Vyjšaŭ z druku novy tom zboru tvoraŭ znakamitaha historyka Mikałaja Ułaščyka
Vydańnie spadčyny Mikałaja Ułaščyka, jaki zajmaje pačesnaje miesca siarod biełaruskich historykaŭ XX stahodździa, viadziecca ŭžo šmat hadoŭ. Pieršy tom jaho zboru tvoraŭ vyjšaŭ u 2017 h., i voś, narešcie, možna patrymać u rukach druhuju, nie mienš pavažnuju, z uvahi na jaje pamiery i źmiest, častku.
Mikałaj Ułaščyk byŭ adnym ź niamnohich navukoŭcaŭ, čyje intaresy nie abmiažoŭvalisia adnoj temaj ci pieryjadam, ale achoplivali ŭsiu historyju Biełarusi.
Adzin z tych, chto vyžyŭ ź pieršaj plejady biełaruskich historykaŭ epochi Adradžeńnia, prajšoŭšy stalinskija łahiery, jon znajšoŭ u sabie siły, kab praciahvać navukovuju dziejnaść. Jon zajmaŭsia i biełaruska-litoŭskimi letapisami, i vydańniem krynic, i historyjaj biełaruskaj vioski.
U novym tomie zboru tvoraŭ — pieravažna pracy pa sacyjalna-ekanamičnaj historyi. Akramia hruntoŭnaha daśledavańnia «Pieradumovy sialanskaj reformy 1861 h. u Litvie i Zachodniaj Biełarusi» i viadomaha siarod historykaŭ i etnołahaŭ narysa pra rodnuju viosku Vickaŭščynu, tom uklučaje šmat artykułaŭ i recenzij na histaryčnyja temy.
Mikałaj Ułaščyk byŭ nie tolki vielmi pładavitym aŭtaram, ale i pa tych časach nadzvyčaj advažnym.
Nie majučy mahčymaści viarnucca na radzimu, dzie jaho bajalisia i nie chacieli bačyć jak «nacyjanalista», dy pracujučy ŭ Maskvie, jon biaźlitasna vyśmiejvaŭ aficyjoznuju biełaruskuju navuku, jakaja zajmałasia repradukcyjaj rasijskacentryčnych mifaŭ ź impierskich časoŭ.
Navat majučy za plačyma čatyry aryšty i hady łahieraŭ, jon, tym nie mienš, nie prapuskaŭ prac, dzie biełarusy pakazvalisia niesamastojnym narodam, a ich historyja razhladałasia vyklučna ŭ kantekście imknieńnia da ŭźjadnańnia z ruskim narodam. «Kožnaja staronka rukapisu vyklikaje razdražnieńnie svaim falšam» — tak skančajecca jahonaja recenzija na knihu pra Biełaruś u składzie VKŁ, jakaja kala dvaccaci hadoŭ rychtavałasia ŭ Instytucie historyi AN BSSR dy tak i nie pabačyła śviet.
Znakamitaja «Vickaŭščyna», pieršaje vydańnie jakoj vyjšła ŭ 1989 h. pad nazvaj «Była takaja vioska» ŭ vydaviectvie «Mastackaja litaratura», niaźmienna karystajecca papularnaściu jak lohkaje i zajmalnaje, ale ŭ toj ža čas i surjoznaje čytvo pra paŭsiadzionnaść biełaruskaj vioski kanca XIX — pačatku XX st.
Vioska Ułaščyka zusim nie adpaviadała vobrazu toj zabitaj vioski, jaki malavali savieckija historyki: paśla admieny pryhonu sialanie tam bahacieli, budavalisia, kuplali techničnyja navinki, nasili boty, a nie łapci, čytali časopisy dy navat nie zdahadvalisia, što ich čakaje ŭ niedalokaj budučyni.
U dadzienym tomie praca drukujecca ŭ aryhinalnym varyjancie, jaki istotna adroźnivajecca ad pieršaha vydańnia, biez apracoŭki i skaračeńnia.
Druhi tom zboru prac naličvaje 1280 ctaronak u ćviordaj vokładcy, maje hieahrafičny dy imienny pakazalniki.
Infarmacyju pra toje, jak nabyć knihu, možna znajści na sajcie Arche.
* * *
Mikałaj Ułaščyk (1 lutaha 1906, v. Vickaŭščyna, Kojdanaŭskaja vołaść, Mienski paviet (ciapier Dziaržynski rajon, Mienskaja vobłaść) — 14 listapada 1986, Maskva) — biełaruski historyk, archieohraf, etnohraf, krajaznaviec, litaratar.
Doktar histaryčnych navuk (1964). Aŭtar navukovych prac pa historyi VKŁ, pa prablemach letapisańnia, krynicaznaŭstva dy archieahrafii.
Naradziŭsia ŭ vioscy Vickaŭščyna, niedaloka ad Miensku, u siamji zamožnaha sielanina.
Navučaŭsia na sacyjalna-histaryčnym adździaleńni pedahahičnaha fakultetu Biełaruskaha dziaržaŭnaha ŭniversytetu. Braŭ aktyŭny ŭdzieł u nacyjanalnym žyćci Miensku, z 1924 hodu pačaŭ publikavacca. U 1929 hodzie skončyŭ universytet.
U 1930 hodzie na vajskovych zborach Mikałaja aryštavali ŭ suviazi z spravaju tak zvanaha Sajuzu vyzvaleńnia Biełarusi, ale faktyčna za jahonuju pracu ŭ halinie biełaruskaha krajaznaŭstva.
Paśla sudu byŭ sasłany ŭ Viackuju vobłaść. Potym byŭ jašče dvojčy represavany, kančatkova byŭ vyzvaleny ź lahieraŭ 25 sakavika 1955 hodu.
Paśla lahieraŭ Ułaščyk nia mieŭ mahčymaści viarnucca ŭ Biełaruś, tamu paśla doŭhich pierajezdaŭ asieŭ u Maskvie. Pracavaŭ u Maskoŭskim universytecie, a potym z 1955 hodu ŭ Instytucie historyi SSSR Akademii navuk SSSR.
Doktar histaryčnych navuk, aŭtar navukovych prac pa historyi Biełarusi časoŭ VKŁ, pa prablemach letapisańnia, krynicaznaŭstva dy archieahrafii.
U svaich pracach Ułaščyk aktyŭna supraćstajaŭ šavinistyčnym rasiejskaj i polskaj kancepcyjam biełaruskaje historyi, davodziačy samastojnaść Biełarusi jak histaryčnaha subjektu.
Pachavany na Čyžoŭskich mohiłkach u Miensku.
