15 biełaruskich knih, jakija varta pačytać padčas dobraachvotnaha karancinu
Pakul kinateatry i kafe naviedvać nie rekamiendujecca, samy čas zasieści za knihu. «Naša Nina» z dapamohaj ekśpiertaŭ padabrała cikavostki biełaruskaj litaratury, jakija nie daduć vam sumavać viečarami.
Śpis dapamahali składać litaraturaznaŭca Hanna Kiślicyna, zahadčyca kafiedry biełaruskaj litaratury Liceja BDU Maryna Kazłoŭskaja, vydaviec Andrej Januškievič, litaraturny krytyk Nasta Hryščuk i fiłołah Nasta Karnackaja.
Andrej Fiedarenka «Žeton na mietro»
Pra što: u knizie razhortvajeccca detektyŭny siužet. U centry padziej — paet Viktar Rak, jakomu prynosiać adredahavać rukapis i chočuć uciahnuć u sumniŭnuju historyju.
Čamu čytajem?
Hanna Kiślicyna: «Kniha napisanaja ŭ žanry trylera, što, niesumnienna, budzie vielmi suhučna nastrojam čytačoŭ, jakija ciapier i sami, padobna hałoŭnamu hieroju hetaha tvora, žyvuć u čakańni katastrofy. Ale ci adbudziecca jana? Jakoj budzie?! Voś u čym intryha. Čytaču hetaha tvora ŭvieś čas budzie zdavacca, što jon razumieje, čym usio skončycca. Ale nie! Finał absalutna niečakany».
Valery Hapiejeŭ «I chaj nichto nie pojdzie pakryŭdžanym, abo Hrak i Moncia Chryścik»
Fota ivatsevichy.by.
Pra što: kažuć, historyja hrafa Monte Krysta — nie prydumanaja Dziuma, a całkam realnaja. Jana mahła adbycca i ŭ Biełarusi. Hety raman — pra zdradu, hady pałonu i źniavahi, blask zołata i chałodnuju pomstu, siabroŭstva i kachańnie.
Čamu čytajem?
Nasta Karnackaja: «Novy raman Hapiejeva — vydatny vybar na časy karancinu, kali arhanizm bolš nie moža ŭsprymać čarhovyja epizody sieryjałaŭ. Heta dramatyčnaja historyja pra toje, jak ludzi iduć pa hałovach, kab dasiahnuć svajoj mety, i navat nie zadumvajucca, što mohuć złamać žyćcio inšym. Historyja pomsty i daravańnia, dzie dabro pieramahaje zło. U pradmovie aŭtar padkreślivaje, što na hłybiniu kniha nie pretenduje, ale zadavalnieńnie i zajmalnaje čytańnie jon harantuje».
Alhierd Bacharevič «Maje dzievianostyja»
Pra što: pra lichija 90-ja. Piśmieńnik, čyja maładość prypała na hety čas, uspaminaje, jak heta było. Volnaje studenctva, litaraturnaja revalucyja, Minsk i ajčynynny pank-rok. Čas niavyznačanaści i čas nadziei.
Čamu čytajem?
Andrej Januškievič: «Heta kniha pra biełaruskuju realnaść. Jana zasnavanaja na faktach z žyćcia piśmieńnika, jakija raspaviadaje, jak asabista jon bačyć 90-ja».
Illa Sin «Libido»
Fota belcollegium.by.
Pra što: hałoŭnaja hierainia žyvie ŭ pravincyjnym postsavieckim horadzie. Jaho nasielniki izalavanyja ŭ svaich kamierach-adzinočkach — razam z uspaminami, traŭmami minułaha i štučnymi kachankami. Ale nieŭzabavie niešta pavinna adbycca.
Čamu čytajem?
Nasta Hryščuk: «Čytajučy hetuju knihu, trapiš u samaizalacyju ŭ lubym vypadku: śviet hałoŭnaj hieraini adasobleny ad tak zvanaj abjektyŭnaj rečaisnaści, i ty ŭ hety śviet pravalvaješsia z hałavoj. Padniaŭšy vočy ad apošniaj staronki, bačyš siabie i rečy zusim inšymi vačyma. Kali heta i nie katarsis, to pierazahruzka adnaznačna. Da taho ž kniha jość anłajn u volnym dostupie».
Hanna Jankuta «Kot Šprot i tajamnica atrakcyjonaŭ», «Kot Šprot i źnikły myšamabil»
Pra što: pra chłopčyka Alesia ź Minska i jaho kata. A taksama siabroŭ — myšaŭ i pryvidaŭ. Pryhody hetaj kampańni adbyvajucca ŭ Parku Čaluskincaŭ i Bataničnym sadzie, dzie chavajecca šmat tajamnic.
Čamu čytajem?
Nasta Karnackaja: «Kali vy na karancinie ź dziećmi, to heta nahoda pryjemna pravieści čas razam za čytańniem knihi, jakaja zacikavić jak dziaciej, tak i darosłych. Hanna Jankuta napisała dźvie historyi pra minskaha kata Šprota. Jon žyvie ŭ siamji na zavułku Kalinina i siabruje ź miascovymi duchami, a taksama ŭvieś čas traplaje ŭ cikavyja historyi. Pieršaja kniha dla amataraŭ mistyčnych historyj, druhaja — dla ŭsich, chto lubić zahadki i detektyvy».
Julija Šarova «Viartańnie Lilit»
Fota oz.by.
Pra što: Lilit, pieršaja žonka Adama, pakinuła raj i nie pryžyłasia ŭ piekle. Ciapier jana musić biaskonca ŭvasablacca ŭ ziamnych žančyn i žyć siarod ludziej. U rešcie rešt Lilit traplaje ŭ Biełaruś. Tut jana sustrakaje žurnalista haziety «Naša Niadola», papularnuju błohierku, jakaja vučyć žančyn abudžać u sabie bahiniu, demana, jaki spakušaje žančyn, i anioła, jaki ŭdzień pracuje prahramistam i składaje haraskopy.
Čamu čytajem?
Andrej Januškievič: «Padziei adbyvajucca ŭ sučasnym Minsku, ale kniha maje mistyčny ŭchił, jaki dazvalaje paraŭnoŭvać jaje sa znakamitym ramanam Michaiła Bułhakava «Majstar i Marharyta».
Maryja Vajciašonak «Albom dla ciotki Maryli»
Fota akademkniga.by.
Pra što: heta zbornik najlepšych tvoraŭ piśmieńnicy. Pakručasty los Maryi Vajciašonak (jana naradziłasia ŭ vysyłcy na Ałtai, vychoŭvałasia ŭ dziciačych damach i tolki praz čas zmahła viarnucca na małuju radzimu baćkoŭ) daŭ jon vostraje ŭsprymańnie śvietu i ludziej.
Čamu čytajem?
Hanna Kiślicyna: «Vielmi toŭstaja kniha, dzie jość i proza, i paezija, čytać nie pieračytać. Dla takoj litaratury, sapraŭdy, patrebny vyłučany čas, bo apisanaja tut vioska — heta niejki paralelny suśviet, nie kožny da jaho hatovy. Razam z tym treba adznačyć, što teksty Vajciašonak asabista dla mianie ŭvasablajuć biełaruskuju nacyjanalnuju ideju, vydatna adlustravanuju prymaŭkaj: «Pamirać źbirajsia, a žyta siej».
Uładzimir Karatkievič «Kałasy pad siarpom tvaim»
Fota Paŭła Chadzinskaha, citydog.by.
Pra što: u centry kultavaha ramana — šlachieckaja siamja Zahorskich, pieradumovy paŭstańnia 1863—1864 hadoŭ, admiena pryhonnaha prava. Siarod hierojaŭ tvora jość i histaryčnyja piersanažy: Kastuś Kalinoŭski, Taras Šaŭčenka.
Čamu čytajem?
Maryna Kazłoŭskaja: «Režym samaizalacyi — akurat toj čas, kali možna spynicca, vydychnuć i darabić niedaroblenaje. Kali vy vučylisia ŭ škole daŭno abo nie mieli času na roznaje hłupstva kštałtu čytańnia, siońnia vy majecie dobruju nahodu narešcie pračytać abo pieračytać hałoŭnuju knihu biełaruskaj litaratury XX stahodździa, kab adčuć siabie svaim čałaviekam na svajoj ziamli i pryhadać, što biełarus — heta hučyć hodna.
Kali «Kałasy pad siarpom tvaim» užo pračytanyja, to ŭ čakańni Apakalipsisu samy čas źviarnucca da «Ładździ Rospačy», dzie možna znajści recept vyžyvańnia navat u inšaśviecie, što kazać pra karanavirus».
Volha Hapiejeva «Kemeł-Treveł»
Pra što: navatarski raman apisvaje suśviet, dzie suisnavali niekalki himnaŭ, stalicaŭ, identyčnaściaŭ. Heta historyja čałaviečaj krochkaści i davieru ŭ epochu žudy i deficytu nie tolki praduktaŭ, ale i pačućciaŭ.
Čamu čytajem?
Nasta Karnackaja: «Novy aŭtabijahrafičny raman Volhi Hapiejevaj možna paraić tym, chto hety čas samaizalacyi płanuje pravieści ŭ adzinocie, bo kniha vałodaje terapieŭtyčnymi ŭłaścivaściami. Volha daśleduje svajo dziacinstva, jakoje prypała na časy apošniaha dziesiacihodździa SSSR i stanaŭleńnia niezaležnaj biełaruskaj dziaržavy. Praŭda, u centry ŭvahi ŭ tvory nie hramadska-palityčny ład u krainie, a ŭnutrany śviet i samaidentyfikacyja hieraini».
Katažyna Bonda «Akularnik»
Fota lohvinau.by.
Pra što: dziejańni adbyvajucca ŭ padlašskim miastečku Hajnaŭka i navakolli. Na viasielli miascovaha biznesoŭcy źnikaje niaviesta, a ŭ lasach pačynajuć znachodzić čałaviečyja pareštki. Tam, dzie heta adbyvajecca, zaŭvažajuć «akularnika» — «miersiedes» z kruhłymi farami. Hałoŭny hieroj tvora vymušany pačać svajo rasśledavańnie, kab advieści padazreńnie ad siabie. Adna ź siužetnych linij raskazvaje pra zabojstva ŭ 1946 hodzie niekalkich dziasiatkaŭ sialan-biełarusaŭ žaŭnierami Armii Krajovaj.
Čamu čytajem?
Hanna Kiślicyna: «Jašče adna toŭstaja kniha, jakaja, na žal, vielmi chutka čytajecca. Raman napisany na miažy žanraŭ — histaryčnaha i detektyŭnaha. Tut sucelnaja intryha — chto ž zabojca? Ale ździvić čytača navat nie chitrazakručany siužet, a hłybinia i surjoznaść, ź jakoj pracuje aŭtarka nad histaryčnym materyjałam».
Pavał Kaściukievič «Płan Babarozy»
Fota lohvinau.by.
Pra što: pra minskaha psichaterapieŭta, jaki vymušany vybirać pamiž kachanaj žančynaj i prababulaj. Plus u spravu ŭmiešvajucca try pacyjentki, jakim byli vyratavanyja žyćci. Adnym słovam, chroniki biełaruskaha matryjarchatu.
Čamu čytajem?
Maryna Kazłoŭskaja: «U časie katastrofy tolki humar zdolny ŭratavać suśviet. Amatary padkačać pres śmiecham, siamiejnaja saha Paŭła Kaściukieviča — idealny vybar. Heta vydatnaja iraničnaja proza, jakaja dazvolić vam zrazumieć, adkul uziaŭsia jon, «biełaruski mužčyna, čysty abjekt kachańnia».
Siarhiej Šapran «Biełaruski histaryčny aniekdot»
Pra što: pra toje, jak Karatkievič palapaŭ Mašerava nižej śpiny, a Kupała vysadziŭ z mašyny Kołasa ŭ čystym poli. U knizie sabrany mifałahizavanyja kamičnyja i dramatyčnyja historyi z žyćcia litarataŭ, palitykaŭ, kulturnych dziejačoŭ — ad Aleksijevič da Šuškieviča.
Čamu čytajem?
Nasta Karnackaja: «Uźniać nastroj u hetyja niaprostyja časy, kali vakoł tolki sumnyja naviny, dapamoža zbornik histaryčnych aniekdotaŭ. Siarhiej Šapran piatnaccać hadoŭ źbiraŭ pad adnoj vokładkaj cikavyja, kurjoznyja, aniekdatyčnyja situacyi z žyćcia viadomych biełaruskich, i nie tolki, asob. Čytać knihu možna ź luboj staronki, kab ad dušy paśmiajacca, a potym viarnucca da jaje znoŭ, kali adčujecie patrebu ŭ śvietłych i lohkich historyjach».
Andrej Adamovič «Pieśnia pra Cimura»
Fota januskevic.by.
Pra što: psichadeličnaja paema ŭ prozie i dynamičny špijonski tryler adnačasova. U Varšavu vypraŭlajecca ahient biełaruskaha KDB kapitan Kapiejkin, kab adšukać zahadkavaha paeta-kamunista Cimura Chomiča. I dla hetaha jamu treba ŭvajści ŭ davier da bahiemnych siabroŭ paeta.
Čamu čytajem?
Nasta Hryščuk: «Alternatyva «Dekamieronu»: sučasnaja, łakaničnaja i vostraja. Kali apošnim časam šmat dumaješ pra śmierć albo, naadvarot, bolš nie možaš pra jaje dumać, Adamovič — tvoj idealny kampańjon. Praŭda, nie ŭsio toje viesieła, što śmiešna».
Andrej Januškievič: «Andrej Adamovič u iraničnaj formie raspaviadaje pra žyćcio-byćcio našaj kalalitaraturnaj tusoŭki. Tam sustrenieš siarod hałoŭnych hierojaŭ i Andrusia Horvata, i Viktara Marcinoviča, i Siarhieja Kalendu, i Andreja Chadanoviča».
Ludmiła Rubleŭskaja «Avantury Pranciša Vyrviča»
Pra što: heta cykł knih pra pryhody niebahataha šlachcica i źbiehłaha vučnia jezuickaha kalehiuma. Jon to vyźvialaje siabra — połackaha doktara — z tajemnaha tavarystva, jakoje pravodzić na ludziach złačynnyja apieracyi, to traplaje ŭ intryhi vakoł trona Rečy Paspalitaj.
Čamu čytajem?
Maryna Kazłoŭskaja: «Kali vy abrali dla siabie režym chatniaha navučańnia, ale ŭśviedamlajecie, što školnyja ispyty sami siabie nie zdaduć, u vas jość čas prakačać svaje viedy pra biełaruskaje XVIII stahodździe, pračytaŭšy piaciknižža Ludmiły Rubleŭskaj pra avantury Pranciša Vyrviča. Napisana tak chvacka, što adarvacca prosta nie zmožacie. A kali pandemija skončycca, možna budzie zavitać u kinateatr i z vyhladam ekśpierta pahladzieć narešcie nacyjanalnaje kino».
Alhierd Bacharevič «Sabaki Jeŭropy»
Fota lohvinau.by.
Pra što: pad vokładkaj «antybiestsielera» — šeść vialikich historyj. Pra viosku Biełyja Rosy — 13, pra pabudovu idealnaj krainy Kryŭja na vostravie siarod mora, pra trup paeta ŭ tannym bierlinskim hateli. I vialikuju zahadku — jak heta ŭsio źviazana miž saboj.
Čamu čytajem?
Maryna Kazłoŭskaja: «Dla prychilnikaŭ intelektualnych hałavałomak adna z samych značnych knih najnoŭšaj biełaruskaj litaratury — «Sabaki Jeŭropy» Alhierda Bachareviča, kniha-łabirynt, dzie z asałodaj možna błukać nie adzin tydzień, vyvučajuć novuju movu, hetym razam balbutu. A kali režym samaizalacyi skončycca, varta pahladzieć, jak možna heta pastavić na scenie — Svabodny teatr čakaje!»
Nasta Hryščuk: «Kali jašče, jak nie ciapier. Čas jość, mahčymaść padumać nad pračytanym — taksama. Liču, umovy samyja spryjalnyja dla tych, chto jašče nie».
