Adkul biarucca karanavirusy i čamu jany takija niebiaśpiečnyja?
Ahulnaja kolkaść zaražanych karanavirusam 2019-nCoV ŭ Kitai nabližajecca da dźviuch tysiač. Raście i kolkaść śmiarotnych vypadkaŭ — ich užo bolš za 80.
Typ virusa, ŭspyška jakoha nazirajecca ciapier u Kitai, dobra viadomy daktaram.
Jon naležyć da siamiejstva tak zvanych karanavirusaŭ, jakija raniej vyklikali ŭspyški niekalkich zachvorvańniaŭ — naprykład, epidemii ciažkaha vostraha reśpiratornaha sindromu (Sars) u 2003 hodzie, a taksama blizkaŭschodniaha reśpiratornaha sindromu (Mers) u 2012-m. U vypadku pieršaha virusa pamierli 9% usich infikavanych, a padčas druhoj epidemii — 35% tych, chto zachvareŭ.
Bi-bi-si raskazvaje, čamu ŭspyški hetych virusaŭ adbyvajucca raptoŭna i čamu jany takija niebiaśpiečnyja.
Adkul źjaŭlajucca niebiaśpiečnyja karanavirusy?
Pieranosčykami virusaŭ, jakija vyklikali vyblisk Sars, Mers i karanavirusa 2019-nCoV, jak ličycca, byli nie ludzi, a žyvioły. Jany źjaŭlajucca nośbitami mnohich niebiaśpiečnych dla čałavieka virusaŭ, ale vypadki zaražeńnia čałavieka naŭprost ad žyvioł, na ščaście, davoli redkija.
«Čaściej za ŭsio jość tak zvany vidavy barjer, i dla virusa jon zvyčajna niepieraadolny», — kaža Endru Istan z Uorykskaha ŭniviersiteta.
«Ale ŭ vypadku, kali ŭ kahości pasłableny imunitet abo jość jaki-niebudź jašče faktar, jaki dazvalaje virusu pierajści ad žyvioły da čałavieka, moža adbycca hety redki vypadak zaražeńnia», — kaža navukoviec.
Niebiaśpieka čaściej za ŭsio źviazana ź niezvyčajnaj mutacyjaj virusa.
«Zazvyčaj virus pavinien peŭnym čynam źmianicca, kab u jaho była mahčymaść žyć i raści ŭ novym, niazvykłym, asiarodździ», — kaža navukoviec.
Varta pamiatać, što daloka nie ŭsie karanavirusy vielmi niebiaśpiečnyja: čałaviek pastajanna sutykajecca ź ich mienš ahresiŭnymi raznavidnaściami. Ale tyja, jakija pieradajucca ad adnaho vidu inšamu, mohuć nieści vialikuju pahrozu.
Čamu «mižvidavyja» karanavirusy takija niebiaśpiečnyja dla čałavieka?
Kali virus niečakana pierachodzić ad žyvioły da čałavieka, imunnaja sistema čałavieka nie hatovaja da baraćby z hetym kankretnym virusam, pakolki nikoli raniej ź im nie sutykałasia. I čałaviek pierad takimi virusami vielmi ŭraźlivy.
Samaja śmiertanosnaja pandemija hrypu adbyłasia ŭ 1918—19 h. Jak ličycca, čałaviek zaraziŭsia hetym typam hrypu ad ptušak. Tady achviarami «ispanki» stali da 50 młn čałaviek.
Niama nijakich vidavočnych śviedčańniaŭ, što ciapierašni karanavirus moža vyklikać nastolki ciažkuju epidemiju, adnak papiarednija vypadki zaražeńnia čałavieka ad žyvioł prymušajuć lekaraŭ być napahatovie.
Ci moža karanavirus pašyrycca vielmi chutka?
Dobraja navina ŭ tym, što na pačatkovych stadyjach paśla pieradačy ad žyvioły čałavieku virus nie moža chutka pašyracca ad čałavieka da čałavieka. «Heta jašče adzin barjer, jašče adna pieraškoda, jakuju virusu treba pieraadoleć», — kaža Endru Istan.
Ale dalejšyja mutacyi virusa mohuć dazvolić jamu pašyracca siarod ludziej vielmi chutka - heta aznačaje, što epidemija moža achapić vialikuju terytoryju za davoli karotki čas.
Tak adbyłosia ź ciapierašniaj uspyškaj karanavirusa ŭ Kitai.
Što rabić?
Drennaja navina ŭ tym, što pašyreńnie virusa daloka nie zaŭsiody možna spynić z dapamohaj lekaŭ. «Efiektyŭnych antyvirusnych preparataŭ vielmi niašmat», — papiaredžvaje ekśpiert.
Jość šerah inšych davoli prostych i efiektyŭnych mier — takich jak myćcio ruk i vykarystańnie miedycynskich masak.
«Asnoŭnyja praviły hihijeny vielmi karysnyja. Jany dapamahajuć abaranić siabie i inšych ad mnohich chvarob, i ŭ dadzieny momant heta, mahčyma, adziny dastupny i efiektyŭny srodak baraćby», — kaža navukoviec.
Vielmi važna i toje, jakim čynam lečać tych, chto ŭžo zaraziŭsia.
«Treba jak maha chutčej vyjavić zaražanych ludziej, kab im možna było dapamahčy i takim čynam pasprabavać źnizić vierahodnaść pašyreńnia infiekcyi», — kaža Endru Istan.
Na ščaście, paśla ŭspyšak karanavirusaŭ Sars i Mers byli raspracavanyja miechanizmy dziejańniaŭ na mižnarodnym uzroŭni.
«My ŭžo nazirali takija vypadki niekalki razoŭ, i ciapier, kali treba pryniać peŭnyja rašeńni, heta adbyvajecca chutčej», — kaža Endru Istan.
Lekary spadziajucca, što dziakujučy vysnovam, zroblenym paśla papiarednich karanavirusaŭ, ciapierašniaja ŭspyška — i ŭsie nastupnyja — buduć mienš niebiaśpiečnymi dla žyćcia i zdaroŭja ludziej.
