Hitaryst, doktar, markietołah — žyćciovyja historyi pra toje, jak ludzi zastalisia biez hrošaj i pajšli ŭ IT
Mała kamu ščaścić usio žyćcio adpracavać na takim miescy, kab i maralna kamfortna było, i hrošaj chapała.
Hety materyjał «Našaj Nivy» akurat pra ludziej, jakim nie raz davodziłasia mianiać rabotu ŭ pošuku takoha bałansu.
Niekaha ź ich zavioŭ u patrebu niapravilny vybar prafiesii, niekaha vyrvaŭ z dabrabytu finansavy kryzis: doktar, hitaryst i markietołah. Hierojaŭ abjadnoŭvaje toje, što jany pad ciskam abstavin kinuli vyklik sabie i ŭvajšli ŭ zusim nieznajomuju i dalokuju ad ich śfieru — IT.
Jak heta ŭ ich atrymałasia, ci škadujuć jany, i što ciapier majuć? Čytajcie.
Alaksiej Darapijevič, 30 hod, były prafiesijny muzykant
Dziacinstva pieršaha hieroja, Alaksieja, prajšło ŭ stalicy i vypała na čas roskvitu i praniknieńnia siudy zachodniaha «metła». U škole, kaža jon, asabliva nie vučyŭsia: bolš padabałasia adryvacca pad roŭ kasiet z «Mietalikaj» i «Nirvanaj». Tamu dla siabie vyrašyŭ jasna — stać takim, jak kumiry. Budučynia bačyłasia jamu z hitaraj u rukach.
Baćki byli suprać, ale kudy tam! Ich dovady zahłušaŭ mahnitafon, tamu paśla 9 kłasa chłopiec užo vyvučaŭ akordy ŭ muzyčnaj vučelni.
Realnaść akazałasia nie zusim takoj, jak ujaŭlałasia, bo pamiž kłasičnaj hitaraj i «Nirvanaj» — hihanckaj roźnica. A potym vyjaviłasia, što i zarabić hitaraj u Biełarusi nie tak prosta, ale pa iniercyi chłopiec ruchaŭsia dalej i praciahnuŭ vučobu, užo ŭ kansiervatoryi.
Jakaja viaršynia maraŭ tamtejšaha vypusknika-biudžetnika? Trapić vykładać u muzyčnuju škołu, i aby tolki nie na pieryfieryju.
Tamu Alaksieju navat paščaściła — na adpracoŭku jon trapiŭ u staličnuju muzyčnuju škołu, paralelna raźvivajučysia jak kłasičny muzyka. Samym vialikim jahonym prafiesijnym dasiahnieńniem staŭ kancert dla dźviuch hitar z arkiestram u Fiłarmonii.
Ale asnoŭnaja rabota zadavalnieńnia nie prynosiła.
«Hetaja rabota niepatrebna nikomu, jana niaŭdziačnaja — baćka pryvodzić syna tamu, što niekali słuchaŭ Coja, — raskazvaje Alaksiej. — A dziciaci cikava absalutna inšaje! Jak utrymać uvahu takoha vučnia? Prytym što sistema nieruchomaja i patrabuje hrać palifoniju zamiest umoŭnaj «Mietaliki»…
Takim dakładna dzicia nie zacikaviš: na zaniatkach usio zvodziliasia da pravierki damaški, na ŭroku ž zroblenaj, bo doma jany jaje nie rabili. Heta žudasnaja rabota, za adsutnaściu sapraŭdnaha piedahahičnaha składnika sutnaść zvodzicca da pravierki hadzińnika: kolki tam zastałosia da kanca?».
Z hrašyma, kaža jon, było jašče ciažej, čym psichałahična.
«Zarobak byŭ — 150 dalaraŭ. Niechta skaža, što kali pracavać bolš — to mieŭ by bolš… Tak, ale tady b raboty było bolš udvaja, a zarobak vyras na 30 dalaraŭ. Tamu z hledzišča finansaŭ moj stan apisvaŭsia tak — pakuty. Asabliva niepryjemna siadzieć try letnija miesiacy biez zaniatku i hrošaj, skažu vam. Jak ja žyŭ? Tam, dzie možna prajści pieššu, a nie padjechać — tam prachodziŭsia… Dziaŭčaty niejkija byli, ale ŭ asnoŭnym taksama muzykanty, z padobnymi prablemami i, adpaviedna, nievysokimi patrabavańniami. Schadzić u kino — o, heta było vydatna! Niejkija inšyja zabavy, jakija patrabujuć hrošaj, my, kaniečnie, nie razhladali. Trochu stała lahčej, kali paznajomiŭsia z adnym piečnikom, i jon uziaŭ dapamahać jamu rabić piečki: ciahać cehłu, zamiešvać rastvor. Uletku niejak pierabivaŭsia hetym. Ale ŭ hodzie 2014-m niejak zamovaŭ stała mienš i jon pierastaŭ mianie brać, pytańnie hrošaj vielmi aktualizavałasia», — kaža Alaksiej.
Kirunak raźvićcia chłopcu padkazaŭ siabra, jaki sam zarablaŭ jak prahramist i ŭdała pryhadaŭ, što ŭ škole, kali zabycca na zachapleńnie hitaraj, u Alaksieja ładziłasia z anhlijskaj i matematykaj. Siabra padkazaŭ biaspłatnych resursaŭ, na jakich možna pačytać teoryju i papraktykavacca ŭ elemientarnych zadačach. Alaksieja zaciahnuła.
«Ja zrazumieŭ, što prahramavańnie — heta nie niešta žudasna-matematyčnaje, jak mnie ŭjaŭlałasia. Kali ja trochu ŭciahnuŭsia, toj ža siabra paraiŭ mnie pajści ŭ Adukacyjny centr PVT (IT-Academy) i prajści kursy tam, užo za hrošy», — uspaminaje eks-histaryst.
«U mianie nie było za plačyma nijakaj adukacyi — nu, kansiervatoryja, chiba što… Na rabocie načalstva, kali daviedałasia, pačało na heta cisnuć: «Nu jaki z hitarysta prahramist? Siadzi tut».
Ale baćki mianie padtrymali, siabra padtrymaŭ, ja rašuča zvolniŭsia. I nie skazać, što potym usio było prosta, ja pračytaŭ dziasiatki knih pa temie. Vučyŭsia, vykładčyki mocna dapamahali. Plus byŭ u tym, što ŭ IT-Academy, nakolki ja razumieju, damoŭlenaści ź firmami, tamu mianie davoli chutka ŭziali pracavać na realnaje miesca. I niedzie cieraz hod, kali rekruciory stanoviacca bolš aktyŭnymi, ja trapiŭ inžynieram u JERAM navat biez prystaŭki «małodšy», — raskazaŭ Alaksiej.
Jak jamu novaja rabota?
«U hetaj kampanii vysokaja kultura pracy, mnie tut padabajecca, ludzi tut nie pierapracoŭvajuć, a kali pierapracuješ bolš za 8 hadzin, to heta dadasca da adpačynku, — Alaksiej adrazu źviartaje ŭvahu na toje, što jaho šakavała.
«Jak było z mužykami ŭ muzyčnaj škole? Nie ŭsimi, viadoma, ale ja bačyŭ, jak imi apanoŭvajuć škodnyja zvyčki. A tut ja kinuŭ kuryć! U takim kalektyvie nie chočacca! Tut vakoł ciabie zadavolenyja žyćciom ludzi, jakich nie razdražniaješ ty, a jany — ciabie. U ich niama smutku na tvary, tvary — zaharełyja, nie abciažaranyja dumkami ab tym, adkul uziać hrošaj», — dadaje jon svaje nazirańni.
A jak z hrašyma ciapier u samoha Alaksieja? Chłopiec adkazvaje na heta prosta: žyvie, tracić, a kali prychodzić novy zarobak, to stary jašče nie skončyŭsia.
«Ciapier ja viedaju, što takoje padarožžy, jezdžu ŭ Indyju», — padsumoŭvaje jon.
Volha Arciušeŭskaja, były markietołah z pravam tajny na ŭzrost
Volha — archietyp babrujskaj dziaŭčynki, jakaja nie viedała, čaho choča. U časy siaredniaj škoły, kali ŭ junackim ujaŭleńni pačynaje patrochu vymaloŭvacca ramantyčny vobraz budučyni, jana maryła stać «dyrektaram». Prosta «dyrektaram».
Bližej da vypusku stała jasna, što i chimija — nie, i fizika — nie, i zamiežnyja movy nie asabliva, u daktary ci pierakładčyki nie pojdzieš. A apłacić prestyžny fakultet u Minsku ŭ baćkoŭ mahčymaści nie było, tamu dziaŭčyna pajšła tudy, dzie blizka i nie vielmi patrabavalna — u Babrujski filijał Narhasa na markietołaha-ekanamista. Trapiła na biudžet.
Na momant skančeńnia ŭniviera biełaruski rynak nie toje kab adčuvaŭ vialikuju patrebu ŭ takich kadrach, tamu navat biudžetniku nie było kudy prytknucca — raźmierkavańnia dla Volhi nie znajšłosia.
Praź niejki čas dapamoh tata, zasłužany budaŭnik, jaki zakinuŭ słova na adnym babrujskim budaŭničym kambinacie — niadaŭniuju vypusknicu ŭziali ŭ adździeł zbytu i zabieśpiačeńnia.
Choć heta i hučała jak markietołah, ale funkcyjanalna Volha była chutčej ekśpiedytaram. Vodhuki pra rabotu ŭ jaje nie vielmi stanoŭčyja.
«Kab była mahčymaść pracavać u firmie, jakaja b realna prasoŭvała novy tavar na rynak, a nie ŭciuchvała stary i nikomu nie patrebny, to mnie b śpiecyjalnaść markietołaha, peŭna, padabałasia, — kaža jana. — Ale ŭ Babrujsku na toj momant takoha nie było. U vyniku praz paŭtara hoda ja pieraviałasia ŭ vytvorča-techničny adździeł, była inžynieram pa śmietach, raźličvała košt rabot. I prapracavała ja tak hod, pierad tym jak pradpryjemstva zbankrutavała».
Heta byŭ niedzie 2013 hod. Volha ŭspaminaje, što zarobak na toj čas byŭ taki, što navat paśla troch hod pracoŭnaha žyćcia jana ŭsio jašče spadziavałasia na dapamohu baćkoŭ: žyła ŭ ich, jany ž i karmili dačku, chiba što rečy hety inžynier sama sabie kuplała. Na adpačynak — maksimum u Bałharyju — taksama z dapamohaj baćkoŭ.
Paśla Volha znajšła rabotu na mašynabudaŭničym zavodzie, taksama inžynieram pa śmietach.
«Stała trochi lepš, ale niadoŭha. Adrabiła ja tam da 2015-ha, a potym raboty nie stała, nie stała hrošaj, niedzie dalaraŭ 150 ja zarablała, pracavali my try dni na tydzień», — kaža jana.
Treci raz joj daviałosia šukać rabotu. Trapiŭsia pryvatnik, jakomu treba było raźličvać košt rabot. Z hrašyma stała lahčej, ale z volnym časam vyjšła katastrofa — patreby biznesu zabirali amal usie hadziny ŭ sutkach.
«Dva hady ja adpracavała ŭ jaho, ale bałansu tak i nie znajšła, było vielmi ciažka vytrymlivać taki rytm, užo nie chaciełasia i hrošaj. A kolki zarablała? Trochi bolš za 300 dalaraŭ, dla Babrujsku heta byli narmalnyja hrošy. Usia ŭ myle, ja zvolniłasia», — uspaminaje Volha.
Potym byŭ niepraciahły pieryjad biespracoŭja, vyjście padkazaŭ stryječny brat, jaki pracuje prahramistam u Štatach: paraiŭ pasprabavać siabie ŭ teściravańni.
Dziaŭčyna znajšła kursy ŭ Mahilovie, paŭtara miesiaca jeździła tudy, ale hetaha vidavočna było mała. Z takoj kvalifikacyjaj rabotu jana znajści nie mahła, zavisła ŭ prastory — baćki ŭžo niezadavolena raili viarnucca na niejkuju rabotu.
«I ja sapraŭdy ŭžo adčaiłasia źmianić dziejnaść, jak siabra skinuŭ spasyłku na rozyhryš kursaŭ ad IT-Academy. Tam prosta treba było zrabić repost, niešta takoje.
Ja zrabiła, chacia asabliva nie vieryła, a tut raz — vyjhryš! Heta byŭ niejki znak, jaki dadaŭ matyvacyi. Ja jeździła z Babrujska ŭ Minsk, try razy na tydzień, tudy-siudy. I tak try z pałovaj miesiacy.
Heta byŭ sumiesny kurs z EPAM, potym trapiła ŭ ich łabaratoryju, i ŭrešcie mianie ŭziali na prajekt. Ciapier ja test automation engineer, pišu skrypt, jaki dapamahaje «ručnym» teściroŭščykam», — radujecca Volha.
Ciapier jana z uśmieškaj uspaminaje svaje zarobki pa 150 dalaraŭ, kaža, što budzie raźvivacca ŭ IT-śfiery.
«Ja nie skažu, što ŭsio heta było lohka. Heta było ciažka dla dziaŭčynki z Narhasa, u mianie nie było techničnaj adukacyi, ale była matyvacyja. Taksama pieražyvała za anhlijskuju. Časam azirajusia i dumaju: jak ja zdoleła tak źmianić śpiecyjalnaść? Ale ja spakojnaja. Ja niekalki razoŭ hublała rabotu, ale ciapier upeŭniena: što b ni zdaryłasia z majoj kampanijaj, rabotu, jakaja budzie hodna apłočvacca, ja znajdu zaŭsiody», — padsumoŭvaje jana.
Andrej Niedasiejkin, 44 hady, były doktar
Ciapier Andreju Niedasiejkinu 44. A tryccać hod tamu niechta navioŭ jaho na dumku, što možna stać vajennym doktaram, advučyŭšysia napierad u miedvučelni. Vučycca tam try hady, za ich chłopiec paśpieŭ zrazumieć, što takoje miedycyna.
«Skančvaŭ vučelniu ŭ 1992-m, — uspaminaje siońnia mužčyna. —Pastupać u vajenna-miedycynskuju akademiju ŭ Picier užo nie vypadała — razvał Sajuza, absalutnaja niaŭpeŭnienaść u zaŭtra… Kudy tam jechać? Tamu ja pastupiŭ u naš Minski miedycynski i skončyŭ jaho, vajennym być užo nie chaciełasia». U čas vučoby ŭ instytucie padpracoŭvaŭ miedbratam u kardyjochirurhičnaj reanimacyi.
Tady Andrej bačyŭ siabie chirurham ci reanimatołaham. Tak i vyjšła — trapiŭ u Minskuju balnicu chutkaj dapamohi jak chirurh ahulnaj praktyki, a taksama pracavaŭ supracoŭnikam kafiedry nieadkładnaj chirurhii u BiełMAPA.
«Rabota była davoli cikavaja, mnie padabałasia pracavać z pacyjentami. Kožnaja apieracyja — unikalny vypadak, ad ciabie zaležyć čałaviečaje žyćcio. Usio było: i hryžy, i pankreatyty, i pranikajučyja ranieńni. Mnie padabałasia hetaja adkaznaść», — kaža siońnia Andrej.
I chacia było jasna, što zarobak maładoha doktara nie budzie vialikim, razumieńnie pakrysie pierachodziła ŭ rasčaravańnie razam z pačatkam siamiejnaha žyćcia — kali b nie dapamoha baćkoŭ, to žyć maładoj siamji było b nievynosna. Zarablaŭ tady doktar, u kancy 90-ch, niedzie 60 dalaraŭ! Uvieś intares da prafiesii pierakreślivaŭsia patrebaj.
Tady Andrej upieršyniu vyrašyŭ źmianić rabotu. Praŭda, daloka ad rodnaj stychii nie pajšoŭ — uładkavaŭsia ŭ viadomuju farmaceŭtyčnuju kampaniju.
Na hetaj nivie ŭ jaho ŭsio atrymlivałasia. Ź ciaham času jon vyras ad miedycynskaha pradstaŭnika da mieniedžara pa markietynhu špitalnych preparataŭ. U zonu adkaznaści ŭvachodzili navat bałtyjskija krainy. Pracavać davodziłasia ź lidarami mierkavańniaŭ kštałtu miedycynskaj prafiesury.
Zarobak, kaža jon, tady byŭ vielmi salidny. Siamja žyła zamožna, ale pakrysie na haryzoncie pačali ŭsio jaśniej pramaloŭvacca prykmiety chutkich źmienaŭ.
«Źmianiałasia situacyja na rynku, — uspaminaje Andrej. — Ja pieražyŭ niekalki chvalaŭ skaračeńniaŭ, rabota zvolnienych kłałasia na tych, chto zastaŭsia. Ale, urešcie, nakryła i mianie — kampanija admoviłasia ad pazicyi, na jakoj ja pracavaŭ. U červieni 2016-ha siamja z čatyroch čałaviek zastałasia biez prybytku. Tak, byli adstupnyja i finansavaja paduška, jakaja dazvalała žyć niejki čas, ale rabotu znajści było musova».
Tut užo byli varyjanty: abo realizoŭvacca jak markietołah u inšaj śfiery, abo viartacca ŭ miedycynu. Ale Andrej takija dumki adkinuŭ, bo padumaŭ, što kankurencyju z markietołahami ŭ nieviadomaj śfiery jon moža i nie vyciahnuć, a viartacca ŭ miedycynu paličyŭ vyrakam svajoj siamji na «paŭhałodnaje isnavańnie». Bo daviałosia b pačynać usio spačatku — niama stažu, zabyłasia praktyka.
I tut da miesca ŭspomniłasia staroje chobi — amatarski dośvied prahramavańnia.
«Kali byŭ łabarantam kabinieta infarmatyki, to navat vykładčyca zahružała apieracyjnuju sistemu pa papiercy, ja ŭžo raspracavaŭ hrafičnuju biblijateku dla Pascal z realizacyjaj ałharytmaŭ rastravaj hrafiki na Assembler. Pracujučy na kafiedry nieadkładnaj chirurhii, napisaŭ na Delphi prahramu tesciravańnia dla kursantaŭ, dzie byli pytańni, videa chirurhičnych apieracyj navat… Potym, u farmaceŭtyčnaj kampanii, napisaŭ markietynhavy trekier, jaki dapamahaŭ kiravać usimi prajektami, aŭtamatyzavaŭ markietynhavuju spravazdačnaść. Tamu i padumaŭ u bok IT. Ja ž razvažaŭ łahična: mnie patrebna takaja rabota, jakaja b dazvoliła ŭ niejki adekvatny termin (1—2 hady) vyjści na prymalny ŭzrovień dabrabytu. Da taho ž heta prafiesija dazvalała realizavać maru — pieraŭtvaryć chobi ŭ krynicu prybytku. I ja pajšoŭ na kursy ŭ IT-Academy — prosta ŭbačyŭšy rekłamu», — kaža ŭžo prahramist Andrej.
U IT-Academy jon advučyŭsia na front-end raspracoŭščyka, vielmi paščaściła z vykładčykam.
«Ja nie paśpieŭ skončyć kurs pa JavaScript, jak uładkavaŭsia ŭ kampaniju, jakaja zajmałasia vypuskam elektronnych knih, ale dahetul nie vykarystoŭvała JavaScript. Ja zrabiŭ heta pieršym, dziakujučy viedam, jakija atrymaŭ na kursach. Paralelna vučyŭsia ŭ łabaratoryi IT-Academy, znajomiŭsia ź ludźmi i zavodziŭ suviazi, što dazvoliła stać na prystupku vyšej. Tak, moj ža vykładčyk pa JavaScript prapanavaŭ nastupnuju rabotu, u bujniejšuju kampaniju», — kaža Andrej i dadaje, što šlach nie byŭ lohkim. Pieršy čas davodziłasia spać pa paru hadzin u dzień z zarobkam u 300 dalaraŭ. Paśla byli jašče niekalki kursaŭ u IT-Academy: Java, React, Angular.
Ale Andrej upeŭnieny, što heta nie darma, pieršasnuju adukacyju ciapier jon apisvaje tak:
«Cana na navučańnie značnaja. Heta moža spyniać ludziej, asabliva kali i tak niama hrošaj. Ale varta razumieć, što, kali ty atrymaješ hetuju adukacyju, usio zrobiš, kab jaje pravilna ŭžyć, to akupiš jaje vielmi chutka. Hruba kažučy, ciapier ja za miesiac akuplaju ŭsie kursy, jakija prajšoŭ, — padsumoŭvaje mužčyna. — Hałoŭnaje — nikoli nie spyniacca ŭ svaim razvicci, pastajanna vyvučać usio novaje, zaŭsiody ruchacca napierad. Tady ŭsio abaviazkova atrymajecca».
SAAT «Adukacyjny centr Parka vysokich technałohij»
UNP 191435318
