Vice-kiraŭnik Akademii navuk: Tadevuša Kaściušku nielha nazyvać nacyjanalnym hierojem Biełarusi
Namieśnik staršyni prezidyuma Nacyjalnaj Akademii navuk Siarhiej Čyžyk ličyć, što Tadevuš Kaściuška nie vioŭ baraćbu za intaresy biełaruskaha naroda, a adstojvaŭ intaresy Polščy i ZŠA.
Pra heta havorycca ŭ aficyjnym adkazie za podpisam fizika Čyžyka.
Pieradhistoryja takaja: viasnoj 2019 hoda amal sto čałaviek źviarnulisia da kiraŭnictva Minharvykankama z prapanovaj dać adnoj z vulic imia Tadevuša Kaściuški. Čynoŭniki admovili, spasłaŭšysia na toje, što parailisia z Akademijaj navuk.
Tady čytač «Našaj Nivy» Dźmitryj Płaščynski napisaŭ zapyt da navukoŭcaŭ: abhruntujcie svaju pazicyju. I narešcie atrymaŭ adkaz.
«Z asobaj Tadevuša Kaściuški źviazany mnohija padziei vojnaŭ i ŭzbrojenych kanfliktaŭ, u tym liku na terytoryi Biełarusi. Jon udzielnik baraćby za niezaležnaść paŭnočnaamierykanskich kałonij ad Vialikabrytanii, a taksama za adnaŭleńnie Rečy Paspalitaj u miežach 1772 hoda, jakuju Tadevuš Kaściuška razhladaŭ jak polskuju dziaržavu. Aktyŭna adstojvaŭ kanstytucyju Rečy Paspalitaj 3 maja 1791 hoda. Zhodna z hetaj kanstytucyjaj, nazva dziaržavy «Reč Paspalitaja abodvuch narodaŭ» (to bok Karony Polskaj i Vialikaha Kniastva Litoŭskaha) było źmieniena na «Reč Paspalituju polskuju». Bolš za toje, Tadevuš Kaściuška adkryta vystupaŭ za pałanizacyju narodnaściaŭ Rečy Paspalitaj, u tym liku i biełarusaŭ.
Śćvierdžańnie ab tym, što jon vioŭ baraćbu za intaresy i niezaležnaść biełaruskaha naroda, supiarečyć histaryčnym faktam. U svajoj dziejnaści Tadevuš Kaściuški adstojvaŭ intaresy Polščy i ZŠA, a nie Biełarusi. Tamu nazyvać jaho nacyjanalnym hierojem Biełarusi absalutna niepravamierna. Jon źjaŭlajecca nacyjanalnym hierojem Polščy i ZŠA».
Čyžyk udakładniŭ, što ŭ Ivacevickim rajonie isnuje muziej Tadevuša Kaściuški, pobač ź jakim ustalavany pomnik. Maŭlaŭ, hetaha dastatkova.
Čytajcie: Kaściuška — hieroj dvuch kantynientaŭ, ale nie ščaślivy čałaviek
***
Siarhiej Čyžyk
Naradziŭsia ŭ 1959 hodzie ŭ vioscy Asmołava Niaśvižskaha rajona. Navukoviec u halinie fiziki i miechaniki pavierchniaŭ na mikra- i nanaŭzroŭni, nanadyjahnostyki. Akademik Nacyjanalnaj Akademii navuk Biełarusi (2014).
Z 2014 — pieršy namieśnik staršyni prezidyuma Nacyjanalnaj Akademii navuk.
***
Andrej Tadevuš Banavientura Kaściuška
(1746, Mieračoŭščyna, Biełaruś — 1817, Załaturn, Šviejcaryja) — ačolnik paŭstańnia 1794 hoda, nacyjanalny hieroj Biełarusi, Polščy i ZŠA. Udzielnik baraćby Rečy Paspalitaj suprać Rasii i Prusii, a taksama vajny za niezaležnaść ZŠA.
Skončyŭ kadecki korpus u Varšavie, vučyŭsia ŭ Francyi. Pa viartańni na radzimu byŭ chatnim nastaŭnikam u dačok sienatara Sasnoŭskaha. Nie atrymaŭšy zhody na šlub ź Ludvikaj Sasnoŭskaj, u 1776-m zavierbavaŭsia ŭ armiju ZŠA. U jakaści vajskovaha inžyniera zajmaŭsia budaŭnictvam umacavańniaŭ, u tym liku forta Viest-Pojnt, staŭki hałoŭnakamandujučaha. U 1783-m atrymaŭ zvańnie bryhadnaha hienierała.
U 1784—1789 žyŭ u svaim majontku Siachnovičy. U 1789-m pastupaje ŭ vojska Rečy Paspalitaj u zvańni hienierał-majora. Udzielnik vajny z Rasijaj. Aŭtar pieramohi pad Dubienkaj: majučy 5300 sałdat, spyniŭ 25-tysiačny korpus hienierała Michaiła Kachoŭskaha. Paśla kapitulacyi padaŭ u adstaŭku.
U Lejpcyhu i Paryžy šukaŭ padtrymki dla dalejšaha zmahańnia suprać akupacyi Rečy Paspalitaj. 24 sakavika 1794-ha ŭ Krakavie abviaściŭ pra paŭstańnie i staŭ «najvyšejšym načalnikam» paŭstanckich siłaŭ. Vyjhraŭ bitvu pad Racłavicami (4 krasavika), vydaŭ Pałaniecki ŭniviersał, u jakim daŭ hramadzianskija pravy pryhonnym. Abaraniaŭ Varšavu ad rasijskich i pruskich vojskaŭ. U bitvie pad Maciajovicami (10 kastryčnika) paranieny i ŭziaty ŭ pałon.
Vyzvaleny impierataram Paŭłam I. U 1797—1798 naviedaŭ ZŠA. Paśla žyŭ u Francyi. Z Napaleonam nie parazumieŭsia, pasialiŭsia pad Paryžam i dystancyjavaŭsia ad palityki. Paśla žyŭ u Vienie (Aŭstryja), Załaturnie (Šviejcaryja), dzie pracavaŭ chatnim nastaŭnikam. Pamior 15 kastryčnika 1817-ha.
