŭcova, chacia heta zusim niadaŭniaja historyja, a fakty jahonaj bijahrafii jaskravyja — staršynia praŭleńnia «MinskKompleksBanku», pradusar pieršaha albomu «Lapisa Trubiackoha», scenaryst, režyser, uładalnik muzyčnaj studyi «Mecca-forte». Jakim čałaviekam i baćkam jon byŭ?
— U nas u siamji jość źjava, jakaja mnie vielmi padabajecca. U nas usie staviacca adzin da adnaho jak da darosłych. Paśladoŭna pačynajučy ad majoj babuli Haliny Ivanaŭny Kraŭcovaj była takaja pazycyja, što navat u samoha małoha dziciaci jość svaje intaresy, i jano na svaim uzroŭni zdolnaje hetyja intaresy vyjaŭlać i adstojvać. Tamu mnie było kamfortna, mianie nichto nie pryciskaŭ i zaŭsiody da mianie stavilisia z pavahaj.
Babula Halina Ivanaŭna — prafesar ekanomiki. Jana 20 hadoŭ była dekanam fakultetu ŭ BDEU. Praktyčna ŭsie bankiry prajšli praź jaje, byli jaje studentami, u tym liku ciapierašni kiraŭnik Nacyjanalnaha banku. Jana 45 hadoŭ tam pracavała, vykładała pradmiet «Bankaŭskaja sprava», aŭtar 10 padručnikaŭ, ź jakich dahetul vučycca ŭsia kraina. Jaje knihi «Hrošy, kredyt, banki» i «Arhanizacyja dziejnaści kamercyjnych bankaŭ» — asnoŭnyja padručniki ŭžo niekalki dziasiatkaŭ hadoŭ.
Ja z malenstva zastavaŭsia doma sam, u mianie byŭ vialiki kanstruktar «Lego», ja hadzinami ź im hulaŭ. My z baćkam nikoli šmat času razam nie pravodzili, jon šmat pracavaŭ. Ale jon vydavaŭ čas na toje, kab vykładać pryncypovyja rečy pra žyćcio. Mnie zdajecca, heta najvažniejšaje.
Jon šmat zachaplaŭsia filazofijaj, pračytaŭ usiu hreckuju filazofiju, u jaho byli vializnyja kanspekty. U nas doma ahramadnaja biblijateka, kalasalnaja kolkaść knih ab biznesie, filazofii, palitycy. Hety systemny i šyroki pohlad na śviet jon staraŭsia maksymalna pieradać.
Dla mianie 90-ja zastalisia prastoraj adkryćciaŭ. Naš dom nia byŭ tusovačnym miescam, ale baćka aktyŭna siabravaŭ i z Volskim, i ź Leanidam Šyrynym, z Vasilom Pačyckim, Vasilom Šuhalejem, Ženiem Kałmykovym, «Lapisami». Było adčuvańnie, što vakoł šmat talenavitych ludziej, i ŭ mianie asabista było adčuvańnie prahresu.
— Ci pamiatajecie, jak aryštavali baćku?
— Mnie było 13 hadoŭ. Jak ja ciapier razumieju, byli prajekty, u tym liku i źviazanyja z abarončym kompleksam, dzie bank musiŭ vystupać u jakaści krynicy pryciahnutych resursaŭ. Heta 2000-2001 hady. Tam nia ŭsio było hładka ŭ asabistych uzajemadačynieńniach. Vidać, jamu namiakali, kab jon nia hraŭ viadučaj roli ŭ hetym pracesie. Tamu ŭ traŭni 2002 hodu jon skłaŭ paŭnamoctvy staršyni praŭleńnia «MinskKompleksbanku» i vyrašyŭ, što pojdzie ŭ medyjabiznes. U jaho była kampanija «Videafakt», jakaja zajmałasia zdymkami telepieradačaŭ — «Adboj», «Banka komiksaŭ», źniała filmy «Armija zbaŭleńnia», «Załaty aŭtamabil». Jon chacieŭ hetym zajmacca.
My čarhovy raz sabralisia ŭ Maskvu. Bo asnoŭnyja prajekty ŭ medyja jon tady rabiŭ z Maskvoj. A jon samalotami nie lataŭ, u jaho byŭ paničny strach. I voś načny ciahnik Miensk-Maskva, pravadnik staŭ praviarać dakumenty, zamiaŭsia, padyšoŭ milicyjant. Ja tak razumieju, nie było zaranioŭ viadoma, što baćku buduć zatrymlivać, i my chvilin 15-20 prosta čakali.
Zatrymlivała jaho KDB, i kali im pastupiŭ zvanok, što jon adjaždžaje, jany ŭ terminovym paradku z Kamsamolskaj jechali, litaralna prybiehli ŭdvoch ci ŭtroch, u kašulkach z karotkimi rukavami, potnyja, uzmylenyja. Skazali: «Jaŭhien Ivanavič Kraŭcoŭ, vy zatrymany, projdziem z nami». A ŭ jaho byŭ adzin partfel z dakumentami, jon dahetul u mianie jość. My byli biaz rečaŭ, bo jechali na vychodnyja, źbiralisia kupić mnie pierad škołaj harnitur. Paśla hetaha ja baćku pabačyŭ praz paŭhoda.
— Ci sud i śledztva padobnyja da tych pracesaŭ, što iduć ciapier?
— Niejak u radyjo byŭ siužet, što Viktar Šejman dakłaŭ Alaksandru Łukašenku pra raśśledavańnie spravy «MinskKompleksBanku». Kali takija proźviščy hučać, ty razumieješ, što sprava viadziecca na vysokim uzroŭni. I jak usiakaja sprava, u jakoj prymajecca palityčnaje rašeńnie, a ja liču, što rašeńnie ŭ spravie baćki było palityčnym, jana išła ciažka.
Jon prasiedzieŭ paŭtara hoda ŭ «amerykancy». My chadzili tudy na spatkańni, tamu ja dobra viedaju dvoryk KDB i SIZA KDB. Mahu sabie žyva ŭjavić, dzie ciapier znachodziacca i Viktar Babaryka, i Eduard Babaryka, i inšyja supracoŭniki «Biełhazprambanku».
Paśla jaho sudzili. Pra heta pisali hazety. Nakolki ja viedaju, była vyznačanaja strata, jakuju jon sam nanios svajmu banku. Jany kupili kaštoŭnyja kamiani. I pavodle mižnarodnaj acenki jany kaštavali niejkuju sumu. A biełaruskaja eksperty skazali, što jany kaštujuć našmat mienš. Ja pamiataju, mama zamaŭlała niezaležnuju mižnarodnuju ekspertyzu ŭ Švajcaryi, i hetaja ekspertyza paćvierdziła canu, pa jakoj kamiani kupiŭ bank. Ale biełaruski sud heta pad uvahu nie pryniaŭ. Maŭlaŭ, cana zavyšanaja, hrošy skradzienyja. I heta ŭsio, što znajšli suprać baćki.
Prysud — 8 hadoŭ. Dźvie amnistyi. Praź piać z pałovaj hadoŭ paśla aryštu jon vyjšaŭ na volu. Siadzieŭ u Babrujsku ŭ papraŭčaj kalonii № 2. Stavilisia da jaho tam zvyčajna, ja b navat skazaŭ, z pavahaj.
Historyja pra zakryty kancert Lapisaŭ u kalonii dla jaho — heta praŭda. Jon ža pradusavaŭ pieršy albom «Lapisaŭ», u jaho byli dobryja stasunki ź Siarhiejem Michałkom i inšymi ŭdzielnikami hurtu.
Mama zaciažarała litaralna za miesiac da taho, jak baćku pasadzili. Naradziła brata, kali baćka jašče byŭ u SIZA KDB. Paśla ŭžo, kali baćka byŭ u kalonii, naradziłasia jašče adna maja siastra. Šmat chto z našaha žyćcia źnik, ale nas šmat chto i padtrymlivaŭ u hety čas.
Baćka, viadoma, źmianiŭsia. Jon aktyŭny, dziejny čałaviek, ciažka, kali niemahčyma svaje namahańni niekudy prykładać. I zdaroŭje ŭ jaho było nie najlepšaje, staŭ chvareć. U toj ža čas jon zastavaŭsia aktyŭny da samych apošnich dzion, zdymaŭ dakumentalnaje kino i vydavaŭ knihi. (Jaŭhien Kraŭcoŭ pamior u 2012 hodzie va ŭzroście 48 hadoŭ. — RS)
«Lidzija Jarmošyna moža jakija zaŭhodna ličby nazyvać z ekrana televizara, ale ludzi ŭ heta prosta nia vierać»
— Kali pačałasia prezydenckaja kampanija, šmat chto nazyvaŭ jaje ŭdzielnikaŭ «naiŭnymi», «niabitymi», «adzinarohami», maŭlaŭ, jany niepadrychtavanyja albo nia viedajuć, jak abychodzicca ŭłada Alaksandra Łukašenki z apanentami. Ale vyhladaje, što heta zusim nie pra vas i vy viedali, čym heta ŭsio moža skončycca?
— Ja z 13 hadoŭ viedaju, što takoje KDB. Ja tudy chadziŭ šmat razoŭ, ja byŭ u kalonii šmat razoŭ. I viedaju, jak mianiaje ludziej turma. I viedaju, jak paśla aryštu majho baćki jahony adzin z najlepšych u Biełarusi bankaŭ źniščyli całkam. I ciapier usio toje samaje. Absalutna nia baču roźnicy, metady zastalisia tyja samyja.
Ale heta i jość uśviadomlenaja stratehija — vieryć u ludziej. I Viktar Babaryka daloka nie naiŭny čałaviek. I tyja ludzi, jakija ŭdzielničajuć u kampanii, darosłyja i śviadomyja, kab razumieć usie ryzyki.
Maryja Kaleśnikava i Ivan Kraŭcoŭ
— U vas ža vielmi mirnaja specyjalnaść — architektara, i da prezydenckaj kampanii byŭ narmalny biznes, jakim možna było zajmacca i pry tahačasnaj uładzie. U jaki momant vyrašyli, što treba zajmacca palitykaj?
— Viadoma, praz hramadzkuju pazycyju ŭ majoj siamji ŭ mianie było peŭnaje staŭleńnie da taho, što adbyvajecca. Sapraŭdy, kali ja vučyŭsia va ŭniversytecie, pačynaŭ pracavać architektaram, mieŭ ćviordy namier dasiahnuć tvorčych pośpiechaŭ i radavacca žyćciu.
Ja zaŭsiody chacieŭ pracavać nad vialikimi abjektami, bo heta našmat bolš cikavaja i składanaja zadača. I vynik — heta nie namalavany malunak, render, a ŭźviedzieny budynak, jakim ludzi karystajucca. Kab taki vynik atrymać, załučanyja sotni ludziej. Hetyja ludzi niedzie atrymlivajuć adukacyju, budaŭničyja materyjały majuć peŭnuju jakaść i adniekul musiać źjaŭlacca, i hetak dalej.
Uvieś hety kompleks krytyčna zaviazany na ŭzrovień raźvićcia ŭsioj haliny i ekanamičny ŭzrovień usioj krainy. A biznes-plan zabudoŭcy zaviazany na kredytna-finansavuju systemu. Bo ty nia možaš sabie dazvolić budavać abjekty z doŭhim terminam akupnaści va ŭmovach vysokaj rynkavaj ryzyki. A rynkavaja ryzyka naŭprost zaviazanaja na palityčnyja ryzyki. Tamu ty pačynaješ analizavać systemu ŭ kompleksie — čamu nie vykonvajucca pryncypy arhanizacyi prajektaŭ, budaŭnictva. Tady razumieješ, što budaŭničaja halina nie adasoblenaja ad taho, što adbyvajecca ŭ krainie. I razumieješ, što bardak nieefektyŭnaj systemy naŭprost upłyvaje na tvaju pracu. Pačynaješ z hetym zmahacca i raptam zaŭvažaješ, jak užo pierastaŭ zajmacca architekturaj, a pačaŭ zajmacca čymści inšym.
I čym bolš ty pracuješ ź ludźmi, tym bolš razumieješ, nakolki važnyja jany dy ichnyja pierakanańni. Adpracavaŭšy try z pałovaj hady na hadzińnikavym zavodzie, ja zrazumieŭ, što hetaje pytańnie treba vyrašać nia tolki ŭ miežach zavodu. I treba ŭsim abjadnoŭvacca i sprabavać na ŭzroŭni krainy zrabić źmieny.
Ja dumaŭ, što vybary buduć sumnyja. Ale kali 12 traŭnia Viktar Babaryka abviaściŭ, što idzie ŭ prezydenty, ja zrazumieŭ, što vakoł jaho moža abjadnacca vielmi cikavaja kamanda, i mnie vielmi zachaciełasia ŭ hetym paŭdzielničać. Babaryka dla mianie byŭ toj čałaviek, vakoł jakoha moža abjadnacca šmat chto — i biznes, i kultura, i tyja, kamu abrydła žyć biedna. Stała zrazumieła, što heta naš šaniec na adradžeńnie realnaj palityki, kab ludzi mieli mahčymaść zmahacca za svaje pohlady i abjadnoŭvacca.
Viktar Babaryka, Ivan Kraŭcoŭ i Maryja Kaleśnikava
— Ci lohka było pahadzicca, što kandydat nia Viktar Babaryka, a Śviatłana Cichanoŭskaja?
— Lohka pahadzicca. Śviatłana sapraŭdny hieroj. Jana zrabiła vielizarnuju kolkaść pracy. Być ź joj u kamandzie — heta vialikaje zadavalnieńnie! Taksama my ad pačatku budavali kampaniju maksymalna prahmatyčna. Našaja zadača — heta źmieny ŭ krainie. Kali Babaryku aryštavali, my ad pačatku viedali, chto što budzie rabić. Tvaram kamandy musiła stać Maša (Kaleśnikava. — RS), i jana stała. Kali Babaryku nie rehistrujuć, my viedali, što budziem vieści kampaniju hetaksama, ale ŭ supracy ź inšymi kandydatami.
My nia dumali, što budzie taki efekt. U nas byŭ našmat praściejšy plan: Babaryka źbiraje niejmaviernuju kolkaść podpisaŭ, jaho rehistrujuć i paśla jon z treskam pieramahaje na vybarach, a volu narodu nielha sfalsyfikavać. Ale toje, što atrymałasia ŭ kamandzie sa Śviatłanaj i Vieranikaj, jak ludzi padnialisia za svaju krainu, — heta pierasiahnuła ŭsiakija našyja čakańni.
— Vy i ciapier vierycie ŭ toje, što volu narodu nielha sfalsyfikavać?
— My i ciapier u heta vierym! Lidzija Jarmošyna moža jakija zaŭhodna ličby nazyvać z ekrana televizara, ale ludzi ŭ heta prosta nia vierać. Hetak taki ž fakt, jak toje, što jość sonca i jość ziamla. Za Śviatłanu Cichanoŭskuju, a nie za Łukašenku prahałasavała bolšaść biełarusaŭ. Heta realnaść, u jakoj žyvie biełaruskaje hramadztva. I hetuju realnaść nielha zamazać anijakaj prapahandaj.
— 17 vieraśnia Eŭraparlament nazvaŭ Kaardynacyjnuju radu paŭnamocnym pradstaŭnikom biełaruskaha hramadztva. Jakija perspektyvy jaje dalejšaj dziejnaści ŭ Biełarusi, aproč tych, što siabroŭ rady buduć adnaho za adnym sadzić u turmu?
— Na ichnym miescy buduć źjaŭlacca novyja. Asnoŭny skład Kaardynacyjnaj rady praciahvaje dziejničać.
Novyja vybary, spynieńnie hvałtu i raśśledavańnie ŭ dačynieńni ŭsich datyčnych da katavańniaŭ i falsyfikacyjaŭ — heta try važnyja punkty asnoŭnych patrabavańniaŭ tych, chto vychodzić na vulicy. Kaardynacyjnaja rada — instytucyjalizavanaja forma, jakaja ŭvasablaje hetyja patrabavańni. De fakta jana pryznanaja ŭsimi ŭnutry krainy i zvonku. Jaje padtrymlivajuć ludzi, i jana vielmi niepakoić prezydenta, u jakoha chutka skončacca paŭnamoctvy.
— Ale ci zdolnaja Kaardynacyjnaja rada abaraniać ludziej, u tym liku ad hvałtu siłavikoŭ? A taksama abaraniać toj elektaralny vybar, jaki, na vašu dumku, jany zrabili?
— Treba razumieć, što heta maraton. Vykazvajučy niezadavalnieńnie, my akazvajem cisk na systemu. I systema trasiecca, tam adbyvajucca razburalnyja pracesy, chaatyčna dziejničajuć roznyja dziaržaŭnyja čynoŭniki, siłaviki. Usio heta prykmiety taho, što systema pracuje na hraničnym režymie. Ludzi nia buduć zdavacca, bo jany pierakananyja, što 9 žniŭnia my pieramahli, i pad hetym ciskam anivodnaja systema nie vytrymaje, a musić adaptavacca, i z hetaj adaptacyjaj pamianiajecca sama systema.
Heta ŭžo nie pryhožy malunak «sacyjalna aryjentavanaj» dziaržavy, dzie jość nibyta ŭsienarodna abrany prezydent, a heta aby-što, dzie dziŭny čałaviek u dziŭnym adzieńni z aŭtamatam biehaje pa vulicach. Heta vidavočna ŭsim. I ŭsio bolšaj kolkaści čynoŭnikaŭ i siłavikoŭ robicca zrazumieła, što jany nia mohuć pracavać u takich umovach. Heta prynižaje ich samich u pieršuju čarhu.
My nia stavili sabie zadaču rabić nievykanalnyja prahnozy. Našaja zadača pracavać pavodle ad pačatku zakładzienych pryncypaŭ — heta pazytyŭny i kanstruktyŭny paradak dnia, praŭny šlach, heta pierš za ŭsie viera ŭ biełarusaŭ i viera ŭ siabie, heta viera ŭ samastojnaść kožnaha čałavieka i pryznańnie jaho prava samomu vyznačać sposab baraćby za svaju dumku. Hetyja pryncypy nie źmianilisia.
