Rudkoŭski žorstka vykazaŭsia pra ekśpiertyzu, na padstavie jakoj Sieviarynca vyklučyli z PEN-Centra
30 kastryčnika PEN-Centr apublikavaŭ «Niezaležnuju ekśpiertyzu artykuła Paŭła Sieviarynca «Kulturny marksizm i jaho kamisary». Jana mianie zacikaviła nie stolki jak elemient dyskusii vakoł vyklučeńnia Sieviarynca, a pieradusim jak intelektualny pradukt, ciesna źviazany z abšaram maich akademičnych zacikaŭleńniaŭ. Reč u tym, što svaje doktarskija študyi ŭ Varšaŭskim univiersitecie ja adbyvaŭ u Adździele łahičnaj siemijotyki — i teoryja kamunikacyi, dyskurs-analiz i linhvaprahmatyka byli, jak kažuć, maim štodzionnym chlebam.
Aŭtaram ekśpiertyzy źjaŭlajecca Vijaleta Jermakova z arhanizacyi «Žurnalisty za talerantnaść». Hetaja arhanizacyja ciesna supracoŭničaje z ŁHBT-hrupami, a jaje dziejnaść amal vyklučna sfakusavana na zmahańni z tak zvanym hatespeech i za pavyšeńnie bačnaści ŁHBT u publičnaj prastory. Šmat u kaho ŭ źviazku z hetym mohuć uźniknuć sumnievy nakont prymietnika «niezaležnaja». Tym nie mienš, nielha apryjory vyklučać taho, što, pišučy ekśpiertyzu, aŭtarka dziejničała niezaležna: kali čałaviek źjaŭlajecca prafiesijanałam, to instytucyjnaja afilijacyja nie budzie zaminać jamu/ioj zrabić sumlennuju i abjektyŭnuju acenku. Inakš kažučy, varta praanalizavać sam tekst, kab acanić jaho vartaść.
Tekst spadaryni Jermakovaj składajecca ŭsiaho z čatyroch abzacaŭ. Niama ŭ im pajaśnieńnia, na pradmiet čaho robicca ekśpiertyza i niama zaklučeńnia. Pa svajoj formie jon nahadvaje chutčej zanatoŭki «na palach». Paŭstaje pytańnie: ci sapraŭdy jon mierkavaŭsia jak niešta ekśpiertnaje? Ale, pakolki jon fihuruje na sajcie PEN-Centra jak «ekśpiertyza», majem prava aceńvać jaho praz pryzmu akademičnych i ekśpiertnych standartaŭ.
Asnoŭnyja tezy ekśpiertki nastupnyja: (a) vykazvańni Sieviarynca nakont «kulturnych marksistaŭ» nie źjaŭlajucca movaj varožaści, pry hetym, adnak, Sieviaryniec (b) prajektuje na apanientaŭ vobraz voraha i (v) dyskryminuje ŁHBTK+.
Spačatku karotki kamientar nakont (v), paźniej — bolš razhornuta nakont (a) i (b). Niama sumnievu, što Pavieł Sieviaryniec niehatyŭna aceńvaje ruch i pohlady ŁHBT. Ale ŭ hramadskim žyćci šmat chto šmat kaho niehatyŭna aceńvaje. Ateisty časta farmulujuć vostraniehatyŭnyja vykazvańni adnosna viernikaŭ (i naadvarot), kamunisty ŭ stasunku da, skažam, BNF (i naadvarot), prychilniki rynkavaj ekanomiki ŭ stasunku da prychilnikaŭ płanavaj ekanomiki (i naadvarot). Ci heta aznačaje, što ŭsie jany tym samym «dyskryminujuć» adno adnaho? A kali dyskryminujuć, to jakaja stupień škodnaści takoj dyskryminacyi? Jak vyhladaje hipatetyčnaje hramadstva biez dyskryminacyi? Hramadstva, dzie nichto nikoha nie krytykuje? Krytykuje, ale paźbiahaje emacyjna nahružanych farmulovak? Ci jašče niešta inšaje?
Niekatorym zdajecca, što słova «dyskryminacyja» samo saboj zrazumiełaje i niama patreby eksplikavać krytery jaho stasavańnia. Ale heta nie tak. Jano maje šyroki śpiektr značeńniaŭ — pačynajučy ad etymałahičnaha «adroźnivać» (łac. discernere → discriminatio) i zakančvajučy maralna-jurydyčnym «biespadstaŭna pazbaŭlać pravoŭ peŭnuju katehoryju ludziej».
Ciapier chacieŭ by bolš razhornuta prakamientavać arhumientacyjnuju składovuju ekśpiertyzy. U jakaści kiejsa budzie vykarystana nastupnaje vykazvańnie:
«Vyskazyvanija protiv «kulturnych marksistov» nazvať jazykom vraždy nielzia, poskolku «kulturnyje marksisty» — eto nie suŝiestvujuŝaja objektivno socialnaja hruppa, eto konstrukt Pavła Sievierinca».
U strukturnym płanie vykazvańnie składajecca z tezisa (pieršaja častka), pasyłki (druhaja častka) i indykatara pasyłki («poskolku»). Dla bolšaści čytačoŭ, mahčyma, najcikaviejšaj źjaŭlajecca pieršaja častka. Mianie, adnak, jak ekśpierta, usio ž najbolš cikavić taja častka, u jakoj aŭtar arhumientuje. Niezaležna ad taho, ci padabajecca tezis, ci nie, mnie važna viedać, na čym jon abapirajecca. Arhumientacyja — heta nierazłučnaja siabroŭka ekśpierta. A, jak kaža viadomaje vysłoŭje, skažy, chto tvoj siabar, i ja skažu tabie, chto ty.
Davajcie ŭdumliva ŭčytajemsia ŭ farmuloŭku pasyłki (taho, što nastupaje paśla «poskolku»). Što aŭtarka chacieła tut vyrazić? Z hledzišča linhvaprahmatyki heta niedarečnaje vykazvańnie. «Kulturnyja marksisty» — heta nie hrupa i nie kanstrukt, a nazva, jakaja źjaviłasia ŭ kankretnym tekście ŭ akreślenym kantekście. «Značeńnie słova — heta sposab jaho ŭžyvańnia» — kazaŭ poźni Vithienštejn. Majučy dostup da tekstu, luby šarahovy recypijent moža lohka zrazumieć sposab užyvańnia Sieviaryncam nazvy «kulturnyja marksisty»: jon stasuje jaje ŭ adniasieńni da tych členaŭ PEN-Centru, jakija majuć fieministyčnyja, levyja i pra-hiejskija pohlady. Dyk u čym prablema? «Kulturnyja marksisty» — heta nazva, abjekt jaje adniasieńnia lohka identyfikavalny. Predykacyi «konstrukt», «nie suŝiestvujuŝaja» tut, jak kažuć, «ni k siełu, ni k horodu».
Mahčyma, aŭtarka mieła na ŭvazie toje, što Sieviaryniec nazvaŭ dadzienych členaŭ PEN-Centru niatrapna? To-bok vyraz «kulturny marksizm», na jaje dumku, nie pasuje da hetaj hrupy ludziej? Što ž, moža, tak, moža, nie, ale navat kali i sapraŭdy Sieviaryniec nazvaŭ ich niatrapna, to z-za hetaha jany nie stanoviacca «kanstruktam» abo «niesuŝiestvujuŝimi». Mianie nie raz ludzi nazyvali niapravilna: «Pavieł», «Andrej», «Vicia», ale ja ni razu z-za hetaha nie pieratvaryŭsia ŭ «kanstrukt» abo niešta nieisnujučaje. Ad niatrapnaha nazyvańnia abjekt nie pierastaje isnavać — heta ž elemientarnaja i ŭsim viadomaja reč.
U kantekście pytańnia Ci vykazvańni V źjaŭlajucca movaj varožaści istotnym jość akreśleńnie kłasu kantrasta dla termina «mova varožaści». Kali isnuje mova varožaści, to musić isnavać mova nie-varožaści. Jakim čynam adroźnivajem adno ad druhoha? Voś heta pavinna było ŭvajści ŭ arhumientacyjnuju častku ekśpiertyzy, a nie razvažańni pra «kanstrukt» ci «isnujučaje/nieisnujučaje».
Jašče adno vykazvańnie:
«Opisanije «kulturnych marksistov» v otkrytom piśmie — eto univiersalnyj obraz vraha političieski aktivnoho christianina, sprojecirovannyj v situacii konflikta na konkrietnych ludiej».
U hetym miescy ekśpiertka prypisvaje Sieviaryncu apieravańnie vobrazam voraha ŭ dačynieńni da apanientaŭ. Krychu raniej jana śćvierdziła, što vykazvańni Sieviarynca nie treba ličyć movaj varožaści. Značyć, Sieviaryniec prajektuje na apanientaŭ vobraz voraha, ale pry hetym nie stasuje da ich movy varožaści.
Heta, ščyra kažučy, navat cikava. Brakuje, praŭda, simptamatyki: na bazie jakich siemijatyčnych struktur zroblena vysnova nakont najaŭnaści «vobrazu voraha» i što dało padstavu nazvać jaho «ŭniviersalnym»? I nie zaškodziła b pajaśnieńnie, jak možna prajektavać na apanientaŭ vobraz voraha biez stasavańnia movy varožaści.
Jak było skazana vyšej, tekst Vijalety Jermakovaj ujaŭlaje ź siabie karocieńki i, chutčej za ŭsio, śpiecham napisany tekst, biez ukazańnia pradmietu ekśpiertyzy, biez aznačeńnia klučavych terminaŭ i biez zaklučeńnia. Kali jon sapraŭdy mierkavaŭsia jak «ekśpiertyza», to, treba pryznać, davoli nizkija akademičnyja standarty jak u zamoŭcy, tak i vykanaŭcy. Ale kali jon mierkavaŭsia prosta jak zanatoŭka «na palach», to okiej. Zastajecca tolki prybrać z zahałoŭka słova «ekśpiertyza».
P.S. Piatro Rudkoŭski daviedaŭsia paśla zdačy artykuła pazicyju Vijalety Jermakovaj, u źviazku z čym vybačajecca za surovyja zaŭvahi, jakija vynikali z taho, što tekst afišujecca PEN-am jak «ekśpiertyza».
Čytajcie taksama:
Aŭtarka «ekśpiertyzy», pavodle jakoj Sieviarynca adličyli z PENa: Heta była nie ekśpiertyza, a pryvatny kamientar
Rudkoŭski: PEN-Centr u rejtynhu pavahi da svabody słova apuściŭsia nižej za «bastyjon ciemrašalstva»
ADKRYTY LIST
