«Jana lažała na padłozie, prykutaja da batarei». Za što ŭ 90-ja aryštavali maci Vieraniki Capkały, jakaja była čynoŭnicaj i bankiram
Fota Nadziei Bužan
Za što aryštavali maci Vieraniki Capkały, jakuju rolu ŭ kryminalnym pieraśledzie žančyny adyhrali zabojstva hałoŭnaha kantralora Mahiloŭščyny Jaŭhiena Mikałuckaha i znajomstva z Alaksandram Łukašenkam. Pra heta ŭ publikacyi «Radyjo Svaboda».
«Toje, što ja pabačyła, pieraviarnuła ŭsio majo žyćcio»
30 lipienia na mitynhu ŭ Miensku Vieranika Capkała, žonka eks-pretendenta na prezydenctva Valera Capkały, apaviała, jak jašče ŭ 1990-ja jejnaja maci apynułasia ŭ źniavoleńni i ŭ jakich umovach jaje trymali pad vartaju ŭ ankalahičnym dyspansery. Chvoraja na rak žančyna lažała na hołaj padłozie, prykutaja da batarei rukoj, «prapalenaj pracedurami chimijaterapii», sa ślaźmi na vačach raskazała Vieranika Capkała.
Pavodle adnoj ź liderak abjadnanaha štabu alternatyŭnych kandydataŭ, jejnaja maci pracavała z Alaksandram Łukašenkam, kali toj byŭ jašče deputatam. Paśla pieramohi Łukašenki na pieršych prezydenckich vybarach suprać žančyny sfalšavali kryminalnuju spravu. Tady, pa słovach Vieraniki Capkały, u jaje maci była treciaja stadyja raku, jana lačyłasia ŭ ankalahičnym dyspansery. Tam jaje nibyta aryštavali i trymali pad vartaj.
Pa słovach Vieraniki Capkały, jana ź siastroj praciahły čas damahalisia sustrečy z maci i paśla «mnohich dzion uhavoraŭ, malby hetaja ŭłada źlitaściviłasia».
«Toje, što ja pabačyła tady, pieraviarnuła ŭsio majo žyćcio, — kazała jana. — Ja zajšła ŭ pałatu, dzie siadzieli dźvie nahladčycy, a maja maci lažała na hołaj padłozie prykutaja da batarei».
Jak vynikała sa słoŭ vystupoŭcy, kryminalny pieraśled suprać maci raspačali na zahad kiraŭnika dziaržavy. Pavodle Vieraniki Capkały, maci pachodziła z prostaj siamji (jejnyja baćki pracavali na mahiloŭskim metalurhičnym zavodzie). Prajšła šlach ad supracoŭnika da kiraŭnika banka. Stała namieśnicaj staršyni mahiloŭskaha harvykankamu.
«Była prafesijanałam, rašučaj specyjalistkaj, nie bajałasia kazać praŭdu ŭ vočy»
Na pačatku 1990-ch maci Vieraniki Capkały Jaŭhienija Šaścierykova sapraŭdy pracavała namieśnicaj staršyni Mahiloŭskaha harvykankamu ŭ pytańniach ekanomiki. U toj čas horadam kiravaŭ Siarhiej Habrusioŭ (1990-1993), jakoha mnohija mahiloŭcy ličyli «meram nadziei». Jon adkryta vystupaŭ za demakratyčnyja pieraŭtvareńni. Tyja, chto byŭ u kamandzie Habrusiova, kažuć, što jon i zaprasiŭ Šaścierykovu na pasadu namieśnicy staršyni.
Byłyja kalehi charaktaryzujuć jaje dobrym ekanamistam i spahadlivym čałaviekam.
«Jana była prafesijanałam, rašučaj specyjalistkaj, nie bajałasia kazać praŭdu ŭ vočy. Umieła adstojvać svaju pazycyju, — uspaminaje tahačasny kiraŭnik spravami harvykankamu Ŭładzimier Hvoździeŭ. — Tady čas byŭ niaprosty, i davodziłasia šmat dyskutavać. Niamała było achvotnych utyrknuć pałki ŭ koły».
Budynak, u jakim miaściłasia adździaleńnie banku «Dukat» (vuł. Kamsamolskaja. Histaryčny centar Mahilova). Im kiravała Jaŭhienija Šaścierykova
Pavodle surazmoŭcaŭ «Svabody», Habrusioŭ «vybiŭ u Maskvie ŭ Ministerstvie finansaŭ» licenziju na adkryćcio pieršaha ŭ Mahilovie kamercyjnaha niedziaržaŭnaha banku — «Kamercyja-banku». Kurataram jaho stvareńnia była Jaŭhienija Šaścierykova. Siarod zasnavalnikaŭ novaha banku byli miascovyja ahrarnyja pradpryjemstvy, a taksama saŭhas «Haradziec», jakim u toj čas kiravaŭ Alaksandar Łukašenka. Jon uvachodziŭ u radu dyrektaraŭ.
«Tamu Łukašenku jana viedała dobra i staviłasia da jaho adpaviedna. Jon čałaviek złapomny i padazrony. Kryŭdaŭ nie zabyvaje i tych, chto jamu piarečyć, taksama», — adznačyŭ u razmovie sa «Svabodaj» adzin z byłych supracoŭnikaŭ harvykankamu.
Paśla pracy ŭ harvykankamie Jaŭhienija Šaścierykova kiravała mahiloŭskim filijałam kamercyjnaha banku «Dukat» (u siaredzinie 1990-ch abvieščany bankrutam), a zatym stała načalnikam abłasnoha ŭpraŭleńnia «Biełarusbanku».
«Abvinavačańnie ŭ złoŭžyvańni ŭładaj, słužbovym padłohu i patrony da pistaleta»
U kastryčniku 1997 hodu hazeta «Mahiloŭskaja praŭda» paviedamiła pra aryšt Šaścierykovaj. U publikacyi havaryłasia, što suprać byłoj kiraŭnicy banku «Dukat» i byłoj načalnicy ŭpraŭleńnia «Biełarusbanku» zaviali kryminalnuju spravu za złoŭžyvańnie ŭładaju (słužbovym stanoviščam) dy słužbovy padłoh. Sa spasyłkaj na źviestki z prakuratury adznačałasia, što ŭ kvatery zatrymanaj padčas vobšuku vyjavili patrony da pistaleta.
Aryšt Šaścierykovaj uviazvali z raśśledavańniem spravy ab zabojstvie staršyni Mahiloŭskaha abłasnoha ŭpraŭleńnia Kamitetu dziaržaŭnaha kantrolu Jaŭhiena Mikałuckaha. Jon zahinuŭ u svaim domie ŭ vyniku teraktu 6 kastryčnika 1997 hodu. U hetym ža domie žyła i siamja Šaścierykovych.
Raśśledavańnie spravy Mikałuckaha zasakrecili, jaho kantralavaŭ asabista Alaksandar Łukašenka. Zabojstva słužboŭcy kiraŭnik dziaržavy nazvaŭ «vyklikam…, jaki jon pryniaŭ».
«Ja papiaredžvaju ŭsich tych pahanych, jakija ŭčynili hetaje złačynstva: kali praz tydzień uładam nia buduć vydadzienyja tyja, chto jaho zamoviŭ (a jany tut), my prymiem adekvatnyja zachady, i jany buduć bolš žorstkija, čym hetaje złačynstva», — padavała 9 kastryčnika 1997 hodu pahrozy Łukašenki hazeta «Vieśnik Mahilova».
U svajoj pramovie Łukašenka daŭ 10 dzion «tak zvanym brudnym pradprymalnikam i bankiram», kab jany «raźličylisia ź dziaržavaj, kab vypłacić daŭhi, dy ŭrehulavali adnosiny ź dziaržaŭnymi arhanizacyjami ŭłady».
Jak vynikaje z publikacyjaŭ u miascovaj presie, Jaŭhieniju Šaścierykovu aryštavali akurat u miežach siami dzion, dadzienych Łukašenkam na vydaču zamoŭnikaŭ zabojstva Mikałuckaha.
Pavodle mahiloŭskich pradprymalnikaŭ, pad padazreńnie «ŭ zamovie zabojstva Mikałuckaha» trapiŭ uvieś bujny miascovy biznes. Mnohich kiraŭnikoŭ pradpryjemstvaŭ dapytali.
Zamoŭnikaŭ i vykanaŭcaŭ zabojstva Mikałuckaha dahetul nia vykryli
U interviju Tut.by Vieranika Capkała kazała, što suprać jaje maci raspačali kryminalnuju spravu jašče da zabojstva Mikałuckaha, u 1996 hodzie, kali taja kiravała abłasnym adździaleńniem «Biełarusbanku». Tady ŭ jaje była 3-ja stadyja raku, a paśla taho, što adbyłosia ź Mikałuckim, 4-ja. Pavodle siastry Vieraniki Natalli, kryminalnuju spravu spynili praz amnistyju. Pamierła maci ŭ 2001 hodzie.
Publikacyjaŭ u presie, čym skončyŭsia kryminalny pieraśled Jaŭhienii Šaścierykovaj, adšukać nie ŭdałosia. Što da raśśledavańnia spravy ab zabojstvie Mikałuckaha, to adzin z padazravanych u terakcie, adstaŭny supracoŭnik KDB, paviesiŭsia ŭ śledčym izalatary, a troch jahonych «saŭdzielnikaŭ» asudzili na 5, 4 i 11 hadoŭ — ale za bandytyzm.
Vykanaŭcami ž zabojstva ich nie pryznali. Takim čynam, dahetul nieviadoma, chto vykonvaŭ i chto arhanizoŭvaŭ zabojstva Mikałuckaha. Sprava nie zakrytaja.
U interviju «Svabodzie» stryječny brat Mikałuckaha Ihar Zubrynovič kazaŭ, što ŭ jahonym zabojstvie šmat niezrazumiełaha. Svoj pohlad na padziei kastryčnika 1997 hodu jon nie advažvajecca ahučvać. Zubrynovič ličyć, što raśśledavańnie bratavaj spravy adnovicca, kali va ŭładzie nia budzie Łukašenki.
Pra dzieda-piśmieńnika…
Siostry Vieranika Capkała i Natalla Leaniuk rodam z Mahilova. Tut na miascovych habrejskich mohiłkach pachavany ichny dzied-piśmieńnik Piotra Šaścierykoŭ, a na ŭskrajku horadu, u mikrarajonie indyvidualnaj zabudovy, jahonym imiem u 2011 hodzie nazvali vulicu.
Litaraturaznaŭca, piśmieńnik, siabra Tavarystva biełaruskaj movy Jarasłaŭ Klimuć, jaki znaŭsia ź Piatrom Šaścierykovym, adznačaje pieradusim jahonyja arhanizatarskija jakaści. U 1961 hodzie Šaścierykoŭ inicyjavaŭ stvareńnie ŭ Mahilovie abłasnoha adździaleńnia sajuzu piśmieńnikaŭ BSSR i byŭ jahonym sakratarom da 1971 hodu. Zatym jaho pryznačyli ŭpaŭnavažanym Upraŭleńnia achovy aŭtarskich pravoŭ Mahiloŭskaj vobłaści.
«Charaktar u jaho byŭ vybuchovy, — uspaminaje Jarasłaŭ Klimuć. — Jon nie saromieŭsia spračacca z načalstvam. Pryncypovy byŭ u adstojvańni svajoj pazycyi. Pisaŭ vajennuju prozu dy pra paślavajennuju adbudovu haspadarki. Pracavaŭ karespandentam u hazetach «Mahiloŭskaja praŭda», «Źviazda». Pisaŭ pieravažna pa-rasiejsku».
U Druhuju ŭsiaśvietnuju vajnu Piotra Šaścierykoŭ dobraachvotnikam zapisaŭsia ŭ źniščalny bataljon, jaki nabiraŭsia ŭ Mahiloŭskim pedahahičnym instytucie. Zatym znachodziŭsia ŭ vojskach NKVD, jakija achoŭvali čyhunku. U 1944 hodu byŭ instruktaram dyvizijnaj hazety «Za radzimu».
Pamior u 1994 hodzie. Pobač z mahiłaj Piatra Šaścierykova mahiła jahonaj žonki Viery Dźmitryjeŭny, zasłužanaj nastaŭnicy BSSR.
