Niejrafizijołahi z ZŠA navučylisia «padsłuchoŭvać» dumki čałavieka
Amierykanskija bijołahi stvaryli niejračyp, zdolny sčytvać sihnały z centra słychu mozhu ŭ režymie realnaha času i rasšyfroŭvać toje, što čuje ci kaža jaho ŭładalnik. Hetaja technałohija viernie mahčymaść razmaŭlać paralizavanym i niamym ludziam, pišuć navukoŭcy ŭ časopisie Nature Communications.
«My pakazali, što my možam naŭprost sčytvać sihnały z pavierchni kary mozhu dla taho, kab rasšyfroŭvać toje, što ŭsprymaje abo pramaŭlaje toj ci inšy čałaviek, nie marnujučy na heta šmat času. Heta vialiki krok da stvareńnia niejrapratezaŭ, jakija viernuć movu tym ludziam, jakija ciapier jaje pazbaŭlenyja», — zajaviŭ Džoš Čarćje (Josh Chartier) z univiersiteta Kalifornii ŭ San-Francyska (ZŠA).
U apošnija 10 hadoŭ niejrafizijałohii ŭdałosia zrabić praryŭ u halinie stvareńnia niejrainterfiejsaŭ — naboru mikračypaŭ, asablivych elektrodaŭ i kampjutarnych prahram, jakija dazvalajuć padłučać da mozhu čałavieka i žyvioł kibierkancaviny, štučnyja vočy i navat tyja orhany pačućciaŭ, anałahaŭ jakich niama ŭ pryrodzie — ciepłavizary i renthienavizary.
Da prykładu, ŭ sakaviku 2013 hoda brazilskija i amierykanskija navukoŭcy zmahli abjadnać mozh dvuch pacukoŭ, jakija žyvuć za tysiačy kiłamietraŭ adzin ad adnaho, u svojeasablivuju «łakalnuju sietku», abo, jak nazvali hetuju kanstrukcyju sami navukoŭcy, «arhaničny kamputar», i navučyć ich abmieńvacca infarmacyjaj.
Paźniej jany stvaryli anałahičny «kalektyŭny rozum», abjadnaŭšy mozh troch małpaŭ, a dva hady tamu inšyja daśledčyki zmahli zamianić paškodžanuju častku hipakampa, centra pamiaci ŭ mozhu myšej, i pazbavić ich ad «sindromu surka», niazdolnaści zapaminać novuju infarmacyju.
Padobnyja pośpiechi, jak adznačaje Čarćje, prymusili mnohich navukoŭcaŭ zadumacca nad tym, ci možna napramuju sčytać dumki z moŭnych centraŭ mozhu i ahučyć ich. Jak pakazała praktyka, rašeńnie hetaj zadačy akazałasia našmat bolš składanym, čym padklučeńnie novych ruk i noh da cieła paralizavanaha pacyjenta.
Uviesnu hetaha hoda Čarćje i jaho kalehi zmahli vyrašyć jaje dziakujučy tamu, što nie sprabavali rasšyfravać sihnały mozhu i naŭprost «sčytać» słovy i litary, a vykazali zdahadku, što našy centry movy kadzirujuć nie kankretnyja huki, a nabory instrukcyj dla muskułaŭ rota, hartani, jazyka i hałasavych źviazak. Heta dazvoliła im upieršyniu sčytać dumki z mozhu niekalkich epileptykaŭ.
Kalifarnijskija niejrafizijałohii pasprabavali ŭžyć tuju ž mietodyku dla taho, kab sčytvać nie tolki dumki z centra movy dobraachvotnikaŭ, ale i z tych častak mozhu, jakija adkazvajuć za apracoŭku infarmacyi z orhanaŭ słychu.
Zaručyŭšysia padtrymkaj troch pacyjentaŭ, u čyj centr słychu byli impłantavanyja elektrody, navukoŭcy pačali sačyć za aktyŭnaściu hetaj častki kary mozhu ŭ toj momant času, kali dobraachvotniki čuli pytańni Čarćje i jaho kaleh ci adkazvali na ich.
Zapisvajučy hetyja sihnały i supastaŭlajučy ich adzin z adnym, niejrafizijołahi stvaryli ałharytm, jaki «rasšyfroŭvaje» kamandy mozhu ŭ zrazumiełuju dla kampjutara movu. U adroźnieńnie ad minułaj viersii hetaj prahramy, novaja moža nie tolki ahučvać «padsłuchanyja» dumki dobraachvotnikaŭ, ale i pieraŭtvaryć ich u tekst, supastaŭlajučy pytańni i adkazy.
Pakul sistema maje dastatkova nievialiki «słoŭnik», ale pry hetym jana moža pracavać u režymie realnaha času i robić pamyłki prykmietna radziej, čym inšyja sistemy anałahičnaha kštałtu. U siarednim, jana karektna sčytvaje prykładna try z čatyroch słoŭ, składoŭ i hukaŭ u skazie, čaho dastatkova dla znosin.
Dalejšaja «treniroŭka» ałharytmu, jak spadziajecca Čarćje, dazvolić vykarystać hety niejrainterfiejs dla volnych znosin z paralitykami, achviarami insultaŭ abo niamymi ludźmi, što stracili zdolnaść havaryć z-za traŭmaŭ čerapa abo hałasavych źviazak.
