Piśmieńnik Aŭrucin łamaje stereatypy pra siabie: «Ja ŭsio dumaŭ, što ŭ Rasii nie tak, jak u Biełarusi. A potym zrazumieŭ: duch militaryzmu»
Pra piśmieńnika Anatola Aŭrucina isnujuć ustojlivyja stereatypy. Maŭlaŭ, heta tvorca, jaki prytrymlivajecca idej zachodnierusizmu, vystupaje za abjadnańnie Biełarusi i Rasii, dyj uvohule prychilnik «ruskaha śvietu». Ale pry asabistaj razmovie vyśviatlajecca, što Aŭrucin prytrymlivajecca krychu inšych pohladaŭ na siońniašni śviet.
«Naša Niva» pahutaryła z Antolem Aŭrucinym pra orden Franciška Skaryny, ruskamoŭnuju litaraturu, a taksama pra bakienbardy jak u Puškina. Usiu hutarku Aŭrucin vioŭ vyklučna pa-biełarusku.
Anatol Aŭrucin. Fota BiełTA.
«NN»: Anatol Jurjevič, vinšujem vas z ordenam Franciška Skaryny.
Anatol Aŭrucin: Dziakuj vialiki. Z usiaho śvietu prychodziać vinšavańni, ale, mabyć, hadaści napišuć tolki «Naša Niva» i litaraturny krytyk Novikaŭ (śmiajecca).
«NN»: Vy atrymlivali šmat uznaharodaŭ u svaim žyćci, jakaja ź ich samaja važnaja?
AA: Mabyć, hetaja. Bo heta dziaržaŭnaja ŭznaharoda. Orden Skaryny — nie tolki maja zasłuha, ale i časopisa «Novaja Niemiha litieraturnaja», jaki ja redahuju, majoj siamji, maich blizkich. Heta dziakujučy im stała mahčymaja ŭznaharoda.
«NN»: Jak vy staviciesia da asoby Franciška Skaryny?
AA: Jak ja mahu stavicca? Vydatna staŭlusia, jak da našaha pieršadrukara, aśvietnika. Jakija tut mohuć być varyjanty.
«NN»: A jakich jašče postaciaŭ ź biełaruskaj historyi pavažajecie?
AA: Kali pačać pieraličvać, to nam nie chopić usioj razmovy. Biełaruś bahataja na talenty. U nas było šmat dobrych piśmieńnikaŭ, navukoŭcaŭ, palityčnych dziejačaŭ. Vielmi šmat. Praŭda, na žal, časta byvaje, kab zasłužyć pryznańnie na radzimie, treba atrymać hetaje pryznańnie za miažoj. Uzhadajcie, toj ža Skaryna pracavaŭ u Prazie, Simiaon Połacki — u Maskvie, navat Śviatłana Aleksijevič najpierš atrymała pryznańnie na Zachadzie.
«NN»: Sapraŭdy, Aleksijevič maje Nobieleŭskuju premiju, ale nie maje nivodnaj uznaharody na radzimie.
AA: Heta nie tak, jana mieła i Znak Pašany, i premiju Leninskaha kamsamołu. A što tyčycca Nobieleŭskaj premii, to ŭsie razumiejuć, što heta palityčnaja premija. Kali ŭžo Bykaŭ nie atrymaŭ Nobiela, Baradulin nie atrymaŭ, a tut atrymlivaje Aleksijevič.
«NN»: Časam uznaharodžvajuć nie stolki piśmieńnika, jak žanr, u jakim jon pracuje.
AA: Hety žanr Aleś Adamovič kaliści nazvaŭ «mahnitafonnaj litaraturaj», kali aŭtar moža ŭklučać tolki tyja ŭryŭki z razmovaŭ, jakija joj padabajucca, i vykidvać toje, što nie padabajecca. Niezdarma za Aleksijevič śledam šeść hadoŭ zapar jeździła šviedskaja zdymačnaja hrupa.
«NN»: Vy drukavali Aleksijevič u svaim časopisie?
AA: Nie, jana nam ničoha nie dasyłała. Kaliści časopis «Novaja Niemiha litieraturnaja» paŭstavaŭ u adkaz na toje, što maładym ruskamoŭnym piśmieńnikam nie było dzie drukavacca, kab jany mahli nam dasłać svaje litaraturnyja tvory, pabačyć ich apublikavanymi. A potym stała zrazumieła, što prosta varycca va ŭłasnym soku — trochu pravincyjna. Tamu my pryniali rašeńnie drukavać aŭtaraŭ z usiaho śvietu. I maładym aŭtaram pryjemna bačyć siabie pobač z hanarovymi piśmieńnikami, i viadomym tvorcam cikava drukavacca pobač z pačatkoŭcami. Kolki hadoŭ tamu da nas vyjšaŭ ruskamoŭny časopis «Novyj žurnał», jaki vydajecca ŭ Ńju-Jorku, jaho jašče zasnoŭvaŭ Bunin. Ja dasłaŭ im tvory biełaruskich ruskamoŭnych piśmieńnikaŭ, dyk jany byli ŭ šoku ad vysokaha ŭzroŭniu hetaj litaratury. Heta była sapraŭdnaja siensacyja. Škada, što pra heta nichto nie piša.
«NN»: Anatol Jurjevič, vy vydatna havorycie pa-biełarusku. A čamu sami nie pišacie pa-biełarusku?
AA: Ja piatnaccać hadoŭ adpracavaŭ u biełaruskamoŭnym časopisie. Naturalna, usie artykuły, natatki pisaŭ pa-biełarusku. Jość u mianie i biełaruskamoŭnyja vieršy. Ale, razumiejecie, paet pavinien pisać na toj movie, na jakoj jon bačyć sny. Tak atrymałasia — nie viedaju, dobra heta ci nie, — ale sny ja baču na ruskaj movie.
U 2017-m, kali ja atrymaŭ Nacyjanalnuju litaraturnuju premiju, to «Naša Niva» mianie vyśmiejvała, ale ž vy navat nie zazirnuli pad vokładku knihi «Praśviatleńnie». Tam čverć składali pierakłady tvoraŭ biełaruskaj litaratury: i Bahdanovič, i Janiščyc, i šmat chto jašče. Ja šmat pierakładaju biełaruskaj litaratury, choć i rablu sabie heta na škodu. Vy viedajecie, što za tvory, jakija pierakładajucca ź biełaruskaj movy, płacicca ŭ dva razy mienšy hanarar? Treba, kab u nas było bolej dobraj litaratury, i nie važna na jakoj movie: ruskaj, polskaj, biełaruskaj.
Heta poŭnaja łuchta, što Aŭrucin nie lubić Biełaruś, ja nie viedaju adkul heta biarecca.
«NN»: Nu jak adkul! Naprykład, praz vaša aktyŭnaje supracoŭnictva z sajtam «Zapadnaja Ruś».
AA: A vy pahladzicie, ci jość tam choć adna maja palityčnaja publikacyja? Ci tolki ichniaje infarmavańnie pra toje, što Aŭrucin atrymaŭ takuju premiju, potym takuju. Ničoha ja sam nie pisaŭ dla «Zapadnaj Rusi». Tam drukavalisia maje padborki vieršaŭ.
Vy, napeŭna, viedajecie, što isnuje taki sajt Posobniki.com, dyk u svoj čas tudy ad Sajuza piśmieńnikaŭ byŭ uklučany ja i Mikałaj Čarhiniec. Praŭda, potym artykuł pra mianie sami vydalili — nie ja nastojvaŭ — z farmuloŭkaj: «Adsutnaść dokazaŭ».
Fota Minsk-naviny.
«NN»: Dyk skažycie adkryta: vy padtrymlivajecie idei zachodnierusizmu?
AA: A ŭ čym hetyja idei? Ja ŭžo kazaŭ ludziam, jakija hetym zajmajucca, što pavinna vyjści niejkaja tanieńkaja brašura, dzie budzie ŭsio raśpisana, što heta takoje, dla čaho heta. A tak my prosta majem niekalki dastatkova razumnych ludziej, jakija kažuć, što ŭ nas dobryja pohlady — i ŭsio na hetym. Ci za siabroŭstva ja miž narodami? Viadoma, za siabroŭstva. A chiba niechta suprać?
«NN»: Suprać siabroŭstva — nie. Ale kožny ž choča žyć u svaim domie.
AA: I heta naturalna! Ja taksama za toje, kab my mieli svaju niezaležnaść, svaju nievialikuju kvateru. Kali siońnia prajšoŭ by refierendum ab abjadnańni, to ja ŭpeŭnieny, što ludzi prahałasavali b suprać. Usio ž 25 hadoŭ prajšło, nijakich vialikich impieryj siońnia być nie moža. Litaralna na minułym tydni ja byŭ u Rasii, u Staŭrapolskim krai, u lermantaŭskich miaścinach. I mianie nie pakidała adčuvańnie, što tam niešta nie tak, jak u nas. A potym zrazumieŭ — heta duch militaryzmu. U nas takoha niama. A ŭ Rasii to pomnik niejki, to pieradača, to nastroi ŭ ludziej.
«NN»: Vy siabie ličycie biełaruskim piśmieńnikam albo ruskim?
AA: Biełaruskim. Ale niekatoryja nazyvajuć mianie ruskim piśmieńnikam, jość aznačeńni hetych paniaćciaŭ. I lubaja ź viersij maje prava na žyćcio. Ničoha drennaha ŭ hetym niama. Heta toje, što źviazvaje miž saboj abiedźvie litaratury — a jany pavinny miž saboj siabravać. Ja nie baču ničoha drennaha, što niechta piša pa-biełarusku, niechta — pa-rusku.
«NN»: U adnym intervju vy kazali, što biełaruskaja mova maje raźjadnoŭvajučuju funkcyju. Vy tak sapraŭdy ličycie?
AA: Zusim nie tak. Ja kazaŭ, što ruskaja mova — adzinaja na postsavieckaj prastory, jakaja abjadnoŭvaje. Voś źjazdžajucca ludzi z roznych krain, i na jakoj jany buduć havaryć movie? Na ruskaj. Mova mižnacyjanalnych znosin. Jak anhlijskaja, tolki ŭ nas jaje nie viedajuć. Heta nie abraza dla inšych movaŭ.
«NN»: My čuli, što vam było vielmi važna trapić u školnuju prahramu.
AA: Nie tak, ja vajavaŭ za toje, kab u školnuju prahramu trapili tvory našych piśmieńnikaŭ, jakija pišuć pa-rusku. Chto napisaŭ niešta pa-biełarusku, dyk praktyčna kožny jość u školnaj prahramie. A chto napisaŭ pa-rusku, dyk na ŭsich ich adna hadzina na ŭsiu školnuju prahramu.
U nas pavinien być svoj pohlad na litaraturu, a nie taki, jak u Maskvie. Naprykład, voś vyvučajem temu Vialikaj Ajčynnaj vajny, čamu pobač z tvorami Simanava nie pastavić biełaruskich aŭtaraŭ, jakija pisali na hetuju ž temu? Takija byli. A Ministerstva adukacyi nasustrač nie idzie. Byli dźvie hadziny na ruskamoŭnuju litaraturu, a ciapier adna. Choć by jaje nie skasavali.
«NN»: Ci atrymałasia na ŭručeńni ordena vam pahavaryć z Alaksandram Ryhoravičam?
AA: Tam było zusim mała času. Ale mnie ŭdałosia skazać, što Biełaruś — heta adzinaja kraina ŭ śviecie, dzie paet moža atrymać orden. A dzie jon jašče moža? U Rasii taksama paetam nie dajuć. Zdajecca, jamu spadabałasia skazanaje.
Fota president.gov.by.
«NN»: U vašaj bijahrafii jość taki intryhujučy momant, što vašym imieniem nazvanaja zorka ŭ suzorji Raka. Heta praŭda?
AA: Praŭda, jość takaja zorka. Praŭda, jana apošniaja, piatnaccataja, pa vieličyni, ale jość. Maje maskoŭskija siabry zrabili taki padarunak. Navat jość paśviedčańnie za podpisam kasmanaŭta Hiermana Citova, jaki ŭznačalvaŭ Mižnarodny zorny kamitet.
«NN»: Apošniaje pytańnie trošku žartoŭnaje. Vy nosicie svaje bakienbardy, bo chočacie być padobnym da Puškina?
AA: Nie (śmiajecca). Kaliści ja daŭ sabie zarok, što kali mnie spoŭnicca 60 hadoŭ, to ja adpušču bakienbardy. Tak i zrabiŭ. Potym stali znachodzić padabienstva z Puškinym. Nu jość padabienstva, tak, ale heta nie admysłova robicca. Kab być padobnym da Puškina, to treba i pisać jak Puškin.
* * *
Anatol Aŭrucin naradziŭsia ŭ 1948 hodzie ŭ Minsku. Paet, pierakładčyk, publicyst. Łaŭreat nacyjanalnaj litaraturnaj premii Biełarusi. Kavaler orden Franciška Skaryny.
