«Dy chalera z toj karovaj, kolki ja vam vinnaja?»: Ajbalit z Navahrudka raskazaŭ, jak pravilna lačyć žyvioł i što samaje składanaje ŭ jaho pracy
Numar telefona vieterynara Ivana Bachareviča ja znajšła ŭ internecie, kali terminova spatrebiłasia ratavać majho kata. Žyvie katok u vioscy ŭ Karelickim rajonie. Niechta paškodziŭ jamu zadniuju łapu.
Byŭ subotni viečar, najbližejšy vieterynar akazaŭsia ŭ Navahrudku, za 25 kiłamietraŭ. Jon źniaŭ trubku, skazaŭ, što ŭžo źjechaŭ z raboty — a žyvie jon za 16 kiłamietraŭ ad horada. Spytaŭ, kali ja zmahu pryjechać. Praz 40 chvilin ja damčała da doktara, jon byŭ užo na miescy. Ahledzieŭ kata, zrabiŭ ukoł, raskazaŭ, jak lačyć dalej, i… nie ŭziaŭ hrošaj… Jak tak? Pamiataju, što niejkuju drabiazu tady ŭsio ž pakinuła. Praź niekalki dzion Ivan Kanstancinavič pazvaniŭ, spytaŭ, jak zdaroŭje pacyjenta. Paśla ja jašče niekalki razoŭ vaziła da jaho majho hadavanca z roznymi prablemami.
I kožny raz doktar hladzieŭ, dapamahaŭ, vypisvaŭ recepty, raiŭ, što i jak rabić… Ivana Bachareviča, darečy, ź jaho ź niestandartnym padychodam da raboty viedajuć va ŭsioj akruzie, i kožny kaža pra jaho ź ciepłynioj i ŭdziačnaściu. Što nie dziva. Dzie ty jašče znojdzieš vieterynara, jaki ŭ luby čas hatovy dapamahčy svaim pacyjentam?!
Spačatku składana, potym pryvykaješ
Aficyjna Ivan Bacharevič praktykuje z 12 dnia da 7 viečara. Usio robić adzin. Kaža, što choča znajści takoha pamočnika, jaki ŭ płanie dapamohi žyviołam budzie padobny da jaho, budzie nieabyjakava stavicca da čatyrochnohich pacyjentaŭ.
Ciapier rajonny vieterynar lečyć u asnoŭnym katoŭ, sabak, papuhajaŭ, chamiakoŭ, čarapach. Sustrakajucca, praŭda, źmiei, varany, navat krakadziły, ale im, jak kaža sam doktar, jon moža tolki viarnuć źniešnaść — vylečyć pierałom. A voś unutranymi chvarobami reptylij lepš zajmacca prafiesijanałam z zaaparkaŭ.
Raniej u praktycy doktara było bolš bujnych rahatych žyvioł, adnak z časam u pryvatnych uładańniach ich robicca ŭsio mieniej.
— Ahraharadki pastupova pahłynajuć sielskahaspadarčy kirunak žyviołahadoŭli sa śvińniami, aviečkami, karovami, kozami, końmi. Ciapier ludzi bolš trymajuć katoŭ dy sabak, kab było kaho pryłaščyć. Asabliva kali dzieci ŭžo raźjechalisia z rodnaj chaty, — kaža Ivan Bacharevič.
Doktar padychodzić da lačeńnia nie prosta sumlenna, a z peŭnaj fiłasofijaj. Jon nikoli nie zrobić žyviole abort, kali heta nie patrebna, i tym bolš nie ŭsypić jaje tolki tamu, što jana staraja i lačyć doŭha dy ciažka. Navat da kastracyi stavicca niehatyŭna i raić hetaha nie rabić:
— U žyvioły mianiajecca harmanalny bałans, jana stanovicca flehmatyčnaja, pačynaje taŭścieć — adsiul dyjabiet, prablemy z nyrkami. Adnym słovam, vy zapuskajecie paskorany ličylnik jaje žyćcia.
Doktar kaža, što daŭno ŭžo adyšoŭ ad połaścievych apieracyj. Sterylizuje praz łaparatamiju i davioŭ apieracyju da daskanałaści: mienš traŭmatyzmu, lepš zažyvaje. Pracedura takim čynam padaražeła, adnak heta taho varta, bo žyvioła ačuniaje chutčej. Choć paviazki jon raić nie zdymać tydni try.
— Čamu dapamahaju pa-za miežami pracoŭnaha času? Napeŭna, u mianie taki maralny padychod. Voś ujavicie, u ludziej vychadny. A z vašym hadavancam niešta zdaryłasia pa darozie ci pa pryjeździe ŭ viosku. Letam ža šmat chto žyvioł z saboj biare, i na ŭčastkach pačynajucca «mižusobicy» pamiž tutejšymi i haradskimi. I voś viaskovy sabaka kusaje pryjezdžaha. Što rabić? Byvajuć momanty, kali ŭ Minsk užo prosta nie dajedzieš. U haspadara hora, i admachnucca ad jaho ni pa jakich zakonach nielha. Treba pajści nasustrač. Spačatku heta składana, paśla pryvykaješ, a jašče paźniej razumieješ, što inšych varyjantaŭ prosta niama.
Inšaja reč, kali ludzi telefanujuć u try hadziny nočy i pytajucca: čamu heta ŭ majho kata niejkaja plaminka źjaviłasia? Padobnych zvankoŭ da vieterynara masa.
— Zakryty pierałom moža pačakać da ranicy, bo takaja apieracyja zapatrabuje dźvie-try hadziny. Kali pierałom adkryty ci žyviołu pakusali, jana adniekul zvaliłasia, nie moža naradzić — tady ja jedu dapamahać, — kaža jon. — Byvaje, što adklučaju telefon, kali adčuvaju, što stamiŭsia nastolki, što nie za harami niervovy zryŭ i, kali nie pasplu spakojna 5-6 hadzin, daviadziecca ratavać mianie.
Palačycca, pasvarycca ci… pahavaryć
Razbahacieć na vieterynarnaj spravie ŭ rajonnych centrach niemahčyma, ličyć Ivan Bacharevič, bo ludziej, jakija majuć hadavancaŭ, kłapociacca pra ich, voziać na pryščepki i inšyja pracedury, zusim mała. Chacia cana ŭ rajonnaha vieterynara ŭ paraŭnańni sa stalicaj značna mienšaja, dla mnohich miascovych jana taksama vysokaja.
— Ale zadavoleny tym, što zarablaju. Mnie chapaje na bienzin, adzieńnie, ježu, a što jašče treba? Kali čałavieku kamfortna ŭ svaim śviecie, jon budzie dobry da inšych. A čałaviek u złości nie moža rabić ničoha dobraha, jon užo ŭ piekle, jaho ŭsio navokał razdražniaje i złuje.
Jość ludzi, jakija prychodziać prosta pasvarycca. Pačynaješ ź imi havaryć, a jany stajać na svaim, bo vyčytali ŭ internecie «pravilny» dyjahnaz svajho hadavanca.
— Ja starajusia nie brać hrošy ŭ takich, bo jany nie pryniasuć karyści, — zaŭvažaje surazmoŭca.
Časta ludzi zastajucca vinnyja vieterynaru. Paśla zabyvajucca addać hrošy ci prosta vyrašajuć takim čynam sekanomić. Ivan Bacharevič nie kryŭduje. Jon viedaje, što doŭh vierniecca da jaho niejkim inšym šlacham. A voś toj, chto vinien, abaviazkova atrymaje ad losu niejki niehatyŭ, tolki nie zrazumieje, čamu. Tak pracuje zakon zachavańnia enierhii, upeŭnieny Bacharevič, i starajecca abychodzicca pa-ludsku z usimi.
Niejak pazvaniŭ mužčyna ź Minska, papytaŭsia, ci možna praź dźvie hadziny pryvieźci sabaku na sterylizacyju. Doktar pahadziŭsia, praapieryravaŭ, a toj viarnuŭsia pa hadavanca i kaža: «Ja zahadzia zapisaŭsia na apieracyju ŭ staličnuju kliniku, pryjechaŭ, a mnie skazali čakać try hadziny, bo spatrebiłasia «chutkaja»… Ja na bienzin da vas i na apieracyju hrošy patraciŭ — i zastaŭsia ŭ plusie. Na ekskursiju z dačkoj schadziŭ i ŭ časie amal vyjhraŭ», uspaminaje vypadak vieterynar.
A jašče byvajuć klijenty, jakim prosta pahavaryć niama z kim. Žančyna hadoŭ 70 adnojčy vyklikała vieterynara da chvoraj karovy, a sama ź im «za žyćcio» chvilin sorak prahavaryła. Kali manałoh babuli skončyŭsia, doktar kaža: «Nu, davajcie karovu lačyć». «Dy chalera z toj karovaj. Kolki ja vam vinavataja?» — čuje ŭ adkaz. Zapłaciła jana jak za pryjom i zadavolenaja zastałasia, až tvaram paśviatleła. A vieterynar dahetul nie viedaje, ci jość u jaje karova. Tak što ŭsialakaje byvaje.
Bolšaść haspadaroŭ adkaznyja, adnak jość tyja, chto čamuści chłusić pra stan hadavanca.
— Pryvoziać, naprykład, kata i kažuć, što zub jamu balić, a ty ahladaješ žyviołu i bačyš, što jana ab niešta ŭdaryłasia. I nie jeść mienavita tamu, što joj balić ad udaru, a zub tut ni pry čym.
Zaparalelenyja dyjahnazy
U kabiniet uvachodzić Łarysa z Navahrudka, jakaja ŭžo siem hadoŭ lečyć u vieterynara svajho sabaku. Jana pryjechała na taksi na ahlad.
— Ciapier my hryžu pazvankovuju lečym, doktar dapamahaje, ratuje. Jon samy lepšy ŭ rajonie, a moža, i ŭ vobłaści. I dadomu da nas pryjazdžaje, kali treba, i pazvanić jamu možna zaŭždy. Šmat u jaho prychilnikaŭ, viedaju pa sietcy «Adnakłaśniki», — uśmichajecca žančyna.
Pryjom zajmaje niekalki chvilin. Jana dziakuje i raźvitvajecca, abiacaje dasłać zdymki hadavanca.
— Hety čychuachua minuły raz ledźvie chadziŭ, a zaraz užo na łapach staić. Voś heta zdorava! Ciapier treba dalačyć, kab jon pabieh, — kamientuje stan pacyjenta doktar.
Darečy, zoapacyjenty pakutujuć amal na tyja ž chvaroby, što i ludzi. Heta pravakujecca i ekałohijaj, i karmleńniem žyvioł.
— Apošnija try hady stała vielmi šmat novaŭtvareńniaŭ, jakija rastuć na tkankach, dzie ich uvohule nie moža być. I raźvivajucca nastolki imkliva, što heta niaŭzbrojenym vokam bačna. I imunitet źnižajecca. A jašče ŭ haspadara i žyvioły časta sustrakajucca zaparalelenyja dyjahnazy. Našy hadavancy — našy zaścierahalniki. I ja kolki razoŭ bačyŭ u abodvuch adnolkavyja balački: i ankałohiju, i zapaleńnie sustavaŭ, i chvoryja nyrki. I jak tolki adzin papraŭlajecca, druhomu taksama stanovicca lepš, — adznačaje doktar.
U hety čas u kliniku pryjazdžaje cełaje siamiejstva. Ź vioski Kruciłavičy, što ŭ Dziatłaŭskim rajonie, pryvieźli dźviuch košak: adnoj źniać švo, druhuju — na sterylizacyju.
— Syn padaryŭ «brytanku» Sansu, jana pryviała kacianiat, a naleta zachvareła, małyja zahinuli. A ryžaha mejnkuna ja vielmi chacieŭ sam. Znajšli my Alisu ŭ Vaŭkavysku. Kali brali, nam kazali, što heta kot, i była jana spačatku Fieliksam, — śmiajecca haspadar Aleh Fiłataŭ, jaki pryjechaŭ razam z žonkaj Śviatłanaj.
U Fiłatavych jość jašče i sabaka Aiko: maleńki, na lisu padobny, pamieram z košku. Jon siabruje z Alisaj, navat śpić ź joj razam. A na špacyr uzdoŭž darohi chodzić z susiedskimi dziaŭčatami.
Nieŭzabavie zakančvajecca apieracyja pa sterylizacyi Alisy, i doktar vynosić jaje z apieracyjnaj. «Jašče ŭkoł zrablu, čakajcie», — kaža, pierš čym addać košku.
U razmovach i pracedurach niezaŭvažna prachodzić amal uvieś dzień. Pad viečar pryvieźli na kiesarava dvarniačku z zaŭčasnymi rodami. Apieracyja heta doŭhaja i surjoznaja. Ale vieterynaru nie pryvykać da nienarmiravanaj pracy. A doma ŭ jaho, u vioscy, akramia čychuachua, jorkšyrskaha terjera, francuzskaha buldoha i dziasiatka katoŭ, jakija ličacca chatnimi, žyvie jašče cełaja zhraja katoŭ dy sabak, što prychodziać i sychodziać, padsiłkavaŭšysia sami pa sabie. Taki ŭžo jon čałaviek, navahrudski Ajbalit…
